عمر دقيق علم زمين‌شناسي آنچنان مشخص نيست اما نخستين نقشه‌هاي آن، از ۲۰۰۰سال قبل از ميلاد و مربوط به معادن زمرد و طلا در مصر باقي‌مانده‌اند. زمين‌شناسي براي شناخت سنگ‌ها و مواردي چون تعيين ارزش معادن بسيار كاربرد دارد و تنها به مباحث نظري ختم نمي‌شود. اسد عبدي، دكتري اين رشته كه صاحب شركت تحقيقاتي موفق در اين زمينه است، برايمان از فراز و نشيب كار، ميزان حساسيت اين حرفه، به كار‌گيري ابعاد مختلف اين علم و مزاياي كار گروهي در اين حوزه مي‌گويد. گروه آنها كه به گفته خودش در ابتداي كار، سرمايه اوليه زيادي جز دانش‌شان نداشته‌اند، حالا به جايي رسيده‌اند كه در زمينه آناليز دقيق مواد معدني و حوزه‌هاي مرتبط با زمين‌شناسي حرف‌هاي زيادي براي گفتن دارند. آنها سنگ تحويل مي‌گيرند و داستان مواد تشكيل‌دهنده و چگونگي شكل‌گيري آن را به مشتري‌هايشان مي‌گويند.
- از كار آموزي شروع كرديم
سال دوم كارشناسي‌ارشد رشته زمين‌شناسي در دانشگاه شهيد‌بهشتي بودم كه يكي از استادانمان سنگي براي آزمايش به من داد. وقتي در آزمايشگاه مشغول مطالعه آن سنگ شدم، مسئول آزمايشگاه هم مطالعه چند سنگ ديگر را به من پيشنهاد كرد كه پذيرفتم. ايشان از ديد من در تحقيق سنگ‌ها، خوش‌اش آمد و حدود ۴۰نمونه سنگ براي مطالعه به من سپرد كه براي آنها ۴۰۰ هزار تومان دريافت كردم. بعد از آن، سفارش تحقيقات ديگري گرفتم اما چون بعضي از سنگ‌ها در حيطه تخصص من نبود به دانشجو‌هاي گرايش‌هاي ديگر اين رشته در دانشگاه پيشنهاد اين كار را دادم و آنها هم قبول كردند. كم‌كم جرقه اين كار زده شد و اين فكر به ذهن‌مان خطور كرد كه اين كار را به‌صورت گروهي ادامه بدهيم. در واقع سنگ‌بناي كار ما از سال ۸۶ گذاشته شد. در ابتدا ۴ نفر بوديم كه نفري يك ميليون و ۲۵۰ هزار تومان روي هم گذاشتيم و يك ميكروسكوپ براي كارمان خريديم. آن روزها هنوز دانشجو بوديم و براي اجاره خوابگاه چيزي نمي‌پرداختيم اما كمي بعد كه دوره كارشناسي‌ارشد تمام شد، مجبور شديم با ۵ نفر ديگر يك خانه در منطقه نواب تهران اجاره كنيم. آن زمان كم‌كم داشتيم به‌صورت جدي وارد بازار كار مي‌شديم و با شركت‌هاي متفاوت براي كار صحبت كرديم و از آنها كار گرفتيم، هر چند با درآمد كمتر. كمي كه گذشت من براي دكتري به دانشگاه فردوسي مشهد رفتم و آقاي اميني همكارم هم عازم سربازي شد. همين اتفاق باعث شد فشار زيادي روي 2 همكار ديگرمان باشد. كمي بعد، آن 2از ما جدا شدند و ما هم براي كسب درآمد، كارهاي جانبي مي‌كرديم؛ مثلا آقاي اميني كار ترجمه انجام مي‌داد.
- با سختي‌ها راه آمديم
بعد از سال ۸۷، كمي با سختي كار روبه‌رو شديم. ديگر در پرداخت اجاره‌خانه هم كم آورده بوديم، حتي پولي كه براي وديعه گذاشته بوديم از صاحبخانه گرفته و خرج كرديم، اين شد كه عذرمان را خواستند و به‌دنبال جاي ديگري گشتيم. مدتي را در اتاقكي كنار يك مغازه خدمات فتوكپي گذرانديم. البته من در آن زمان چون دانشجوي دكتري بودم مدام بين تهران و مشهد سفر مي‌كردم و آقاي اميني در آن اتاق كار مي‌كرد. مدتي گذشت و مجبور شديم از آنجا به يك انباري در نزديكي محله يافت آباد تهران نقل مكان كنيم. يك سال بعد، سربازي شريكم رو به پايان بود و من هم ديگر درسم به جايي رسيده‌بود كه فقط براي پايان‌نامه‌ام مطالعه مي‌كردم. به همين دليل مي‌توانستم بيشتر در تهران باشم. در اين زمان آرام‌آرام تبليغات‌مان را شروع كرديم و از شركت‌هاي واسطه، سفارش آزمايش‌هايي روي سنگ‌هاي مختلف قبول كرديم. كم‌كم جان گرفتيم و توانستيم يك مكان مستقل براي شركت‌مان اجاره كرده و نيروي كار بيشتري به كادرمان اضافه كنيم. همگي روي كار متمركز شده بوديم و از شركت‌هاي بزرگ كار مي‌گرفتيم. گاهي در‌ماه حتي ۲۰۰ تا ۳۰۰ نمونه سنگ را مورد مطالعه قرار مي‌داديم.
