صورت‌هاي مالي تلفيقي خودروسازها نشان مي‌دهد دليل اين زيان و هدر رفت منابع مالي كشور را بايد مشخصا در عملكرد دولت در تركيب سهامداري اين شركت‌ها جست‌وجو كرد. به گزارش همشهري، تحليل آمارهاي مالي ارائه شده به بورس نشان مي‌دهد: معاملات ضربدري سهامداران وابسته به دولت در شركت‌هاي خودروسازي هزينه خريد هر دستگاه خودرو را براي مصرف‌كنندگان داخلي تا يك‌ميليون تومان افزايش داده است.
- آمارهاي سهامداري
آمارهاي رسمي بورس نشان مي‌دهد شركت‌هاي خودروساز جزو 7مجموعه بزرگ سهامداري ايران هستند. طبق اعلام سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار هم‌اكنون ايران‌خودرو 141هزار و سايپا 89هزار سهامدار دارند.از اواخر سال قبل به‌دليل وعده فراوان مديران شركت‌هاي خودروساز، براي همكاري با شركاي بزرگ خارجي سرمايه‌گذاران زيادي ترغيب شدند كه سهام خودروسازها را بخرند، اما اين وعده‌ها محقق نشد. اكنون فقط چند روز مانده به برگزاري مجامع سالانه، خودروسازها درصورت‌هاي مالي‌شان اعلام كرده‌اند نه فقط سودي براي تقسيم كردن ندارند بلكه هزاران ميليارد تومان هم زيان ديده‌اند اين موضوع سهامداراني كه فكر مي‌كنند سرشان كلاه رفته را خشمگين كرده است.
- زيان ايران‌خودرو چقدر است؟
صورت‌هاي مالي تلفيقي شركت ايران‌خودرو كه در سامانه اطلاعات ناشران موسوم به كدال درج شده است نشان مي‌دهد گروه ايران‌خودرو در سال94 درمجموع 17هزار ميليارد تومان براي انجام فرايند توليد خرج كرده است اما در پايان سال مالي 2300ميليارد تومان هم زيان كرده است، اين زيان با احتساب زيان سال قبل درمجموع زيان انباشته ايران‌خودرو را در پايان سال مالي94 به 3هزار ميليارد تومان رسانده است. با اين حساب شركت ايران‌خودرو براي سال94 نه فقط سودي ندارد كه به سهامداران بپردازد بلكه به ازاي هر سهم 80تومان هم زيان شناسايي كرده است.
- در حساب ايران‌خودرو چقدر پول است؟
صورت‌هاي مالي شركت ايران‌خودرو نشان مي‌دهد كه در ابتداي سال94 موجودي حساب ايران‌خودرو 890ميليارد تومان بوده است كه اين مقدار در پايان سال به 629ميليارد تومان رسيده است، اين يعني اينكه 261ميليارد تومان از حساب‌هاي ايران‌خودرو كسر شده است. درحالي‌كه در سال94 جمعا 231ميليارد تومان از محل افزايش سرمايه شركت اصلي و 93ميليارد تومان از محل افزايش سرمايه شركت‌هاي فرعي از جيب سهامداران وارد حساب‌هاي ايران‌خودرو شده است.
- وام‌هاي بانكي ايران‌خودرو چقدر است؟
صورت‌هاي مالي ايران‌خودرو نشان مي‌دهد اين شركت در سال94 جمعا 8400ميليارد تومان از نظام بانكي كشور وام گرفته است و در عين حال 7هزار ميليارد تومان هم بابت وام‌هايي‌كه از بانك‌ها دريافت كرده است به‌حساب سيستم بانكي پول واريز كرده است. بهره وام‌هاي دريافتي ايران‌خودرو از بانك‌ها كه در سال94 پرداخت شده است جمعا نزديك به 2هزار ميليارد تومان است. اين شركت همچنين سال قبل 577ميليارد تومان صرف خريد دارايي‌هاي ثابت مشهود و 28ميليارد تومان صرف خريد دارايي‌هاي نامشهود كرده است.
- زياني كه در حساب‌ها نيامده است؟
اطلاعات دقيق‌تر از صورت‌هاي مالي تلفيقي شركت ايران‌خودرو براي سال مالي94 نشان مي‌دهد 720ميليارد تومان از زيان يكي از شركت‌هاي گروه ايران‌خودرو در حساب‌هاي اين شركت منظور نشده و اين زيان‌ها فقط از طريق صورت‌هاي مالي ساپكو قابل شناسايي است. ايران‌خودرو هم‌اكنون 100درصد از سهام ساپكو را در اختيار دارد.
ساپكو وظيفه تأمين قطعات و مواد مورد نياز خط توليد ايران‌خودرو را برعهده دارد و تمام فروش اين شركت متعلق به ايران‌خودروست. شركت ايران‌خودرو هر سال اين قطعات را حتي پايين‌تر از قيمت تمام‌شده خريد از ساپكو دريافت مي‌كند اما به‌دليل اينكه مالك ساپكو خود شركت ايران‌خودروست هيأت مديره عملا اختياري در تصميم‌گيري‌ها ندارد و عموما تصميم‌ها به هيأت مديره اين شركت تحميل مي‌شود.
صورت‌هاي مالي ساپكو نشان مي‌دهد شركت ايران‌خودرو بايد 720ميليارد تومان از محل دريافت قطعات در سال94 به حساب اين شركت واريز مي‌كرده است كه اين كار انجام نشده است. اين شركت در سال مالي94 همين مقدار زيان درصورت‌هاي مالي خود شناسايي كرده است درحالي‌كه در صورت‌هاي مالي تلفيقي گروه ايران‌خودرو اشاره‌اي به اين ارقام نشده است.
