در ايران وجود بيش از ۴۰۰ رقم خرما گزارش شده است. بين اين 400 نوع، به عنوان مهم‌ترين ارقام مي‌توان استعمران، مضافتي، كبكاب، شاهاني، زاهدي، آلويي، پيارم، دشتستان، ربي، خضراوي، برهي، حلاوي، خاصويي، آل مهتري، خنيزي و مرداسنگ را نام برد كه هر كدام در مناطق و استان‌هاي مختلف داراي اهميت خاصي هستند. كشورمان در صادرات خرما رتبه هفتم جهان را به‌خود اختصاص داده است. خوب است بدانيد سال گذشته 171 هزار تن انواع خرماي ايراني به ارزش 232ميليون و 500 هزار دلار به 77 كشور مختلف صادر شده و در بازارهاي جهاني هر كيلوگرم آن ازيك تا 4/4 دلار بسته به نوع و كيفيت به فروش مي‌رسد. خرماي آلويي، ربي، مضافتي، زاهدي و خاصويي به‌دليل قيمت مناسبي كه دارند در ايران بيشتر مورد استقبال قرار گرفته‌اند. خرماي ربي ظاهري كشيده دارد و خرماهاي پرس شده‌اي كه در مغازه‌ها مي‌بينيد همان خرماي دشستان است. خرماي كرم رنگ و روشن خرماي زاهدي نام دارد و خرماي مضافتي همان رطب‌هاي پرگوشت و شيريني است كه در‌ماه رمضان پاي ثابت سفره‌هاي افطار است.
- خرما همان رطب است؟
اصولا ميوه خرما براي رسيدن، 4مرحله را طي مي‌كند. اين 4مرحله رنگ، بافت، اندازه و در نهايت مزه خرما را تغيير مي‌دهد. خرما در ابتدا ميوه‌اي سبز رنگ است و طعم تلخ و گسي دارد. به مرور رطوبت اين ميوه جايش را با ميزان قند موجود در خرما عوض مي‌كند، به اين معني كه هر چقدر رطوبت خرما كمتر مي‌شود ميزان قند بالاتر مي‌رود تا اين ميوه كاملا پخته و رسيده شود. رطب، مرحله قبل از رسيدگي كامل اين ميوه است كه رطوبت بيشتر و قند كمتري دارد. شايد اسم خرماي خارك هم به گوشتان خورده باشد. خارك نوعي از خرما نيست بلكه به خرماي كال كه بافتي سفت و رنگي زرد مايل به نارنجي دارد گفته مي‌شود. خارك گس است و قند پاييني دارد و كم كالري است.
- خشك و تر فرقي با هم دارند؟
گاهي تا نيمي از وزن خرماي تازه را رطوبت آن تشكيل مي‌دهد. خرماي تر شرايط نگهداري خاصي دارد و زودتر از خرماي خشك در معرض ترشيدگي قرار مي‌گيرد. بسته‌بندي و حمل‌ونقل خرماي تازه نيز دشوار است. به همين دليل است كه خرماي تازه را با روش‌هاي سنتي يا صنعتي خشك مي‌كنند تا ماندگاري بالاتري داشته باشد. خشك شدن خرما باعث افزايش غلظت قند موجود در آن شده و تقريبا دوبرابر خرماي تر انرژي در اختيار بدن قرار مي‌دهد. اين را هم بدانيد كه همه انواع خرما به جز خارك به يك اندازه قند دارند، اما چون خرماي خشك قند بيشتري دارد مصرف بيش از اندازه آن براي افراد ديابتي مضر است.
- خرماي پرس شده بخريم؟
بعضي از خرماها به‌صورت فشرده و به هم‌چسبيده در جعبه‌هاي مقوايي بزرگ عرضه مي‌شوند و بارزترين مشخصه آنها نيز همين به هم چسبيدگي و شيره بسيار غليظ است. وقتي خرما تحت فشار قرار مي‌گيرد پوست خرما پاره مي‌شود و شهد آن بيرون مي‌زند.
همين شهد خارج‌شده از خرما بيشتر شكرك مي‌زند و محل مناسبي براي رشد ميكروب‌ها است. به همين دليل گاهي هنگام خوردن خرماهاي پرس شده دانه‌هاي شن مانندي زير دندان‌تان مي‌رود. همين مسئله هم كيفيت خرما را پايين مي‌آورد و هم از ارزش غذايي آن مي‌كاهد.
