با او به گفت و گو نشستيم تا برايمان بگويد يك دانشكده كارآفريني چه آموزش‌ها و خدماتي به مخاطبان مي‌دهد.
- پيش به سوي دانشگاه كارآفرين
دانشگاه‌ها در طول تاريخ آموزش عالي 3مرحله را از سر گذرانده‌اند؛ دانشگاه‌هاي آموزش‌محور، دانشگاه‌هاي پژوهش محور و دانشگاه‌هاي كارآفرين. دانشگاه كارآفرين آخرين نسل از دانشگاه‌هاست كه سال‌هاست در بسياري از كشورهاي جهان هدف قرار گرفته است. دانشگاه كارآفرين سعي مي‌كند فرصت‌هاي آموزشي، پژوهشي و ترويجي مبتني بر كسب و كارهاي دانشگاهي را شناسايي، ارائه و بهره‌برداري كند. چنين دانشگاهي ارتباطي قوي با صنعت و جامعه دارد و براساس نياز جامعه، برنامه‌هاي آموزشي و رشته‌هاي تازه‌اي تدوين مي‌كند و ارائه مي‌دهد.
- جاي كارآفريني دقيقا كجاي توسعه اقتصادي است؟
در تقسيم‌بندي‌هاي معمول گفته مي‌شود كه 3 نوع اقتصاد وجود دارد: اقتصاد عامل‌محور، كارايي‌محور و نوآوري‌محور. پيشرفت اقتصادي زماني رخ مي‌دهد كه از اقتصاد عامل‌محور كه بيشتر مبتني بر منابع طبيعي مانند نفت و گاز و... است عبور كنيم و به سوي اقتصاد كارايي‌محور و سپس نوآوري‌محور برويم. راه عبور از اين مراحل و رسيدن به اقتصاد نوآوري‌محور، كارآفريني است. كسب‌و‌كارهاي جديدي بايد در كشور شكل بگيرد و ظرفيت‌هاي پنهان و بلااستفاده و فرصت‌هاي جديد در كشور شناسايي شوند و مورد بهره‌برداري قرار گيرند. كارآفريني يعني فرايند ايجاد و توسعه كسب‌و‌كارهاي جديد؛ فرايندي كه طي آن فرصت‌هاي نوين كسبوكار، شناسايي، ارزيابي و بهره‌برداري مي‌شوند. ما نياز به ايجاد كسب‌و‌كارهاي جديد داريم و براي اينكه چنين اتفاقي رخ دهد بايد كارآفرينان را در جامعه پرورش دهيم، از آنها حمايت و فضاي كسبوكار را برايشان مساعد كنيم. راه‌اندازي كسبوكار جديد بايد در مقايسه با پشت‌ميزنشيني يك گزينه كاري مطلوب به‌شمار برود. همه اينها يعني فرهنگ كسبوكار بايد توسعه پيدا كند و جا بيفتد كه اين امر نيازمند آموزش است.
- حال و روز كارآفريني در كشور چطور است؟
هيچ كشوري در منطقه به اندازه ايران استارتاپ ندارد. طبق آمار جهاني، در طول 4سال گذشته نرخ كارآفريني فرصت‌گرا در كشور از نرخ كارآفريني اجباري پيشي گرفته كه اتفاق مثبتي است. ايران رتبه 26 را بين 60كشور در كارآفريني فرصت‌گرا و رتبه43 را در كارآفريني اجباري دارد كه نسبت به گذشته شرايط بهتري است. هر چه ما به سمت كارآفريني فرصت‌گرا مي‌رويم يعني كارآفرينان كشور، بيشتر براساس تشخيص فرصت‌هاي بكر كسبوكار و كمتر از سر اجبار، اقدام به آفرينش كسب‌و‌كارهاي جديد مي‌كنند. كارآفريني اجباري و قهري نقش چنداني در رشد و توسعه اقتصادي كشور نمي‌تواند ايفا كند. چنين كسب‌و‌كاري قابليت توسعه، رشد و گسترش چنداني هم ندارد. براساس آمارها، كسب‌و‌كارهاي جديد در ايران كمتر نوآورانه هستند. ايده‌هايي كه در كسب‌و‌كارها استفاده مي‌شوند در بسياري موارد نخ‌نما هستند و پيش از آن بارها مورد استفاده قرار گرفته‌اند. خوشبختانه آموزش كارآفريني تا حد زيادي مي‌تواند كارآفريني نوآورانه و دانش‌بنيان را در كشور بهبود بخشد و توسعه بدهد. ضمن اينكه ما نرخ كارآفريني بين‌المللي پاييني در كشور داريم. در سال 2015، نرخ اين نوع از كارآفريني در كشور 14/2درصد بوده، درحالي‌كه ميانگين آن در جهان 10درصد بوده است. اين يعني از هر 100كارآفرين ايراني تنها 14/2نفر بيش از 25درصد محصولشان را صادر كرده‌اند.