- مشكل كجاست؟
صورت‌هاي مالي شركت ايران‌خودرو نشان مي‌دهد كه هم‌اكنون تكليف 42درصد از سهام ايران‌خودرو و همين مقدار از سهام سايپا نامشخص است و دولت از همين طريق هرساله 4عضو هيأت مديره اين دو شركت بزرگ كه در عين حال بزرگ‌ترين مجموعه‌هاي سهامداري و كارگري ايران هستند را هم تعيين مي‌كند.
هم‌اكنون شركت ايران‌خودرو از طريق شركت‌هاي زير مجموعه خودش به‌طور غيرمستقيم 28درصد از سهام خودش را در اختيار دارد و سازمان گسترش و نوسازي صنايع هم به نمايندگي از دولت با در اختيار داشتن 14درصد از سهام اين شركت عملا اختياردار ايران‌خودروست.دولت كه براساس قانون موظف بود سهم خود را در اين شركت‌هاي خودروساز بفروشد عملا به‌طور مستقيم 14درصد در ايران‌خودرو سهم دارد اما اينكه خود شركت ايران‌خودرو 28درصد از سهامش را در اختيار دارد به‌معناي اين است كه اين ظرفيت وجود دارد كه 4كرسي از هيأت مديره ايران‌خودرو عملا از سوي دولت تعيين شود و سرمايه‌گذاران و سهامداران ديگر حق تصميم‌گيري در هيأت مديره ايران‌خودرو را ندارند.
هم‌اكنون شركت ايران خورو از طريق سرمايه‌گذاري سمند (13درصد)، نگارنصر سهم (5درصد)، شركت‌هاي سپهر ايرانيان كيش و يك شركت سرمايه‌گذاري ديگر كه متعلق به تعاوني كاركنان ايران‌خودروست (10درصد) از سهام خود را در اختيار دارد. به اين ترتيب هنوز بخش زيادي از منافع ايران‌خودرو نصيب دولت مي‌شود و از اين منظر گويا دولت قصد ندارد از منافع خود در سهام شركت‌هاي خودروساز دست بكشد.
براساس قانون تجارت خريد سهام يك شركت توسط خودش غيرقانوني است، از سوي ديگر تحليلگران بر اين باورند كه با خريد اين مقدار سهام ايران‌خودرو توسط خودش عملا بخش بزرگي از منابع مالي ايران‌خودرو از چرخه تجاري اين شركت خارج شده است و نقشي در فرايند توليدي آن ندارد همچنين به‌معناي اين است كه يك تاجر بخشي از سرمايه‌اش را با دستان خودش بلوكه و از چرخه فعاليت‌هاي تجاري‌اش خارج كند.
- معاملات ضربدري سايپا
پاييز سال قبل هم سايپا با انجام يك معامله ضربدري يك بلوك 6درصدي از سهام خود را خريد.در اين معامله سرمايه‌گذاري رنا يك بلوك 6درصدي از سهام سايپا را به جاي بدهي 273ميليارد توماني كه به سرمايه‌گذاري سايپا تعلق داشت به‌صورت تهاتر دريافت كرد. نكته اينجاست كه سهامدار اصلي شركت سرمايه‌گذاري سايپا خود شركت سايپاست كه 75درصد از سهام اين شركت را در اختيار دارد و سهامدار سرمايه‌گذاري رنا نيز شركت سرمايه‌گذاري سايپاست. به اين ترتيب با انجام معامله سال قبل مقدار سهام سرمايه‌گذاري رنا در سايپا به 16.3درصد رسيد درحالي‌كه سهم سرمايه‌گذاري سايپا از مرز 22.5درصد تجاوز كرد.
به اين ترتيب سرمايه‌گذاري سايپا به بزرگ‌ترين مالك سايپا تبديل شد، اين به‌معناي اين است كه يك شركت زير مجموعه به سهامدار اصلي شركت مادر خود تبديل شده است. سرمايه‌گذاري سايپا در عين حال با در اختيار داشتن 39درصد از سهام سرمايه‌گذاري رنا سهامدار عمده اين شركت نيز هست. 12تير‌ماه امسال سرمايه‌گذاري سايپا بار ديگر 2 بلوك سهام را از شركت‌هاي تجارت الكترونيك خودرو تابان و پيشگامان بازرگاني ستاره تابان خريد تا روند مالكيتش را بر سهام خودش تكميل كند.
- زيان سنگين سهامداران از معاملات ضربدري
انجام معاملات ضربدري در شركت‌هاي خودروساز كه از 5سال پيش در اين شركت‌ها رواج پيدا كرده است سالانه ميلياردها تومان هزينه به سهامداران شركت‌هاي خودروساز تحميل مي‌كند. ايران‌خودرو در طول چند سال گذشته بيش از 1500ميليارد تومان از دارايي سهامداران را صرف خريد سهام خودش كرده است و اين موضوع سالانه نزديك به 500ميليارد تومان زيان به سهامداران اين شركت تحميل مي‌كند و منجر به افزايش قيمت تمام‌شده توليد هر خودرو به ميزان يك ميليون تومان مي‌شود. هم‌اكنون هزينه تمام‌شده توليد خودرو در ايران‌خودرو در حدود 23ميليون تومان است كه درصورت كسر چنين هزينه‌هايي قيمت خودرو در بازار‌هاي داخلي كاهش و هزينه كمتري به مصرف‌كننده‌ها تحميل مي‌شود.