سميه افتخاري كه همراه پسرش در راه بازگشت از مدرسه به خانه بود، در پاسخ به سؤال خبرنگار همشهري كه آيا از آخرين وضعيت معادن خبري داريد؟ چنين جمله‌اي را به زبان آورد. او جزو مادراني بود كه 19ارديبهشت‌ماه امسال نيز در حضور خبرنگار همشهري از همجواري چندين مدرسه به زمين‌ها و گودال‌هاي يكي از معادن به‌شدت گلايه كرد. افتخاري از اهالي محله‌اي به‌حساب مي‌آيد كه مدت‌هاست منتظرند تا دستگاه‌هاي مربوط به يك‌تفاهم مناسب براي تعيين تكليف معادن شن و ماسه منطقه18 برسند.
البته مسئولاني كه طي 2سال اخير با اين موضوع درگير بوده‌اند نيز صحبت‌هايي شبيه به اين بر زبان مي‌آورند؛ از مديرعاملان معادن گرفته تا مسئولان اداره‌كل محيط‌زيست و سازمان صنعت، معدن و تجارت و همچنين برخي از مديران شهري. 4معدن شن و ماسه در محدوده خيابان شهيد مهتدي، بزرگراه فتح، بزرگراه آزادگان و رودخانه كن قرار گرفته‌اند. اين معادن پس از كش و قوس‌هاي فراوان قرار بود سرانجام، 26شهريور امسال به‌خاطر برداشت‌هاي بي‌رويه و قرار گرفتن بافت مسكوني در نزديكي آنها و در خطر افتادن سلامتي شهروندان به‌دليل گردوغبار توليدشده، با واگذاري تسهيلاتي منتقل شوند. 26شهريور زماني بود كه بايد تكليف طرح تفرجگاهي‌نيز كاملا مشخص مي‌شد و پس از تعطيلي معادن بلافاصله كلنگ احداثش به زمين مي‌خورد.
حالا در آخرين‌ماه سال قرار داريم و اينطور كه شواهد و اخبار حكايت مي‌كند، طرح تفرجگاهي مذكور، موسوم به طرح «تاكا» قابليت اجرايي ندارد. همين بلاتكليفي باعث شده تا يكي از معادن كه برداشت از كف را متوقف كرده بود و فقط فعاليت بتني داشت، برداشت از كف گودال‌ها براي توليد شن و ماسه را دوباره از سر بگيرد. اما معدن ديگر كه بيشترين فشارها طي مدت اخير متوجه آن بود، برداشت از كف را متوقف كرده و فقط به توليد شن و ماسه از مخلوط‌هايي كه وارد كارگاه مي‌شوند، مشغول است.
اين فعاليت‌هاي گاه و بيگاه معادن جنوب غرب تهران و بلاتكليفي آنها سؤال‌هاي متعددي را به‌وجود مي‌آورد. مهم‌ترين سؤال هم اين است كه اگر قرار نبود طرحي به جاي معادن اجرا شود اساسا چرا تعطيلي آنها پيش كشيده شد؟ البته از اين نكته نيز نبايد غافل شد كه تعطيلي معادن براساس بند20 ماده55 قانون شهرداري‌ها و آلايندگي آنها مطرح شده بود اما هميشه اينكه از يكسو بايد تسهيلات لازم به مالكان معدن جهت انتقال داده شود و از سوي ديگر اجراي طرح تفرجگاهي نيز بلافاصله آغاز شود هم توامان مورد تأكيد قرار مي‌گرفت؛ موضوعي كه رحمت‌الله حافظي، رئيس كميسيون سلامت و محيط‌زيست شوراي شهر بارها بر آن تأكيد كرد ولي برخي مسئولان به آن وقعي ننهادند. اين موضوع را وطني، دبير شورايار محله خليج‌فارس نيز مورد تأييد قرار داد. وي گفت: «تا حالا چندين بار مسئولان اعلام كرده‌اند كه به‌زودي كلنگ شروع طرح تفرجگاهي را به زمين خواهند زد اما از اين هفته آن هفته كردن‌شان مشخص است كه برنامه‌اي ندارند.»
- تيمي براي بازنگري طرح تفرجگاهي
شهردار منطقه18 هم معتقد است طرح تاكا احتياج به بازنگري دارد. وحيد نوروزي گفت: «چنانچه مسئولان فرمانداري و سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران، اداره كل محيط‌زيست استان تهران، تكليف نهايي را مشخص نكنند، نهايتا تا پايان عيد نوروز95، نيروهاي نگهباني شهرداري منطقه در ورودي معادن حاضر خواهند بود تا از ورود مخلوط نخاله جلوگيري به عمل آورند.»نوروزي از يك‌نگراني صحبت كرد كه حافظي نيز قبلا به آن اشاره كرده بود.
اينطور كه وي اظهار كرد بعد از عيد نوروز امكان دارد گودال‌هاي عميق اين بخش از شهر جايي براي دپوي نخاله شود كه به محيط‌زيست شهر آسيب‌هاي جدي وارد مي‌كند. وي همچنين خبري در اين رابطه را اعلام كرد و آن اينكه به‌زودي يك‌تيم‌كارشناسي براي بازنگري طرح تفرجگاهي با حضور سازمان سرمايه‌گذاري و مشاركت‌هاي مردمي شهرداري تهران، شهرداري منطقه و شركت تاكا تشكيل مي‌شود.
- نياز شن و ماسه كشور تا سال 1404 مشخص شود
معادن منطقه18 تهران تنها بخش كوچكي از معادني هستند كه فعاليت‌شان در غرب تهران، گردوغبار و در مجموع معضلات زيست‌محيطي را به شهر تهران وارد مي‌كند. به‌طور نمونه فعاليت معادن شن و ماسه شهرقدس نيز با اما و اگرهاي بسياري روبه‌روست. جبران خسارات اين معادن، سؤالي مهم است كه مشاور معاون معدني وزارت صنعت، معدن و تجارت پاسخ آن‌را در تعامل بين‌دستگاهي مي‌داند.
مجيد پورمقدم به همشهري گفت: «براي اصلاح روند فعاليت معادن شن و ماسه بايد به يك‌سؤال اساسي پاسخ داد: پروژه‌هاي كلانشهرهاي كشور ازجمله تهران به چه ميزان شن و ماسه تا پايان چشم‌انداز 20ساله نياز دارند؟» درواقع وي بر اين نظر است كه اگر پژوهشگاه‌هاي دستگاه‌هايي مثل بخش مسكن وزارت راه و شهرسازي، شهرداري تهران و ساير دستگاه‌هاي فني - عمراني ميزان شن و ماسه مورد نياز 10سال ديگر يعني پايان سال1404 را مشخص كنند، پاسخ بسياري از مسائل مربوط به حوزه اينگونه معادن مشخص مي‌شود و نه‌تنها تحول شگرفي در برداشت مخلوط مورد نياز رخ مي‌دهد بلكه مي‌توان در طولاني‌مدت آسيب‌هاي وارده را جبران كرد و جلوي تخلف‌ها و خطرها را گرفت.