- موانع سر راه كارآفريني چيست؟
قوانين و مقررات نظام مالياتي كشور، قوانين و مقررات بانكي، فرايند فرسايشي اخذ مجوزهاي قانوني، فقدان سرمايه‌هاي خطرپذير و... اينها ازجمله عواملي هستند كه محيط كسبوكار را براي يك كارآفرين ناامن مي‌كنند. توسعه زيرساخت‌هاي الكترونيك و خدمات تك‌پنجره‌اي در كشور مي‌تواند مسير را براي كارآفرينان تا حد زيادي هموار كند. براي استفاده از چنين خدماتي تنها لازم است كه به يك مكان مراجعه كنيد و براي طي روال قانوني و گرفتن مجوزهاي مربوطه، نياز به مراجعه به سازمان‌هاي گوناگون نيست. اين سيستمي است كه در بسياري از كشورهاي جهان اجرا شده و موفق بوده است.
- دانشجوهاي ما چه كساني هستند؟
كارآفريني‌خواندن براي يك كارآفرين الزام نيست اما آموزش مناسب مي‌تواند ريسك كارآفريني را پايين بياورد و احتمال موفقيت را افزايش دهد. رشته كارآفريني، ميان‌رشته‌اي است، به همين دليل هم‌ورودي‌هاي كارشناسي‌ارشد ما از رشته‌هاي مختلف هستند. ما از گستره متنوعي از رشته‌ها ورودي داريم؛ از ادبيات گرفته تا رشته‌هاي فني. دانشجوهايي كه به سمت اين رشته كشيده مي‌شوند معمولا يا قصد كارآفرينانه دارند و يا ايده‌هاي كارآفرينانه‌اي دارند كه مي‌خواهند با يادگيري مهارت‌هاي مديريتي و كارآفرينانه آنها را اجرايي كنند؛ مثلا يكي از فارغ‌التحصيلان ما كه مالچ پليمر سلولزيت ثبيت‌كننده ريزگردها و ماسه‌هاي روان را ساخته، با ليسانس شيمي وارد دانشكده كارآفريني شد. او اينجا مهارت‌هاي مديريتي را نيز فرا‌گرفت و شركتي در همين رابطه در شهركرد تأسيس كرد كه خيلي موفق هم است. تقريبا چيزي حدود 22درصد دانشجويان ما كارآفرين شده‌اند كه فاصله زيادي با آمارهاي مربوط به ديگر دانشكده‌هاي كارآفريني معتبر جهان ندارد.
- مشغول بازنگري هستيم
ما در حال‌حاضر مشغول بازنگري و به‌‌روزرساني درس‌ها و برنامه‌هاي آموزشي‌مان هستيم. يكي از هدف‌هاي بزرگي كه در اين بازنگري دنبال مي‌كنيم نهادينه‌كردن آموزش كارآفريني در ديگر رشته‌هاي دانشگاهي است. به بيان ديگر، ما تلاش مي‌كنيم آموزش كارآفريني را در ساير رشته‌هايي كه در دانشگاه آموزش داده مي‌شوند جاسازي كنيم؛ به عنوان مثال اگر يك دانشجوي مكانيك در مقطع ليسانس اين امكان را داشته باشد كه چند واحد كارآفريني را به‌عنوان «گرايش كوچك» بگذراند، پس از فارغ‌التحصيلي، مهندسي خواهد بود كه بر آموزه‌هاي كارآفريني هم مسلط است و مي‌تواند كسبوكار دانش‌بنيان و با فناوري بالا خلق كند. ما در دانشكده‌مان 4گروه داريم: گروه كارآفريني سازماني، كسب‌و‌كارهاي جديد، كارآفريني فناورانه و توسعه كارآفريني كه سعي مي‌كنيم امكان گذراندن هر 4گرايش را به‌صورت گرايش كوچك براي دانشجويان ديگر رشته‌ها فراهم كنيم. اين تجربه موفقي است كه در بسياري از دانشگاه‌هاي معتبر دنيا انجام شده است.
