امروزه ارگونومی به طراحی وسایل و سیستم‌هایی می‌انجامد که به افزایش و بهبود سلامت روانی و کارآمدی بیشتر انسان، منجر می‌شود.
تعاريف متعددي از ارگونومي ارائه شده است اما در همه اين تعاريف، هدف اساسی از این علم، بهبود بخشیدن به نحوه کار، روش‌ها و وسایل کار و انطباق بخشیدن آنها با خصوصیات جسمي و روانی انسان، اعلام شده است. بخشي از اين تعاريف را مرور مي‌كنيم.
*تعاريف متعدد از ارگونومي
- علم تطابق انسان و محيط كار
خلاصه‌ترین تعریف برای ارگونومی علم تطابق انسان و محیط کار باشد. ارگونومي، كوششي است درجهت تناسب كار با انسان.
ارگونومی، رشته‌ای از علوم است که با به دست‌آوردن بهترین رابطه میان کارگران و محیط‌کاری‌شان، مرتبط است.
- قانون و قاعده در كار
ارگونومی یا مهندسی فاکتورهای انسانی از دو کلمه یونانی «Ergo» به معنی کار و «Nomos» به معنی قانون و قاعده گرفته شده و در لغت به معنای قانون و قاعده کار است.ارگونومی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های انسان را بررسی می‌کند و سپس اطلاعات به دست آمده را در طراحی مشاغل، فراورده‌ها، محیط‌های کار و تجهیزات به کار می‌بندد.
- طراحي محيط كار مناسب براي افراد
ارگونومی، دانش بکار بردن اطلاعات علمی موجود دربارۀ انسان (و روش‌های علمی تولید چنین اطلاعاتی) در طراحی محیط کار است.
- پيشگيري از آسيب‌هاي احتمالي ناشي از كار
ارگونومی، دانشی چند رشته‌ای است که اطلاعات مربوط به ظرفیت‌های هر انسان (توانایی‌ها، محدودیت‌ها و ظرفیت‌های فیزیکی و روانی) را گردآوری کرده و آنها را در طراحی مشاغل، محصولات، سیستم‌های در ارتباط با انسان، مکان‌های کار و تجهیزات، با هدف پیشگیری از بروز مسائل و مشکلات و آسیب‌های مربوط به سلامت و بهبود و بهینه‌سازی کارایی، بهره‌وری و کیفیت به کار می‌برد.
- ارزيابي قابليت‌ها و محدوديت‌هاي ناشي از كار
ارگونومی با ارزیابی قابلیت‌ها و محدودیت‌های انسان (بیومکانیک و آنتروپومتری)، استرس‌های کاری و محیطی (فیزیولوژی کار و روانشناسی صنعتی)، نیروهای استاتیک و دینامیک روی بدن انسان (بیومکانیک)، احتیاط (روانشناسی صنعتی)، خستگی (فیزیولوژی کار و روانشناسی صنعتی)، طراحی و آموزش و طراحی ایستگاه کاری و ابزارها (آنتروپومتری و مهندسی)، سر و کار دارد.
- بهترين رابطه ميان كارگر و محيط كارش
ارگونومی به‌عنوان رشته‌ای از علوم که با به دست‌آوردن بهترین رابطه میان کارگران و محیط‌کاری‌شان، مرتبط است، تعریف می‌شود. رگونومی، عبارت است از دانش بکار بردن اطلاعات علمی موجود دربارۀ انسان (و روش های علمی تولید چنین اطلاعاتی) در طراحی محیط کار.
- كاهش ميزان استرس‌هاي جسمي و روحي در حين كار
یکی از اصول ساده ارگونومي، مي‌گويد: تمام فعالیت‌ها در محیط کار باید به‌گونه‌ای انجام گیرد که سبب کاهش میزان استرس‌های جسمی و روحی و روانی شود. اگر این استرس‌ها در محیط کاری بیش از اندازه باشد و از حد عادی خود تجاوز کند نتایج نامطلوبی نظیر اشتباهات کاری، ایجاد حوادث و کاهش سلامت جسمی و روانی افراد خواهد داشت.
- افزايش بهره وري و كارايي در كار
با رعایت اصول ارگونومی، فشار کار و خستگی‌های بی‌مورد کاهش می‌یابد و کارایی افزایش پیدا می‌کند.ارگونومی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های انسان را بررسی می‌کند و سپس اطلاعات به دست آمده را در طراحی مشاغل، فراورده‌ها، محیط‌های کار و تجهیزات به کار می‌بندد.ارگونومي يعني، طراحی درست و مناسب مشاغل، تجهیزات و محیط کار، بالارفتن سطح ایمنی، بهداشت، تطبیق کار با کارگر و در نهایت رضایت شغلی و بهبود بهره‌وری.
