به گزارش همشهري آنلاين، دکتر محسن اسماعیلی در هفتادوهشتمین جلسه شرح و تفسیر نهج‌البلاغه،افزود: خداوند در ماه رمضان بندگان را به مهمانی دعوت کرده است که نخورند. مهمانی که همیشه برای اعطا نیست بلکه ضیافت خدا در ماه مبارک رمضان، مهمانی با ترک نخوردن، ندیدن و نشنیدن است. ماه رمضان «نعمت» است چون این گرسنگی و تشنگی بیدارمان می‌کند.
وي با بیان اینکه «هر آنچه موجب قرب به خدا می‌شود نعمت است و هر آنچه انسان را از خدا دور کند نقمت محسوب می‌شود»، در تشریح اشکال ظهور و بروز انعام (نعمت دادن) به چهار مورد «اعطا»، «ابقاء»، «سلب» و «منع» اشاره کرد.
استاد حوزه و دانشگاه افزود: انعام فقط به این نیست که چیزی را به انسان بدهند (اعطا)، بلکه دوام نعمتی که به انسان داده‌اند نیز خود یک نعمت است (ابقاء). علاوه بر این، گاهی لطف و نعمت به این است که آنچه موجب غفلت و فراموشی انسان از خدا شده است را از او بازپس گیرند (سلب) و حتی جلوگیری از دادن چیزی که خداوند می‌داند اگر اعطا کند موجب فراموشی و غفلت انسان می‌شود نیز خود یک نعمت است (منع).
دكتر اسماعيلي تصريح كرد: اهل دنیا فقط «اعطا» را نعمت می‌دانند و حتی گاهی سه نوع دیگر انعام را «نقمت» تصور می‌کنند؛ در حالی که اگر انعام نسبت به بنده‌ای از طریق «ابقاء»، «سلب» و «منع» صورت گرفت، باز هم از سر لطف خداوند است. بنابراین انسان مومن به مبدأ و معاد که خوشی و سعادت اصلی را قرب به خدا و رسیدن به بهشت می‌داند، در برابر هر چهار نوع نعمت دادن خداوند، تسلیم و سپاسگزار است.
نویسنده کتاب «درس‌های ماندگار؛ نگاهی نو به نهج‌البلاغه» خاطرنشان كرد: امیرالمومنین (ع) بارها در نهج‌البلاغه، خداوند را بخاطر آنچه که به او داده و آنچه که نداده یا آنچه که از او گرفته است، و همچنین بخاطر خوشی‌ها و ناخوشی‌ها شکر می‌کند (ارجاع به خطبه‌های 143، 195، 132 و 188). بنابراین نعمت همیشه در دادن، داشتن و خوشی نیست بلکه گاهی در ندادن، نداشتن، ناخوشی و مصیبت است؛ در این نگاه که نگاه یک انسان موحد است، حتی بیماری، فقر یا مرگ هم نعمت محسوب می‌شود چون اینها گاهی به مثابه تلنگری است که انسان را بیدار می‌کند.
وي افزود: ثروت یا سلامتی تا زمانی نعمت است که انسان را در راه خدا نگاه دارد، در غیر اینصورت نقمت می‌شوند. در عین حال، وقتی فقر و بیماری موجب تلنگر انسان می‌شود، برای انسان نعمت هستند. در چنین نگاهی، انسان چه داشته باشد و چه نداشته باشد، در هر وضعیتی به دنیا عشق می‌ورزد و خوش است و تسلیم امر خداوند. بنابراین انسان مومن باور دارد که دادن‌ها، ندادن‌ها و گرفتن‌ها همه به نفع او و بخاطر خود اوست.
- «بی‌عرضگی هم نعمتی است»
شاگرد برجسته آيت‌الله حاج آقا مجتبي تهراني، در ضمن تشریح اشکال نعمت‌های الهی، به ذکر خاطره‌ای از مرحوم استاد آیت‌الله حاج آقا مجتبی تهرانی پرداخت و گفت:
«شب‌های آخر عمر شریف استاد در بیمارستان خدمت ایشان بودم و راجع به موضوعی با ایشان صحبت می کردم. در پاسخ فرمودند: "من نمی‌توانم. ... بی‌عرضگی (نتوانستن) هم خود نعمتی است"». درک اینکه «نتوانستن» را هم در جای خودش نعمت بدانی، خیلی سخت است. ممکن است انسان در آخر سلوکش به جایی برسد که یک چنین حرفی بزند.