آيا به‌دنبال نظر اكثريت مي‌رويد يا راه‌هاي ديگري براي پيدا كردن مسير تصميم‌گيري خودتان دنبال مي‌كنيد؟ اگر به آراي مخالف نظرخود برخورد كنيد آيا به‌راحتي تغيير نظر مي‌دهيد؛ راه تعامل را پيش مي‌گيريد يا فقط راه مخالفت سفت و سخت را انتخاب مي‌كنيد؟ پاسخ همه اين سؤال‌ها مي‌تواند در جريان تصميم‌گيري و انتخاب افراد اصلح در انتخابات به كمك شما بيايد تا با خيالي راحت و آسوده درست انتخاب كنيد.
- فرايند تصميم‌گيري ما چگونه است؟
در تيپ‌شناسي شخصيت آدم‌ها، وقتي نوبت به تصميم‌گيري مي‌رسد، افراد در 2 دسته كلي قرار مي‌گيرند:
دسته اول: افرادي كه بيشتر براساس احساس و هيجانات خود تصميم مي‌گيرند.
دسته دوم: افرادي كه در تصميم‌گيري بيشتر متكي بر عقل خود هستند و عموما براساس تفكر و منطق تصميم مي‌گيرند.
قرار گرفتن ما در هر يك از اين دو گروه خيلي اوقات به نوع شخصيت ما برمي‌گردد كه تابع شرايط ژنتيك و وراثت ما از يك طرف و محيط و فرهنگي كه در آن رشد مي‌كنيم از طرف ديگر است. خبر نه‌چندان خوشايند اين است كه ما در انتخاب ژنتيك و محيط رشد اوليه خودمان خيلي نقشي نداريم و مثل خيلي خصوصيات خوب و بد ديگر ميراث‌خوار خصوصيات فيزيكي و خلق و خويي والدين خود هستيم و در مورد محيطي هم كه در آن رشد مي‌كنيم معمولا تصميم‌گير نيستيم. اما خبر خوب اين است كه هر دوي اين عوامل تابع تربيت و اراده فردي هستند و قابل تغيير و آماده رشد و ارتقا. بخش تصميم‌گيري در مغز ما هم از اين مورد استثناء نيست.
خلاصه اينكه ما مي‌توانيم خودمان را تغيير دهيم؛ به شرط يك اگر بزرگ؛ «اگر بخواهيم».
- از كجا بدانيم تصميم درست كدام است؟
تحقيقات برروي هوش هيجاني آدم‌ها نشان داده كه تقريبا چيزي به نام تصميم‌گيري بدون هيجان وجود ندارد. اغلب ما چه جزء گروه اول باشيم چه دوم هنگام تصميم‌گيري با جنبه‌اي از هيجانات داخلي خود مواجه هستيم كه ما را در نهايت به سمت و سويي براي يك تصميم نهايي هدايت مي‌كند. گروه اول مي‌توانند در تصميم‌گيري‌هاي شجاعانه و عاطفي بسيار موفق‌تر از گروه دوم باشند و گروه دوم در تشخيص بهترين مسيرها و انتخاب بهترين نتيجه‌ها مي‌توانند بر گروه اول پيشي بگيرند. فرمانده‌اي را در خط مقدم جنگ تصور كنيد كه نيروهايش در شرف محاصره دشمن قرار گرفته‌اند. در بسياري از مواقع اگر عنصر هيجاني به كمك تصميم‌گيري حساس اين فرمانده نيايد و مثلا بخواهد صرفا براساس منطق و دليل تصميم بگيرد، شايد شمار كم نيرو و مهمات اندك او را از غلبه بر محاصره باز دارد اما تهييج و تصميمي تهور‌آميز در اين شرايط مي‌تواند به نيروهاي او چنان قوتي دهد كه ديوارهاي محاصره را بشكنند. در نقطه مقابل، تصميم عجولانه و هيجاني فرمانده‌اي ديگر در جايي كه نبايد، مي‌تواند به حمله‌اي ناكام و تلفاتي جبران‌ناپذير ختم شود.پس تصميمي را مي‌توان تصميم درست دانست كه تلفيقي از عشق و عقل را به هم آميخته و بهترين هدف‌گيري را به سمت حقايق داشته باشد.