- واسطه‌ها را حذف كرديم
كمي كه در كار پيش رفتيم و متوجه شديم كه نام شركت‌مان در بازار شناخته شده، سعي كرديم از شركت‌هاي بزرگ‌تر كه كار را به‌صورت واسطه‌اي انجام مي‌دادند سفارش قبول نكنيم چون اين شركت‌ها از مشتري هزينه‌هاي كلان مي‌گرفتند و سهم ناچيزي را به ما كه انجام‌دهنده كار بوديم مي‌دادند. از طرفي، ما گروهي تحصيل‌كرده بوديم و توانايي مطالعه در شاخه‌هاي جانبي اين رشته را داشتيم. كم‌كم متوجه حوزه‌هاي متفاوتي كه در واقع با مطالعات ميكروسكوپي زمين‌شناسي مرتبط بودند شديم و آن مسير را در پيش گرفتيم. در اين زمان مشتري كمي كاهش پيدا كرد اما در عوض چون كار را به‌صورت دسته اول انجام مي‌داديم، درآمدمان افزايش پيدا كرد. در اين راه بسياري از شركت‌هاي وابسته به شركت‌هاي بزرگي كه قبلا با ما كار مي‌كردند هم از سفارش دادن به ما خودداري كردند اما چيزي كه كار ما را سرپا نگه داشت، كار گروهي بود. در گروه ما همه افراد كاستي‌ها را پذيرفته بودند تا به هدف مشترك شركت‌مان برسيم. اين نوع اتفاقات در شركت‌هاي نوپا كم نيست اما اگر گروهي كه دور هم جمع شده‌اند همگي از افراد متخصص باشند از چيزي نخواهند ترسيد. اگر نقطه ايده‌آل‌شان يكي باشد هيچ كدام از افراد گروه در اين مسير جا نمي‌زنند و از دل و جان مايه مي‌گذارند.
- آزمايشگاه‌هاي خارجي كار كرديم
يكي از حوزه‌هايي كه گروه ما در آن فعاليت مي‌كند معدن است. در اين حيطه ما بايد آزمايش‌هايي دقيق روي سنگ‌هايي كه از معادن مي‌آيد انجام داده و معدن‌دار را در جريان مواردي چون عيار‌سنگ، نوع آن و مواد معدني تشكيل‌دهنده‌اش بگذاريم تا او بتواند معدنش را با اين مشخصات به ثبت برساند. متأسفانه ايران در زمينه آناليز مواد معدني كه به وسيله دستگاه انجام مي‌شود ضعيف است. بسياري از دستگاه‌هاي مورد نياز در داخل كشور موجود نيستند و آن بخشي هم كه در دسترس است با استانداردهاي بين‌المللي كه هرسال به روز مي‌شوند منطبق نيست. ما براي جلوگيري از اشتباهات سعي كرديم با آزمايشگاه‌هايي در كشور كانادا مكاتبه كرده و سنگ‌ها را براي آناليز دقيق‌تر براي آنها بفرستيم. توجه كنيد كه ارزش يك معدن در واقع به اين آزمايش‌ها بستگي دارد؛ ممكن است با خطا ميزان مس موجود در سنگ آن معدن 5/1 درصد محاسبه شود، حال آنكه آناليزهاي دقيق آن را ۳ درصد تشخيص دهد. حساسيت اين آزمايش به قدري است كه مي‌تواند تا چندين ميليارد تومان قيمت يك معدن را كم يا زياد كند. ما براي اينكه در حق مشتري خيانت نشود با دريافت هزينه كم، همزمان با آزمايش‌هاي خودمان، با استفاده از نتيجه آزمايشگاه‌هاي خارجي روي همان نمونه سنگ، از اين اشتباهات جلوگيري مي‌كنيم. علاوه بر آنكه در طول اين مكاتبات امكان رد و بدل كردن دانش روز هم براي ما فراهم مي‌شود.
