بحث در مورد موضوع مهم سواد سلامت، كه گفته شده ادبيات آن از سال 1970 ميلادي در جهان، مطرح شده است، در زمانه ي فعلي كه بشر با انواع و اقسام بيماري‌هاي نوپديد، دست و پنچه نرم مي‌كند، ضرورتي انكار ناپذير است.
- تعاريف سواد سلامت
سواد سلامت (Health Literacy) به چه معناست و چگونه مي‌توان سطح سواد سلامت مردم را افزايش داد ؟
از سواد سلامت، تعاريف متعددي شده است .به میزان توانایی افراد در به دست آوردن، تحلیل کردن و فهمیدن اطلاعات و خدمات اولیه بهداشتی که به آن نیاز دارند تا بتوانند در مورد مسائل مربوط به سلامتی خود تصمیم‌های درستی، اتخاذ کنند، سواد سلامت می‌گویند.
به زبان ساده، مي‌توان گفت: سواد سلامت ،توانايي درك و سپس عمل به توصيه‌هاي بهداشتي و پزشكي متخصصان و كارشناسان سلامت در جهت حفظ و تامين سلامت است.
سواد سلامت، توان دسترسي، درك، ارزيابي و انتقال اطلاعات از طريق ترويج، حفظ و بهبود سلامت، در سراسر دوره زندگي است.
- اتخاذ تصميمات درست براي حفظ سلامت
سواد سلامت، طيف گسترده اي از مهارت‌ها و شايستگي‌ها است كه افراد براي جست و جو، فهم، ارزيابي و استفاده از اطلاعات و مفاهيم سلامت به منظور انتخاب آگاهانه، كاهش خطرات و ارتقاي كيفيت زندگي، بدست مي آورند.
سواد سلامت يعني: توانايي خواندن و درك اطلاعات سلامت به منظور قضاوت درست.
سواد سلامت، به معناي ظرفيت افراد براي بدست آوردن،پردازش و درك اطلاعات سلامت و خدمات اساسي مورد نياز براي تصميمات مناسب براي مراقبت از سلامت هم تعريف شده است.
- دلايل ضرورت افزايش سطح سواد سلامت مردم
سطح سواد سلامت قابل قبول، سبب مي‌شود كه مردم در زمينه موضوعاتي كه با سلامت آنها گره خورده است، تفسير و تحليل مناسب داشته باشند و بيشتر و بهتر بتوانند از خود و اطرافيان خود، در برابر عوامل بيماري‌زا مراقبت كنند.
نتايج مطالعات مختلف، نشان داده است: در جوامعي كه سطح سواد سلامت مردم، از ميزان قابل قبولي برخورداراست، هم مردم با نشاط تر ،سالم‌تر و پوياترند و هم دولت‌ها، كمتر متحمل هزينههاي سرسام آور درمان مي‌شوند و بدين ترتيب، هزينه‌هايي كه بناچار بايد صرف درمان شود، صرف پيشگيري و بهداشت مردم خواهد شد و اين مهم، كيفيت و سبك زندگي مردم را نيز بهبود مي‌بخشد.
گفته شده است، افراد با سواد سلامت ناکافي، با احتمال کمتري، اطلاعات نوشتاري و گفتاري ارايه شده توسط متخصصان سلامتي را درک و به دستورات داده شده توسط آنها عمل مي‌‌کنند، وضعيت سلامت ضعيف‌‌تري دارند و هزينههاي پزشکي بيشتري را متحمل مي كنند.
سازمان بهداشت جهاني، از موضوع سواد سلامت، به‌عنوان يكي از مهم‌ترين شاخص‌هاي سلامت در كشورها ياد كرده است و از كشورها خواسته است كه به اين مهم توجه كافي داشته باشند.
به همين دليل، كشورهايي كه داراي نظام سلامت كارآمد هستند، براي افزايش سطح سواد سلامت مردم، سياستگذاري مي‌كنند و برنامه دارند.
به نظر مي‌رسد، با توجه به اهميت موضوع سواد سلامت، متوليان سلامت در تمام كشورها بايد برنامه‌هاي كوتاه مدت، ميان مدت و بلند مدت براي اين مهم طراحي كنند و با ياري رسانه‌ها در جهت افزايش سطح سواد سلامت مردم بكوشند.
توليد محتواهاي آموزنده كه حاوي مطالب پيشگيرانه است توسط نظام‌هاي سلامت كشورها و سپس ارسال آن مطالب به رسانه‌ها و پس از آن انتشار آن توسط رسانه‌ها به مردم، مي‌تواند در زمينه افزايش سواد سلامت مردم، بسيار تاثير گذار باشد.
- توجه به سواد سلامت در برنامه‌هاي وزارت بهداشت
معاونت بهداشت وزارت بهداشت، توجه به بحث سواد سلامت را همواره در اولويت برنامه‌هاي خود قرار داده است، چرا كه معتقديم با برخورداري مردم از سطح قابل قبولي از سواد سلامت، برنامه‌هايمان در زمينه پيشگيري و بهداشت را با سرعت و قوت بيشتري ادامه خواهيم داد و در اين راستا، همچون قبل نيازمند تعامل و همكاري بيشتر ساير وزارتخانه‌ها ، سازمان‌ها و ارگان‌هاي اجرايي كشور و از همه مهمتر رسانه‌ها هستيم.
رسانه‌ها مي‌توانند با انتشار مطالب بهداشتي، آموزنده و متوني كه حاوي مطالب پيشگيرانه باشد، به افزايش سطح سواد سلامت مردم كمك كرده و در اين زمينه ياري رسان متوليان سلامت باشند.
- سواد سلامت و برنامه‌هاي پيشگيري
يكي ازراهكارهاي اصولي براي پيشبرد برنامه‌هاي پيشگيري و بهداشت وزارت بهداشت، افزايش سطح سواد سلامت مردم است . سواد سلامت مردم آن‌گاه افزايش مي‌يابد كه رسانه‌ها به طور مستمر محتواهاي آموزشي كه متوليان سلامت در اختيار آنها قرار مي‌دهند را به اطلاع عموم مردم برسانند تا افكار عمومي بتوانند از اين محتواها استفاده كنند و بدين ترتيب سطح سواد سلامت خود را افزايش دهند.
به بيان بهتر، سواد سلامت، كليد پيشگيري از بيماري‌هاست . براي افزايش سطح سواد سلامت مردم، نياز به همكاري‌هاي بين‌بخشي وزارتخانه‌ها و سازمان‌هايي است كه به نوعي در حفظ و تامين سلامت مردم دخيل هستند و در اين ميان، نقش رسانه، بسيار تاثير گذار و پر رنگ است.
* معاون وزير بهداشت