از آنجا كه اين بخش نقش مهمي در فرايندهاي استخراج و پالايش و فروش نفت خام و فراورده‌هاي آن، صنايع پتروشيمي و صنعت گاز دارد، اين رقم طبيعي به‌نظر مي‌آيد اما از طرفي باعث شده اقتصاد كشور و بودجه دولت به اين صنايع وابستگي شديدي پيدا كند. در اين ميان جالب است بدانيد كه بنگاه‌ها يا صنايع كوچك و متوسط از لحاظ تعداد، از صنايع بزرگ پيشي گرفته‌اند. آمارها نشان مي‌دهد كه بيش از ۹۵ درصد از بنگاه‌هاي اقتصادي موجود در كشور از نوع كوچك و متوسط هستند. به مناسبت 21مرداد روز صنايع كوچك، گشتي در دنياي اين صنايع زده‌ايم. براي آشنايي بيشتر و پيشبرد بهتر اقتصاد مردمي لازم است كمي بيشتر در مورد ويژگي‌هاي صنايع كوچك و نقش آن در اقتصاد كشور بدانيم تا شايد به كمك تسهيلات درنظر گرفته شده بتوانيم قدم مثبتي براي اقتصاد كشور برداريم.
- ويژگي صنايع كوچك
اين نوع بنگاه‌هاي اقتصادي در هر نقطه از دنيا تعاريف مختلفي دارند. شرايط اقتصادي و صنعتي در هر كشور در واقع صنايع كوچك و متوسط آن كشور را معرفي مي‌كند. هر چند اين نوع صنايع تعريف مشخصي ندارند اما اگر بخواهيم اين نوع بنگاه‌هاي اقتصادي را از صنايع كلان تشخيص دهيم بايد به برخي از معيارها مثل تعداد كاركنان، ميزان سرمايه، حجم فروش و ظرفيت توليد نگاهي بيندازيم. بنگاه‌هاي كوچك و متوسط در كشور ما طيف گسترده‌اي از فعاليت‌ها مانند كسب و كارهاي خانگي تا امور توليدي و خدماتي را در برمي‌گيرند. در ايران اگر در بنگاهي تعداد افراد مشغول به‌كار از ۵ تا ۵۰ نفر باشند آن را به‌عنوان صنايع كوچك مي‌شناسيم. اين در حالي است كه در كشوري مثل كانادا تعداد كاركنان كمتر از ۵۰۰ نفر به‌عنوان صنايع كوچك شناخته مي‌شوند.
- اهميت صنايع كوچك
اين بنگاه‌ها ويژگي‌هاي خاص خودشان را دارند، اينكه معمولا سهم كمي از بازار را داشته و توسط مالكان و به‌طور كاملا شخصي مديريت مي‌شوند. علاوه بر آن، محيط كاري آنها محلي است و كاركنان آن نزديك به يكديگر زندگي مي‌كنند. اين نوع صنايع در دنيا از اهميت بالايي برخوردار هستند چنان كه در كشور آلمان حدود 2و نيم ميليون بنگاه كوچك مشغول به‌كار است كه حدود ۲۰ميليون نفر را شاغل كرده‌اند. در واقع، اين بنگاه‌ها ۷۰ درصد از كل شاغلان اين كشور صنعتي را در استخدام دارند. اما چرا نگاه دنيا به اين صنايع است؟ بايد گفت كه از صنايع كوچك برخلاف اسم‌شان كارهاي زيادي برمي‌آيد. اين نوع بنگاه‌ها قابليت ايجاد كارآفريني و خلاقيت در كار را دارند؛ جالب است بدانيد بيش از ۵۵ درصد نوآوري‌ها و اختراعاتي كه در آمريكا صورت مي‌گيرد در اين بنگاه‌ها رخ مي‌دهد. علاوه بر اين، بنگاه‌هاي كوچك راحت‌تر مي‌توانند به عوامل اقتصادي، قانوني و اجتماعي واكنش نشان داده و خود را با محيط تطابق دهند.