- علوم پايه را به كار بگيريم
در كشور ما زمين‌شناسان بيشتر در بحث معادن و نفت متمركز هستند و كسي به مطالعه سنگ‌ها براي استفاده آنها در حوزه بتن و آسفالت توجه نكرده‌است. همه‌‌چيز براي گروه ما از متني كه آقاي اميني در اين مورد ترجمه كرده‌بودند شروع شد. با خواندن آن مقاله من متوجه نقاط مشترك تخصص خودم با اين حوزه شدم. در واقع وقتي شما يك سنگ را خوب بشناسيد، نوع واكنش‌هاي شيميايي و فيزيكي آن سنگ را به خوبي تشخيص خواهيد داد و مي‌توانيد اتفاق‌هايي كه براي آن سنگ در شرايط مختلف آب و هوايي مي‌افتد را پيش‌بيني كنيد. اين اطلاعات براي توليد بتن و آسفالت با كيفيت بالا بسيار كمك مي‌كند. اگر نوع سنگي كه در ساخت اين مواد استفاده مي‌شود مناسب باشد و در مواجهه با تغييرات دما مقاومت نشان دهد ديگر لازم نيست هر سال براي پوشاندن قسمت‌هاي تخريب شده كف خيابان‌ها هزينه كنيم. اگر ما كه متخصصين علوم پايه‌اي چون زمين‌شناسي هستيم دانش خود را در اختيار يك مهندس عمران و راهسازي بگذاريم اين مشكلات بروز نمي‌كنند.
- زمين‌شناسي همه جا كاربرد دارد
سعي كرديم در شاخه‌هاي مختلف اين رشته مطالعاتي انجام داده و در آن حوزه‌ها هم مشغول شويم. به همين دليل، كار ديگري كه انجام مي‌دهيم بررسي نمونه‌هاي مشكوك به شهاب سنگ است. تا به حال نزديك به ۲۰۰ نمونه سنگ براي آزمايش به ما داده شده كه هيچ كدام شهاب سنگ نبوده‌اند. ما براي آناليزهاي دقيق‌تر، اين نمونه‌ها را به كانادا هم مي‌فرستيم تا به مشتريان باداده‌هاي دقيق در مورد سنگ توضيح دهيم و درصد خطا را كم كنيم. بسياري از شركت‌ها مبلغي حدود ۳ تا ۴ ميليون تومان براي اين كار از مشتريان دريافت مي‌كنند، اما ما با حدود يك‌هشتم اين هزينه، اين كار را به‌صورت تخصصي انجام مي‌دهيم. يكي از كارهاي جالب ديگر، مطالعه مواد باستاني است. گروه ما سفال‌ها يا آجرهاي كشف شده را مورد آزمايش قرار مي‌دهد تا با تشخيص نوع خاك تشكيل‌دهنده آن، محل دقيق توليد آن اثر را تعيين كنيم. در واقع خاك هر محل داراي شاخص‌هاي سنگ‌شناسي آن منطقه است، ما با بررسي آنها درمي‌يابيم كه اين سفال بومي است يا خير.
- توصيه
براي كساني كه به اين شغل علاقه‌مند هستند
در اين رشته كار گروهي بسيار مهم است. شما مي‌توانيد در يك گروه افرادي را كنار هم جمع كنيد كه هر كدام از آنها در بررسي يكسري از سنگ‌ها تخصص داشته‌باشند و در آزمايش‌ها از كمك يكديگر بهره بگيرند. يكي از خوبي‌هاي كار گروهي اين است كه افراد هنگام دلسردي به هم روحيه مي‌دهند. البته توجه كنيد كه اعضاي گروه كاري شما بايد فداكار باشند.
بازاريابي و تبليغات در اين كار بسيار مهم است. اما لازم است بازارياب حتما يك فرد متخصص در اين رشته باشد چرا كه شما بايد از پس تمام سؤالات تخصصي مشتري‌ها برآييد. ما براي بازاريابي مستقيما خودمان با مشتري صحبت كرده و حتي مشاوره تخصصي به او مي‌دهيم. اين امر در جذب مشتري بسيار مؤثر است. علاوه بر آن، براي بحث تبليغات بهتر است يك وب‌سايت داشته و در آن، علاوه بر رزومه‌هاي كاري خود، مطالب جالب و تخصصي اين رشته را به اشتراك بگذاريد. همچنين مي‌توانيد هر چند وقت يك‌بار براي اساتيد و پژوهشگران و مشتريان خود اي‌ميل‌هايي با محتواي علمي بزنيد.
كشور ما هنوز به معني واقعي كلمه، يك كشور صنعتي نيست و متأسفانه ما در حوزه معدن اغلب خام فروشي مي‌كنيم. مشتري ما كشوري مثل چين است كه هر زمان نياز داشته باشد از ما خريد مي‌كند و اگر مدتي خريدار نباشد قيمت ماده معدني هم كاهش پيدا مي‌كند. اين موضوع روي كار ما بي‌تأثير نيست و درآمد را با نوسان همراه مي‌كند كه ممكن است باعث دلسردي شود. اگر سعي كنيم مواد معدني را فرآوري كرده و بعد به فروش برسانيم ارزش افزوده آن بسيار بالا مي‌رود و اين به نفع اقتصاد كشور هم خواهد بود؛ كاري كه مي‌تواند به واسطه شركت‌هاي كوچك دانش‌بنيان پيش برود.