آنقدر كه برخي رسانه‌ها ورزشكاران خالدار را به استفاده از روش‌هاي غيرعادي براي دوپينگ متهم كردند؛ اما اين دايره‌هاي بزرگ بنفش و كبود چيزي جز جاي بادكش نبودند؛ يك درمان سنتي كاملا شرقي كه براي ما ايراني‌ها بسيار آشناست و فوايد درماني آن از رفع گرفتگي‌هاي عضلاني ورزشكاران فراتر مي‌رود. با دكتر رضا رشيدي، پزشك عمومي و پژوهشگر طب‌سنتي درباره بادكش كردن گفت‌وگو كرده‌ايم و درباره تأثير آن بر سلامتي، خطرات و احتياط‌هاي لازم پرسيده‌ايم.
- اصلا بادكش چيست؟
بادكش ( dry cupping) يك روش تكميلي درمان است كه در طب سنتي شرقي جايگاه مهمي دارد و براي پيشگيري از برخي بيماري‌ها يا كاهش علائم آنها استفاده مي‌شود. كار اصلي بادكش كاهش درد و پيشگيري از افزايش دردهاي عضلاني، استخواني و مفصلي است. با بادكش كردن يك خلأ جزئي ايجاد مي‌شود تا جريان خون مويرگي و غذارساني به عضو درگير بيشتر شده و بافت ماهيچه‌اي تقويت شود. ضمن اينكه با افزايش خون‌رساني موضعي به عضو بادكش شده، سلول‌هاي دفاعي و فاكتورهاي ضد‌التهاب خون به اين محدوده راه پيدا مي‌كنند و ترميم آسيب‌هاي بافتي سريع‌تر انجام شده و عفونت‌هاي موضعي رفع مي‌شوند.
- چطور بادكش مي‌كنند؟
اساس بادكش كردن ايجاد كشش و مكش است. براي اين كار ابتدا يك ماده قابل اشتعال مانند يك تكه پنبه آغشته به الكل را آتش مي‌زنند و آن را داخل فنجان مخصوص بادكش قرار مي‌دهند. بعد از خاموش شدن آتش، فنجان را روي پوست بيمار برمي‌گردانند. وقتي هواي داخل فنجان سرد شود، خلأ به‌وجود مي‌آيد و باعث مي‌شود پوست به داخل فنجان كشيده شده و رگ‌هاي خوني منبسط و پوست قرمز شود. در اين فرايند، با انبساط رگ‌ها، خون‌رساني در بخش بادكش شده بيشتر مي‌شود و به كاهش درد يا رفع علائم بيماري كمك مي‌كند. در روش‌هاي جديدتر بادكش درماني، از يك پمپ پلاستيكي روي فنجان براي ايجاد خلأ استفاده مي‌شود. گاهي اوقات هم متخصص بادكش درماني از فنجان‌هاي سيليكوني استفاده مي‌كند.
- بادكش چه تأثيري دارد؟
از بادكش براي برطرف كردن تورم، بهبود زخم بستر، رفع قولنج‌هاي دردناك از عضو، برگرداندن حس دست و پا، ايجاد آرامش و رفع خستگي و كسالت استفاده مي‌كنند. هر چند كه پزشكان غربي معتقدند اين روش فقط اثر تلقيني دارد و در درمان بيماري‌هاي جدي‌تري مثل سرطان مؤثر نيست اما محققان در سال 2010 مدارك زيادي ارائه كردند كه ثابت مي‌كرد اگر از بادكش در كنار درمان‌هاي دارويي استفاده شود، مي‌تواند روند بهبود بيماري‌هايي مثل آكنه، فلج صورت و دردهاي گردن را تسريع كند. آنها حتي تأكيد مي‌كنند كه بادكش مي‌تواند در درمان هموفيلي، كم‌خوني، واريس، ناباروري، اضطراب و افسردگي هم مؤثر باشد.