- سعي مي‌كنيم بين‌المللي باشيم
خوشبختانه ما روابط بين‌المللي خوبي داريم و در حال تعامل با دانشگاه‌هاي معتبر جهاني هستيم؛ مثلا امسال قرار است تيمي از ليورپول براي همكاري به دانشكده ما بيايد. قصد داريم به تبادل استاد و دانشجو بپردازيم. به عنوان مثال، ممكن است دانشجوي ما برخي واحدهايش را در دانشگاه‌هاي آنجا سپري كند يا از استادان آنجا براي تدريس در دانشكده‌مان دعوت كنيم. در حال حاضر هم حدود 10استاد خارجي به‌عنوان عضو هيأت علمي وابسته با ما همكاري مي‌كنند. همچنين ما دانشجويان خارجي‌اي از كشورهاي مختلفي مثل تركيه، افغانستان، عراق و ژاپن داريم كه اينجا مشغول به تحصيل هستند. دانشكده كارآفريني دانشگاه تهران به دانشگاه‌هاي كشورهاي منطقه مثل دانشگاه تركيه در امر آموزش كارآفريني كمك مي‌كند و به تازگي درخواست‌هاي جديدي از كشورهاي ديگري مثل ارمنستان براي همكاري در زمينه آموزش به دستمان رسيده است.
- اداره يك دانشكده به سبك كارآفرينانه
رويكرد ما در اداره دانشكده هم كارآفرينانه بوده است. يكي از نقش‌هايي كه ما براي خودمان قائليم نقش واسطه‌گري كارآفرينانه است؛ مثلا سعي مي‌كنيم كارآفريناني كه براي سخنراني به اينجا مي‌آيند را به دانشجوياني كه ايده‌هاي مرتبط دارند وصل كنيم. همچنين سعي مي‌كنيم ايده‌هايي را كه در ساير دانشكده‌هاي دانشگاه تهران دنبال مي‌شوند به صنعتگران در رشته‌هاي مرتبط وصل كنيم و فعاليت‌هاي سه‌جانبه راه بيندازيم. سعي مي‌كنيم طرح‌هاي كسب و كار مناسب را كه حرفي براي گفتن دارند در نشريه‌هاي كارآفريني منعكس و پوشش خبري فراهم كنيم تا برايشان مشتري پيدا شود. ما در پايان‌نامه‌ها، هم از نظر فرم و هم محتوا دست دانشجويان را باز مي‌گذاريم. هستند دانشجوياني كه كسبوكار خودشان را موضوع پايان‌نامه‌شان قرار مي‌دهند. حتي دانشجويي بود كه فيلمي مستند از زندگي يك كارآفرين را كه ساخته خودش بود به‌عنوان پايان‌نامه ارائه داد.
- يك اكوسيستم كارآفرين‌پرور
دانشكده تلاش كرده اكوسيستمي در خود به‌وجود آورد كه دانشجوها عملا به سمت كارآفرين شدن سوق داده شوند؛ مثلا ما با صندوق كارآفريني اميد تفاهمنامه‌اي امضا كرده‌ايم و دانشجويان داراي طرح كسبوكار مناسب را كه در كارگروهي با حضور نماينده اين صندوق در دانشكده به تأييد رسيده، به صندوق معرفي مي‌كنيم و آنها بدون بررسي مجدد مي‌توانند براي راه انداختن كسب‌و‌كارشان وام دريافت كنند. همچنين سعي مي‌كنيم محصولات توليد‌شده توسط دانشجويان‌مان را معرفي كنيم و به نمايش بگذاريم. امكان مشورت با كارآفرينان برتر كشور و دانشجويان قديمي‌تري كه خود، كارآفرين‌هاي موفقي هستند هم براي دانشجويان دانشكده به‌طور مرتب و در زمان‌هاي مشخص فراهم است. علاوه بر انتقال تجربه، هدف ما از برگزاري چنين ملاقات‌هايي دادن اعتمادبه‌نفس و شهامت به دانشجويان است.