- مهندسي عوامل انساني
ارگونومی شاخه ای از علم است که با درک اصولی از تعامل بین انسان و عناصر دیگر سیستم، روش‌های عملی مناسب را در فرضیه‌های متفاوت بررسی می کند و به عنوان مهندسی عوامل انسانی برای سلامتی و بهبود شریط انسان راه حل ارائه می‌دهد.
- طراحي مناسب محيط و محصولات با كاربران
ارگونومی علم طراحی سازگار محیط و محصولات با کاربران است. لغت ارگونومیک از لغات یونانی «ارگون» به معنای «کار» و «نوموس» به معنای «قانون» گرفته شده است و اصطلاحا به معنی انطباق کار برای افراد، از طریق طراحی وظیفه و روش‌ها و نیز انطباق افراد با کار از طریق استفاده مناسب از چیدن روش‌های صحیح است.
- نكات قابل تامل ديگر درباره اهميت ارگونومي
باید توجه داشت که آنچه برای یک نفر مناسب است می‌تواند برای دیگری مناسب نباشد. بنابراین روش‌های مجزا باید مدنظر قرار گیرند. ارگونومیک در نظر اول ممکن است آگاهی و علم جلوگیری از صدمات و ناراحتی‌های پیش بینی نشده معنی شود در حالی که موضوع اصلی آن پیش از بررسی وقوع ضایعه ای، تقویت راحتی و روانی عملکرد است. بايد دانست كه انسان‌ها دارای محدودیت هستند و برای اینکه بتوان با وجود محدویت‌ها فعالیت مناسبی داشت، شرایط محیط باید به گونه ای مناسب طراحی شود.
ارگونومي، سبب برخورداری از تندرستی، تقویت توانایی‌های بدن، بالا بردن راندمان فعالیت و رهایی از عوارضی همچون استرس، چاقی، چشم درد، درد پشت و درد گردن و یا بیماری‌هایی که از صدمات کشش متمادی به وجود می‌آیند. یافتن روش‌هایی برای درست انجام دادن کارهای تکراری و یا سنگین از ديگر اهداف ارگونومي است.
- حوزه‌هاي اصلي مرتبط
حوزه‌های اصلی مرتبط با ارگونومیک عبارتند از: اطلاعات، استنباط و ادراک، روش های کنترل، طراحی مکان کار و مهارت های شغلی،تحلیل وظیفه، بررسی زمان و تحرک و راحتی کاربر.
- معيار شاخص در سلامت محيط كار
گفته مي‌شود، طی 20 سال گذشته صدمات ارگونومیکی به عنوان شاخص بزرگی در سلامت محل کار شناخته شده است و یک دوم تمام صدمات و بیماری‌های شغلی ناشی از فعالیت سنگین و یا حرکت متمادی است. مطالعات نشان می‌دهد که با در نظر گرفتن مسائل ارگونومیک می‌توان از صدمات ناشی از فعالیت و هزینه‌های بسیار زیاد مرتبط بر آن کاست.
در اداراتی که از موارد و مسائل ارگونومیک تبعیت می‌کنند، دستورالعمل‌های ارگونومیکی مخصوص محل کار برای طراحی محیط کاری ارگونومیکی به کار گرفته می‌شوند. صندلی‌های ارگونومیک که کاملا قابل تنظیم باشد برای هر کارمند تهیه می‌شوند و جاپائی‌های ارگونومیک مناسب در صورت لزوم وجود خواهند داشت.
نورپردازی به گونه ای است که لامپ‌های موجود باعث خیرگی مستقیم و یا غیرمستقیم چشم کارمندان نمي‌شود.
صفحه نمایش‌ها و نگه دارنده‌های اسناد، بگونه ای طراحی شوند که کارکنان خط مستقیمی برای میدان دید خود داشته باشند.
موس‌های ارگونومیکی، کیبوردهای ارگونومیکی، لوازم اداری ارگونومیکی و کاملا قابل تنظیم، کارمندان را در خط وضعیت طبیعی قرار داده و در نتیجه صدمات کاری (عضلانی اسکلتی) ناشی از عدم لحاظ موارد ارگونومیک را از بین می‌برند.
اين هم مهم است كه بدانيم: مهندسی ارگونومیک، شغلی است که با بررسی تغییرات فیزیکی، اختلالات عضلانی اسکلتی را کاهش می‌دهد.