معاون میراث فرهنگی کشور با اعلام این خبر گفت: این اثر بر اساس دو معیار از 6 معیار فرهنگی کمیته میراث جهانی شامل گواهی بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی و نمونه‌ای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد در فهرست میراث جهانی قرار گرفت.
به گفته محمد حسن طالبیان پرونده قنات ایرانی یکی از قوی‌ترین پرونده‌هايي است که مورد توجه اکثریت اعضاء حاضر در اين نشست قرار گرفت.
به گزارش روابط عمومی معاونت میراث فرهنگی؛ پرونده 11 قنات ایرانی با داشتن تکنولوژی متفاوت و با قدمت بیش از ۲۵۰۰ سال در ۶ استان، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، یزد، کرمان، مرکزی و اصفهان در قالب پرونده قنات ایران در حالی به یونسکو جهت ثبت جهانی ارائه شد که پس از بررسی و تایید کارشناسان یونسکو این پرونده ثبت و در فهرست آثار جهانی قرار گرفت.
پرونده زنجیره‌ای یازده قنات ایرانی یکی از پرونده‌های مهم ایران محسوب می‌شود که با همکاری مرکز قنات یونسکو، جهاد کشاورزی و وزارت نیرو تهیه و به یونسکو ارسال شد.
علی اصغر سمسار یزدی، پژوهشگر و مشاور ارشد مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی که در تهیه و تدوین پرونده ثبت جهانی قنات‌های ایران نقش عمده‌ای داشته است پیشتر به ویژگی‌های منحصر به فرد 11 قنات منتخب در فهرست آثار یونسکو اشاره کرده بود. او معتقد است:11 قناتی که برای ثبت جهانی انتخاب و در این پرونده گنجانده شده‌اند، هرکدام به لحاظ قدمت، نوع معماری، عمق، طول و مشخصاتی از این دست، منحصر به فرد و بی‌نظیر هستند.
سمسار یزدی درباره ویژگی‌های اصلی انتخاب این ١١ قنات برای ثبت در فهرست جهانی نیز گفت: این ویژگی‌ها شامل فناوری‌های مرتبط با احداث برخی از قنات‌ها با در نظر گرفتن ویژگی‌های منحصر به فرد آنها، مانند عمیق‌ترین، طولانی‌ترین، یا قدیمی‌ترین قنات ایران بود.
عمیق‌ترین قنات ایران، قنات قصبه گناباد است که مادر چاه آن ۳۵۰ متر عمق دارد و حتی زلزله‌های بزرگ نیز تاکنون به آن آسیبی نرسانده است.
طولانی‌ترین قنات ایران قنات زارچ یزد با طول ١٠٠ کیلومتر و تعداد چاه‌های آن ۲۱۱۵ حلقه است.
پرآب‌ترین قنات ایران، قنات اکبرآباد فسا در استان فارس است. قنات‌های تهران و ری که دشت ورامین را آبیاری می‌کردند تا ٣٠ سال قبل جزو پرآب‌ترین قنات‌های دنیا بودند ولی در ٢٠ سال گذشته به دلیل تخریب مادر چاه‌ها و عدم لایروبی از رونق افتاده‌اند.
عجیب‌ترین قنات ایران قنات دوطبقه مون اردستان است که حدود ٨٠٠ سال پیش احداث شده است. این قنات چاه‌های مشترک ولی مادر چاه‌ها و مظهر متفاوت دارد.
قنات‌های زارچ و حسن‌آباد مهریز در استان یزد، قنات ابراهیم آباد اراک در استان مرکزی، قصبه گناباد و بلده فردوس در خراسان، دو قنات در میمه و وزوان در استان اصفهان، قنات دو طبقه اردستان، جوپار، اکبرآباد و قاسم‌آباد بروات در استان کرمان ازدیگر قنات‌های این پرونده است که در قالب پرونده قنات ایرانی به ثبت جهانی رسید. ویژگی‌های برخی از این قنات‌ها، به این شرح است:
قنات زارچ با ٨٠ کیلومتر طول، عنوان طولانی‌ترین قنات را دارد. قدمت قنات زارچ را مربوط به 2 تا 3 هزار سال پیش و دوران پیش از اسلام و دوره ساسانی می‌دانند. قنات حسن‌آباد مشیر مهریز یکی دیگر از قنات‌های استان یزد است که برای ثبت جهانی مدنظر قرار گرفته است. تاریخچه این قنات هفتصد ساله به دوره میانی اسلامی یعنی قرن هشتم برمی‌گردد و در فهرست آثار ملی کشور نیز ثبت شده است.
- خراسان
خراسان با داشتن 6 هزار و 197 رشته قنات جزو 2 استان نخست کشور در تعداد قنات‌ها است. برخی از قنات‌های خراسان جنوبی 2 هزار و 500 سال قدمت دارد. قنات بلده فردوس در خراسان از دوره ساسانی است که بخش‌های عمده‌ای از زمین‌های کشاورزی نزدیک شهر فردوس را آبیاری می‌کند. این قنات دربرگیرنده 16 قنات، 2 چشمه و مقداری آب‌های سرگردان است.
- اصفهان
قنات وزوان در شهر وزوان، قنات مزدآباد در شهر میمه و قنات مون در شهرستان اردستان برای بررسی و ثبت جهانی به یونسکو ارسال شده است.
قنات مون تنها قنات 2 طبقه جهان است. این قنات با شماره 9023 در سال 82 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده که در هر طبقه آن آبی مستقل جریان دارد به گونه‌ای که آب هیچ یک به دیگری نفوذ نمی‌کند، این قنات 800 سال پیش احداث شده است.
درباره قنات‌های وزوان و مزدآباد میمه هم گفته می‌شود وجود سدهای زیرزمینی در این 2 قنات باعث شد آنها به این فهرست راه پیدا کنند.
- کرمان
در استان کرمان بیش از ۵۰ قنات با طولی حدود ۱۵ کیلومتر وجود دارد. به گفته سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان ۳ قنات تاریخی کرمان آماده ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو هستند. پرونده قنات جوپار کرمان و 2 قنات اکبرآباد و قاسم‌آباد بروات که بیش از یک سده از عمر آنها می‌گذرد نیز به یونسکو ارسال شده است. قنات گوهر‌ریز جوپار قدمتی 750ساله از دوران صفویه دارد و در مجموع با 3 هزار و 556 متر طول با 129 حلقه چاه و در 6 رشته با دبی آب 60 لیتر در ثانیه حدود 330 هکتار اراضی باغ شهر جوپار را آبیاری می‌کند.