عبوديت يعني تسليم امر الهي شدن و تنها به خواست او گردن نهادن. به قول حافظ شيرين گفتار:
در آن مقام كه خوبان به غمزه تيغ زنند
عجب مدار ز سري كوفتاده در پايي
ما و شما بندگانيم در قبضه قدرت پروردگاري كه پرورش‌دهنده‌اي جز او نيست (خطبه207).
لازمه عبوديت، كسب فضيلت‌هاي اخلاقي و دوري از رذايل است كه رذايل، فروغ عبودت را كمرنگ مي‌كند. به قول حضرت امير(ع)، خداوند محمد(ص) را مبعوث داشت تا بندگان را از فرمانبرداري شيطان منع كند و به فرمان او درآورد.
انسان در سايه عبوديت، به مقام ربوبيت مي‌رسد و عنان نفس سركش را در اختيار مي‌گيرد. در اين مرحله هويت اصلي و گوهر وجودي خويش را بازمي‌يابد و سير خويش را به سوي كمال مي‌آغازد. در اين ميان، عبادت چهره عبوديت است. بندگان از راه عبادت خود را به مقام عبوديت مي‌رسانند. در حقيقت هدف عبادت، فرمانبرداري خداوند است و روش‌هاي مختلف عبادات مفري براي كنار گذاشتن خود نفساني و رسيدن به مقام بندگي است.
امام علي(ع) در سخنان خويش نگاهي عميق به باطن عبادات مي‌اندازد: خداوند ايمان را واجب كرد براي پاكي دل‌ها از شرك؛ و نماز را براي منزه ساختن مردم از خودخواهي و زكات را براي رسيدن روزي و روزه را براي آزمودن اخلاص مردمان و حج را براي نيرو گرفتن دين و جهاد را براي عزت و ارجمندي اسلام و امر به معروف را براي اصلاح مردمان و نهي از منكر را براي باز داشتن سفيهان از زشتي‌ها و صله رحم را براي افزون شدن شمار خويشاوندان (حكمت244).
اما شرط عبادتي كه منجر به عبوديت شود، اخلاص است. به اين ترتيب آدمي نه‌تنها درصورت ظاهري عبادات كه در همه امور زندگي، اگر نيتي خالص برگزيند، راه عبوديت را طي مي‌كند، درواقع كسي كه نهان و آشكارش يكي باشد، امانت خدا را ادا كرده و در عبادتش اخلاص ورزيده (نامه26).
با اين معيار، امام بندگان را به 3 گروه تقسيم مي‌كند: گروهي، خدا را به شوق بهشت مي‌پرستند، اين عبادت بازرگانان است و گروهي خدا را از ترس عذاب او مي‌پرستند، اين عبادت بردگان است و گروهي خدا را براي سپاس او مي‌پرستند، اين عبادت آزادگان است (حكمت229).
چه پيوند زيبايي بين برترين مرحله عبوديت و آزادگي برقرار است. خالصانه‌ترين و برترين عبادت از آن كسي است كه خود را از هرچه غيرخداست رهانيده و با آزادي مطلق به پروردگار خويش روي آورده است.