- چه منابعي برتصميم‌گيري ما تأثير مي‌گذارند؟
در دنياي ديجيتال امروز، رسانه‌ها قوي‌ترين عامل تأثير‌گذاري بر تصميم‌گيري ما هستند.آنها با استفاده از پيشرفته‌ترين تجهيزات و پيچيده‌ترين روش‌هاي روانشناسي تأثير، تلاش مي‌كنند اذهان مردم را به سمت و سوي دلخواه خود براي تصميم‌گيري‌ها هدايت كنند. مهم‌ترين تلاش رسانه‌ها در سراسر دنيا القاي حقانيت حرف‌هايي است كه مي‌زنند. براي اين‌كارهم مدعي انعكاس رأي اكثريت هستند. در اين الگو، فرض اول، حقانيت اكثريت است و رسانه هم به‌صورت پيش‌فرض به‌عنوان صداي اكثريت تلقي مي‌شود. بعد از رسانه‌ها و در سطح فردي، عمدتا مشورت‌هاي دهان به دهان ما و تبعيت از گروه‌هاي پرطرفدار و جمعيت‌هاي شناخته شده منابع تصميم‌گيري ما هستند.اما درهرحال رسانه، گروه، حزب يا فرد فرقي نمي‌كند. صرف‌نظر از اينكه اين منابع چه باشند اگر ما چراغ در دست نداشته باشيم و براي تصميم‌گيري خود صرفا دهان بين اين و آن باشيم حتما راه را گم خواهيم كرد.
- انتخاب كردن را تمرين كنيد
بخواهيم يا نخواهيم محيط و افراد بر تصميم‌گيري‌هاي ما تأثيرگذارند اما براي اينكه اين تأثير در جهت درست خود باشد نه خطا موارد زير را رعايت كنيد:
قبل از هر تصميم‌گيري اول تحقيق كنيد
براي هر تصميم مهم اول بايد تا جاي ممكن در حول و حوش آن موضوع اطلاعات جمع‌آوري كرد. ورود به عرصه تصميم بدون آگاهي و هشياري لازمه‌اش مثل گام برداشتن در ميدان مين است.
معيارهاي تصميم‌گيري خود را چك كنيد
در عين حال كه از منابع مستقل اطلاعات جمع‌آوري مي‌كنيد با تحقيق و مقايسه و نظرسنجي از اهل فن، اعتبار منابع و اخباري كه به‌دست مي‌آوريد را چك كنيد. اينترنت و فضاي مجازي اين روزها بهترين منبع جمع‌آوري اطلاعات و درعين حال از نامعتبر‌ترين منابع آن هستند لذا اطلاعات آنها را بايد كاملا راستي‌آزمايي كنيد.
نظر افراد خبره را بخواهيد
بسياري از اوقات، تصميم‌گيري به‌دليل محدوديت دسترسي به حقايق يا تخصصي بودن موضوع براي ما مشكل است. در اين مواقع استفاده هوشمندانه از نظر افراد خبره و متعهد- به شرط اينكه به تعطيلي عقل نينجامد- راهگشاي تصميم‌گيري‌هاي سخت است. مشورت در تصميم‌گيري‌هاي مهم يعني استفاده از توانايي‌هاي عقلي و تجربي ديگران و افزودن توان آنها برتوان خود. از طرف ديگر گاهي جنبه‌هايي از موضوعات مختلف از ديد ما مخفي هستند و با مشورت، اين ابعاد تاريك براي يك تصميم‌گيري درست روشن مي‌شوند. بزرگي مي‌گويد: همه‌‌چيز را همگان دانند اما همگاني را انتخاب كنيد كه در موضوع مورد نظر شما صاحب‌نظر باشند.
اكثريت را تحليل كنيد
هيچ‌وقت اكثريت، ملاك حقانيت نبوده و نيست. در دنياي امروز ظلم و ستم‌هاي بي‌شماري را مقابل چشمان اكثريت مي‌يابيم كه به‌راحتي ناديده گرفته مي‌شوند. خون‌هاي زيادي در دنياي امروز به‌ناحق ريخته مي‌شوند كه اكثريت را كك هم نمي‌گزد. اينكه همه فلان‌طور مي‌گويند، همه فلان‌طور مي‌پسندند وقتي ارزشمند است كه با محك عقل و منطق و تحقيق نقد شده باشد. اكثريت را هم بايد بي‌طرفانه نقد كرد. اگرچه رأي اكثريت مي‌تواند نشانه‌هايي براي تصميم‌گيري درست به ما بدهد اما صرف اكثريت هيچ‌وقت نمي‌تواند ضامن حقانيت باشد. اگر نقد اكثريت، حق را به‌جانب آنها داد بايد از آن بي‌چون و چرا تبعيت كرد و اگر خلاف آن بود نبايد فشار اكثريت مانع از رفتن ما به راه درست تصميم‌گيري شود. در كربلا، اقليت حق در برابر اكثريت باطلي ايستاد كه خود را لشكر خدا مي‌ناميد و به قصد قربت خون سيدالشهدا(ع) و يارانش را ريخت.پس بي‌دليل تسليم فشار جمع نشويد.