- احتياط‌هاي ضروري درباره بادكش
مثل هر روش درماني ديگري، بادكش هم با خطرات يا ضررهاي همراه است. اين خطرات از عفونت‌هاي پوستي تا ايجاد بيماري‌هاي جدي را شامل مي‌شود. بادكش حتما بايد زيرنظر پزشكي كه تخصص طب سنتي دارد و با ابزارهاي مخصوص آن انجام شود. چرا كه در بادكش كردن ملاحظاتي وجود دارد كه درصورت ناديده گرفتن، مي‌تواند مخاطره‌آميز باشد. مثلا اگر براي كسي كه فشار خونش بالاست، از بادكش گرم و در محل غيرمرتبط استفاده شود، مي‌تواند مشكلات قلبي ايجاد كند. يا اگر در يك زمان در دو ناحيه خاص از بدن دو نوع بادكش استفاده شود، امكان افت فشار خون و بيهوشي فرد زياد است. همچنين اگر ليوان بادكش بيش از حد روي سياهرگ يا سرخرگ قرار گيرد، باعث لخته شدن خون و بروز مشكلات جدي مثل پارگي عروق مي‌شود. بادكش كردن در افرادي كه دچار شكستگي عضو هستند هم ممنوع است و در فرد مبتلا به سرطان توسعه يافته، نبايد بادكش انجام شود.
- بادكش و ورزش حرفه‌اي
بادكش كردن نه‌تنها در درمان بيماري‌ها مؤثر است بلكه مي‌تواند به كاهش آسيب‌هاي ورزشي و بهبود عملكرد ورزشكاران هم كمك كند. اين شيوه درمان سنتي شرقي، وقتي براي ورزشكاران به‌كار گرفته شود هم بازدهي فرد را بالا مي‌برد و هم عوارض ورزش را كاهش مي‌دهد. جالب است بدانيد كه سال‌هاست ورزشكاران حرفه‌اي چين براي رفع خستگي و گرفتگي عضلاتشان از بادكش استفاده مي‌كنند. اسپاسم عضلاني نشان‌دهنده تجمع مواد زائد در عضله است و بادكش با گرم و منبسط كردن رگ‌هاي ناحيه و بيشتر كردن گردش خون در آن، به خروج سريع‌تر مواد زائد از بدن كمك مي‌كند. بادكش با هر وسيله‌اي كه انجام شود، 3روش اجرا دارد؛ ثابت، متناوب و متحرك. نوع متحرك آن نوعي ماساژ به حساب مي‌آيد.
- مخصوص جاي خاصي از بدن است؟
بد نيست بدانيد كه بر خلاف تصور ما، بادكش فقط مخصوص نواحي پشت بدن نيست. از بادكش براي همه قسمت‌هاي بدن مي‌توان استفاده كرد. مثلا بادكش شكم به افزايش تحركات روده كمك كرده و يبوست و نفخ را برطرف مي‌كند. بادكش پشت براي رفع تنگي نفس و خستگي مفيد است. بادكش گردن مي‌تواند سردرد، خستگي گردن و عفونت گلو را كم كند. بادكش پيشاني و گونه‌ها به درمان سينوزيت كمك كرده و با بادكش زانو، دردهاي مفصلي زانويتان بهبود پيدا مي‌كند. بادكش انتهاي كمر و پهلوها هم براي كاهش يا درمان مشكلات گوارشي و كليوي انجام مي‌شود. علاوه بر اين، بادكش يك روش مؤثر براي درمان التهاب بافت‌هاي نرم عميق است.
- توصيه‌هايي درباره بادكش درماني
بادكش درماني در ايام عادت ماهانه ممنوع است. بعد از غذا خوردن، استحمام و ورزش نبايد بادكش كرد. بهترين نوع بادكش آن است كه چند دقيقه پس از آن، محل بادكش قرمز و كبود شود. بنابراين درباره خال‌هاي ايجاد شده روي پوست‌تان حساس نباشيد و اجازه دهيد به مرور زمان برطرف شوند. فاصله افتادن بين جلسات بادكش درماني تأثير درماني آن را بسيار كم خواهد كرد؛ سعي كنيد برنامه منظمي داشته باشيد.