- خرماي نشسته بخوريم؟
هيچ‌كدام از ميوه‌ها قبل از رسيدن به‌دست مشتري، شسته نمي‌شوند. خرما هم از اين قاعده مستثنا نيست. پس فقط به ظاهر تميز و براق خرما اكتفا نكنيد زيرا ممكن است با دستاني تميز چيده و بسته‌بندي نشده باشند. گاهي هنگام چيدن خرما كلاهك آن نيز همراه آن كنده مي‌شود، به همين دليل خرما براي جذب ميكروب از همين طريق نفوذپذيرتر مي‌شود. خرماي روي درخت هم از شر گردوغبار و فضولات پرندگان و حشرات در امان نيست. پس حتما قبل ازمصرف خرما را بشوييد اما لازم نيست پوست آن را بكنيد. يادتان باشد هر بار به مقدار نيازتان خرما را بشوييد. اگر حجم بالايي از خرما را يكباره بشوييد و نگهداري كنيد، اين كارتان باعث كپك زدن يا ترش شدن محصول خواهد شد.
- چطور از خرما نگهداري كنيم؟
خرماي تازه حتما بايد درون يخچال نگهداري شود، اما اگر خرماي خشك را بيرون از يخچال و درون ظروف دربسته نگهداري كنيد مشكلي مانند ترشيدگي پيش نخواهد آمد. از خريد خرماي تازه به‌صورت فله‌اي خودداري كنيد چون گاهي كرم خورده‌اند، البته سلامت خرماي خشك را نيز حشره‌اي به اسم شپش دندانه‌دار و شب‌پره هندي به خطر مي‌اندازد و مصرف خرماهايي كه مورد هجوم اين حشره‌ها قرار گرفته‌اند اصلا توصيه نمي‌شود. اما به‌طور كلي خرماي تازه را 8 ماه درون يخچال و نوع خشك آن را به‌مدت يك سال بيرون از يخچال مي‌توان نگهداري كرد. در ضمن سعي كنيد خرما را كنار مواد خوراكي بودار مانند سير قرار ندهيد زيرا خيلي زود بوي مواد خوراكي اطراف را به‌خود مي‌گيرد.
- قيمت خرما چند است؟
مهم‌ترين نكته‌اي كه درباره خريد خرما وجود دارد، اين است كه حتماً تمام زير و روي خرما را قبل از خريد، نگاه كنيد؛ يعني به ديدن خوبي و مرغوبيت رديف سطحي خرما بسنده نكنيد و حتماً خرماهاي زير بسته‌بندي را هم نگاهي بيندازيد تا از سالم بودن آنها مطمئن شويد. بايد يكي‌دو عدد از خرماها را به‌طور تصادفي بو كنيد و از نزديك ببينيد تا اطمينان پيدا كنيد كه حشره‌زده نيستند يا بوي ترشي و ماندگي نمي‌دهند.
مضافتي: خرمايي مرطوب است و رنگ آن از قهوه‌اي روشن تا قهوه‌اي تيره و مايل به سياه متفاوت است. اين نوع خرما در ميادين ميوه و تره بار بسته به نوع و درجه كيفيت آن از 5هزار و 800 تا 8هزار و 700تومان به فروش مي‌رسد.
پيارم: از نوع خرماهاي ديررس است، نيمه خشك و گوشتي است. پوست نازكي دارد و رنگ آن نيز قهوه‌اي تيره است. نوع درجه يك اين خرما كيلويي 18هزار و 200و نوع درجه 2 آن كيلويي 15هزار تومان در ميادين ميوه و تره بار به فروش مي‌رسد.
زاهدي: در مرحله خارك، زرد رنگ، در مرحله رطب، قهوه‌اي روشن و انواع رسيده آن قهوه‌اي تيره مايل به قرمز است. دو نوع خشك و نيمه خشك دارد. هر كيلو خرماي زاهدي درجه يك 6تا 8هزار تومان به فروش مي‌رسد و قيمت نوع درجه 2 آن از 4هزار تومان شروع مي‌شود.
آلويي: اين نوع خرما نيمه خشك و گوشت‌دار است، رنگ آن قهوه‌اي تيره و قرمز رنگ است و رطب آن كمي سبز‌رنگ است. با توجه به بازار اندكي كه در داخل كشور دارد بيشتر اين محصول صادر مي‌شود. نوع درجه يك آن را مي‌توانيد به قيمت 6 هزار و 500 تا 7هزار تومان خريداري كنيد و براي خريد نوع درجه 2 آن بايد چيزي حدود 5 هزار و 700 تا 6 هزار تومان هزينه كنيد.
خاصويي: اين نوع خرما محصولي بسيار مرغوب است و طعمي بسيار شيرين دارد. پوستي قهوه‌اي رنگ دارد و در 2 نوع خشك و شهددار عرضه مي‌شود. براي خريد يك كيلو خرماي خاصويي خشك بايد چيزي حدود 6 تا 7هزار تومان و براي همين مقدار از خاصويي شهددار 5 الي 6هزار تومان هزينه كنيد.