مشورت كنيد اما در نهايت خودتان تصميم بگيريد
اگر بخواهيد به قدرت لازم در تصميم‌گيري برسيد، تصميم‌گيرنده نهايي نبايد كسي جز خود شما باشد؛ حتي اگر نظر ورأيتان مبتني بر رأي و نظر ديگران باشد. نكته مهم اينجاست كه خود شما بايد به يك تصميم برسيد تا بتوانيد در تصميم‌گيري توانمند شويد. بدترين حرفي كه در يك تصميم‌گيري مي‌شود گفت جمله معروف: تو مي‌گي چي كار كنم است. به‌جاي اين جمله بگوييد: نظر تو در اين مورد چيست؟
بي طرفانه تصميم بگيريد
دشمني يا دوست داشتن را در تصميم‌گيري دخيل نكنيد. تصميم‌گيري نوعي از قضاوت است و نتيجه اين قضاوت گاهي بسيار حساس و سرنوشت‌ساز مي‌شود. «اي كساني كه ايمان آورده‌ايد! براي خدا، حق گفتن را برپاي خيزيد و به عدل گواهي دهيد. دشمني با گروهي ديگر وادارتان نكند كه عدالت نورزيد، عدالت ورزيد كه به تقوي نزديك‌تر است و از خدا بترسيد كه او به هر كاري كه مي‌كنيد آگاه است؛ سوره مائده آيه8» نظير آنچه در مورد اكثريت گفتيم سليقه و ميل به فرد يا گروه يا رويه‌اي خاص از آفاتي است كه مي‌تواند استقلال رأي ما را به چالش بكشد. به‌عنوان مثال، رأي دادن در يك انتخابات به فرد يا گروهي به‌خاطر رفاقت، نسبت خويشاوندي يا هر رابطه ديگر كه معيارهاي درست يك تصميم‌گيري را در اين مورد خدشه‌دار كند رايج‌ترين اشتباهي است كه مي‌توانيد مرتكب شويد. برعكس آن‌هم كوبيدن فرد يا گروهي است صرفا به‌خاطر اينكه در دامنه علاقه‌ها يا منافع شما نمي‌گنجند. پس حرف‌هاي همه را بشنويد. يكي از اصول بي‌طرفي در تصميم‌گيري شنيدن حرف‌هاي مختلف است. فرمايش قرآن را درنظر داشته باشيم: «پس بشارت بده بندگان مرا؛ همان كساني‌كه به سخن گوش مي‌دهند و بهترين آن را پيروي مي‌كنند، آنهايند كه خدا هدايتشان كرده و آنان صاحبان خرد هستند».
- نقشه راه
امير مؤمنان در خطبه 201اشاره زيبايي به موضوع تحليل اكثريت فرموده:
اي مردم! در راه هدايت از كمي اهل آن وحشت نكنيد كه مردم بر سر سفره‌اي گرد آمده‌اند كه زمان سيري آن اندك و مدت گرسنگي آن طولاني است.اي مردم! جز اين نيست كه رضايت و نارضايتي است كه مردم را بر محوري جمع مي‌كند. غيراين نبود كه ناقه ثمود را يك نفر پي كرد اما عذاب خداوند همه را گرفت چون همگان به آن برنامه رضايت دادند. خداوند سبحان فرمود: «همه آن را پي كردند، پس همه پشيمان شدند». آنگاه سرزمين آنان بر اثر فرو رفتن صدا كرد مانند صداي فرورفتن آهن داغ در زمين نرم و هموار. اي مردم، هر كه راه راست و روشن را بپيمايد به آب رسد و هر كه بيراهه رود در بيابان به سرگرداني افتد.