- كارآفريني و اشتغال‌زايي
سودهاي بانكي برخي افراد را كه سرمايه‌اي در دست دارند وسوسه مي‌كند كه به جاي راه‌اندازي يك كسب وكار، سرمايه خود را در بانك‌ها خوابانده و ماهانه از سود آنها بهره ببرند. اما اين موضوع مي‌تواند تهديد بزرگي براي پيشرفت صنعت يك كشور باشد. شايد بگوييد راه‌اندازي يك بنگاه اقتصادي كاري همراه با ريسك بوده و ممكن است موانع زيادي شما را از ادامه راه باز دارد اما در واقع راه‌اندازي صنايع كوچك راه خوبي براي سرمايه‌گذاري و كارآفريني است؛ چرا‌كه اين نوع صنعت هزينه‌هاي ثابت و متغير كمي داشته و به‌راحتي مي‌تواند از عهده نقش كارآفريني برآيد. امروزه درصد زيادي از كارآفريني دنيا در اختيار صنايع كوچك و متوسط است. اين بنگاه‌ها نيازي به سرمايه كلان نداشته و پس از راه‌اندازي مي‌توانند منبع خوبي براي جذب سرمايه هم باشند. از طرفي كارآفرين مي‌تواند براي كاهش هزينه‌ها، بنگاه مورد نظر خود را در اطراف شهرهاي بزرگ يا روستا تاسيس كرده و نيروي كاري كه از مناطق به شهرها مهاجرت مي‌كنند در همين نقاط به‌كار بگيرد و نقشي در كاهش بيكاري در مناطق محروم داشته باشد. صنايع كوچك به شما جرأت مي‌دهد تا به جاي آنكه به‌دنبال كار در كارخانه‌هاي بزرگ باشيد با سرمايه‌اي كم به يك كارآفرين تبديل شويد. براي راه‌اندازي اين نوع صنعت نيازي به مديريت سطح بالا و تخصص ويژه‌اي نداريد و با داشتن مديريت محدود و به كار‌گيري تخصص تكنيسين‌ها مي‌توانيد دست به‌كار شويد. توجه كنيد كه هم‌اكنون در كشور براي حمايت از كارآفرينان در حوزه صنايع كوچك مؤسساتي وجود دارد كه تسهيلاتي را به اين افراد ارائه مي‌كنند.
- نوآوري بزرگ در كارهاي كوچك
صنايع بزرگ دچار بوروكراسي‌هاي اداري و ساختار پيچيده‌اي هستند كه كار را براي بروز نوآوري و عملي كردن آن كمي سخت مي‌كند اما صنايع كوچك چنين موانعي را بر سر راه خود ندارند. اگر نگاهي به پيشرفت صنعت بيندازيم مي‌بينيم كه بسياري از شكوفايي‌ها در آن از اختراعات كوچكي نشأت گرفته كه حاصل نوآوري در بخش صنايع كوچك است. فروش اين اختراعات يا نوآوري براي صنايع كلان از لحاظ اقتصادي قابل توجيه نيست اما اگر شما يك كارآفرين در حوزه صنايع كوچك باشيد به‌دنبال ارائه همين محصول يا فرايندي نو خواهيد بود كه به كمك آن به درآمدي قابل توجه برسيد. منبع اصلي نوآوري در صنايع كوچك دانش و تجربه كاركنان است. جالب است بدانيد كه عامل اصلي‌اي كه باعث بروز هر چه بيشتر نوآوري در اين نوع صنعت مي‌شود اين است كه اين بنگاه‌ها ساختارهاي غيررسمي‌تري نسبت به صنايع بزرگ دارند كه اجازه مي‌دهد كاركنان خلاقيت به خرج دهند. همانطور كه پيش‌تر ذكر شد صنايع كوچك سعي مي‌كنند در مقابل تغييرات محيطي انعطاف‌پذير عمل كنند؛ در واقع اين بنگاه‌ها با بروز يك تغيير در اقتصاد، سياست يا جامعه بايد واكنشي نوآورانه داشته‌باشند تا از قافله رقبا عقب نمانند. نوآوري در صنايع كوچك به‌عنوان رازي براي بقاي آنهاست. اگر شما يك كارآفرين در اين حوزه هستيد بايد سعي كنيد در محصول و خدمات خود خلاقيت ايجاد كنيد تا بتوانيد علاوه بر رقابت سالم با همكاران داخلي در صحنه رقابت خارجي در اين حوزه حضور داشته‌باشيد.
- پويايي به واسطه كوچكي
تاريخ نشان مي‌دهد كه صنايع كوچك نقش مهمي در تحول اقتصادي در دنيا داشته‌اند. بنگاه‌هاي كوچك با توليدات جديد و نوآورانه خود هر روز باعث ايجاد تغيير در بازار شده و رفته رفته ممكن است قدرت صنايع بزرگ را كاهش دهند. اين خود مي‌تواند عاملي باشد براي آنكه صنايع بزرگ هم به تكاپو بيفتند. در واقع اين عمل صنايع كوچك كمك بزرگي براي بهبود و سلامت اقتصاد يك كشور است. تصور كنيد دانشجويان يك كلاس مدام در مورد موضوع درس تحقيق كرده، از علم روز دنيا آگاه شوند و براي ايجاد تغيير و تحول دست به‌كار شوند، بديهي است كه در چنين كلاس درسي، استاد هم مجبور است هميشه مجهز به علم روز باشد تا بتواند درخور شاگردان تدريس كرده و اطلاعات تازه‌اي به آنها ارائه كند. در واقع اين مثالي از صنايع كوچك و بزرگ است؛ اگر شاگردان، بنگاه‌هاي كوچك باشند و استاد نماينده بنگاه‌هاي كلان، مي‌توانيم اينطور نتيجه بگيريم كه درصورتي كه موتور تغيير و تحول در بنگاه‌هاي كوچك روشن شود روي صنايع بزرگ هم تأثير گذاشته و آن را موظف به تلاش بيشتر مي‌كند كه در نهايت توسعه اقتصادي را به همراه خواهد داشت.
- توليد بيش از يك ميليون شغل
امروز صنايع كوچك، قلب اقتصاد جهان هستند و عامل عمده رشد در ساختار صنعتي كشورها محسوب مي‌شوند، هر چند صنايع كلان هم به‌دليل مزيت‌هايي چون حجم وسيع توليد همچنان مورد توجه هستند. با تمام اين اوصاف اين دو بخش از صنايع رقيب يكديگر نيستند بلكه در واقع به‌عنوان مكمل هم شناخته مي‌شوند. در حال حاضر در كشور ما بنگاه‌هاي كوچك حدود 42درصد از سهم اشتغال را برعهده دارند.
- تسهيلات نه چندان كوچك
از آنجا كه بنگاه‌هاي كوچك‌تر در مقابل نوسانات بازار، انعطاف‌پذير‌تر هستند و نياز به نقدينگي يا سرمايه در گردش كمتري نسبت به صنايع كلان دارند اولويت تأمين مالي آنها به بانك مركزي تأكيد شده‌است. طبق آخرين اخبار موجود در اين حوزه، دولت قرار است براي بهبود وضعيت اين واحدهاي كوچك مبلغي حدود ۱۶هزار ميليارد تومان در اختيارشان قرار دهد. براساس توافق وزارت صنعت، معدن و تجارت با بانك مركزي، ۱۲ بانك عامل براي ارائه تسهيلات به متقاضيان مشخص شده‌اند. اگر شما هم يكي از متقاضيان دريافت تسهيلات براي بنگاه كوچك خود هستيد بايد شرايط خود را در سامانه‌اي كه توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت طراحي شده اعلام كرده و ثبت‌نام كنيد. پس از بررسي شرايط، درصورتي كه خواسته شما با قوانين منطبق باشد به بانك‌هاي عامل معرفي خواهيد شد. توجه داشته باشيد كه اين تسهيلات به خطوط توليدي فرسوده يا كسب و كارهاي ورشكسته تعلق نمي‌گيرد زيرا ادامه فعاليت اين واحد‌ها نه‌تنها ارزش‌افزوده‌اي ايجاد نمي‌كند بلكه منابع و ارزش‌هاي موجود را تلف خواهد كرد. نكته ديگري كه بايد بدانيد اين است كه اين بانك‌هاي عامل هستند كه پس از بررسي اولويت و اعتبار كسب و كار شما در مورد اعطاي تسهيلات تصميم مي‌گيرند و دخالت هيچ دستگاه دولتي‌اي در تصميم آنها مؤثر نيست. درنظر داشته باشيد كه نرخ سود تسهيلات، متناسب با نرخ سود سپرده‌ها و سود مورد انتظار بانك‌ها تعيين مي‌شود و بانك‌ها تنها درصورتي مي‌توانند تسهيلات را با نرخي كمتر از ميزان اعلام شده در اختيار شما بگذارند كه معاونت برنامه‌ريزي و نظارت راهبردي رياست‌جمهوري آن را تأييد كرده و همچنين مابه‌التفاوت سود از راهي چون يارانه يا وجوهي كه توسط دولت اداره مي‌شود از شما دريافت شود. موضوع ديگر، امكان معافيت مالياتي صنايع كوچك واقع در شهرك‌هاي صنعتي است. صاحبان صنايع در شهرك‌هاي صنعتي سال‌هاست در حال دوندگي براي دريافت اين معافيت هستند كه خوشبختانه امسال قرار است عملي شود. اين خود مي‌تواند تشويقي باشد براي آنكه صنايع كوچك در كنار هم در شهركي به دور از مناطق مسكوني ايجاد شوند.