دكترامير شاهرخي، مدرس مديريت دانشگاه شهيد بهشتي، از دلايل رواني و اقتصادي‌اي كه موجب تصميم براي مهاجرت يك خانواده مي‌شود مي‌گويد و به اين سؤال پاسخ مي‌دهد كه مهاجرت براي چه كساني و به چه مقاصدي خوب است و براي چه كساني و با چه هدفي مناسب نيست؟
- آيا مهاجرت به شهري مثل تهران، الزاما منجر به بالا رفتن كيفيت زندگي مي‌شود؟
جواب اين سؤال كاملا به اين بستگي دارد كه در مورد چه شخصي با چه نوع سبك زندگي‌اي صحبت كنيم. به‌عنوان مثال يك نفر درآمد خوبي در تهران دارد ولي اگر بخواهد همان شغل را در شهرستان ادامه دهد از درآمد كمتري برخوردار مي‌شود. بعضي ديگر از افراد ميزان درآمدشان چه در تهران باشند و چه در شهرستان فرقي نمي‌كند اما اگر به شهرستان نقل مكان كنند از كيفيت زندگي بالاتري بهره‌مند مي‌شوند. اما منظور از كيفيت زندگي بالاتر چيست؟ بسياري از امكانات در تهران وجود دارد كه در هيچ‌كدام از شهرستان‌ها و حتي شهرهاي پيشرفته كشور اين امكانات با اين كيفيت وجود ندارد؛ از كيفيت در آموزش بگيريد تا خدمات درماني و تفريحي و رفاهي. اما نكته ديگري هم وجود دارد كه باعث مي‌شود كيفيت زندگي در تهران خيلي هم بالا نباشد. مثلا هواي پاكيزه، خلوت بودن شهر و ارزان بودن مخارج زندگي نكاتي هستند كه كيفيت زندگي را بالا مي‌برند اما در تهران وجود ندارند. از طرفي استفاده از خدمات شهري هزينه‌هايي در بردارد و اين خدمات اغلب گران هستند از اين‌رو تهران شهر گراني محسوب مي‌شود.
- با فرض اينكه كسي به‌دنبال زندگي در تهران است، بايد دنبال چه چيزي باشد؟
درست است كه با زندگي كردن در تهران شما از بسياري از امكانات برخوردار هستيد، اما زندگي در تهران، ارزش نيست بلكه زندگي با كيفيت ارزشمندتر است. ما نبايد به هر قيمتي در تهران زندگي كنيم بلكه بايد بيشتر به اين توجه داشته باشيم كه مجموعا كيفيت زندگي‌مان در تهران بالاتر است يا در شهرستان. اگر كسي كار خوبي و زندگي خوبي در تهران دارد و شغلي مشابه با شغل يا علاقه او در شهرستان وجود ندارد طبيعتا نمي‌توان به چنين فردي توصيه كرد كه به شهرستان نقل مكان كند. اما در كل زندگي در شهرستان مزيت‌هاي اقتصادي براي خانوار در پي دارد. اول اينكه اجاره‌بها در شهرستان نسبت به تهران تقريبا نصف است و خانواده مي‌تواند با نصف پول كرايه‌اي كه در تهران پرداخت مي‌كند خانهاي بزرگ‌تر در شهرستان اجاره كند. مورد دوم، حمل‌ونقل ارزان است. مسافت‌هاي كوتاه در شهرستان طبيعتا هزينه حمل‌ونقل را هم پايين مي‌آورد. مورد سوم، هزينه مواد غذايي است كه در بعضي موارد پايين‌تر از تهران است و در آخر خدمات ارزان در شهرستان است. به‌عنوان مثال قيمت رستوران در تهران و شهرستان يكي نيست و گاهي خانواده‌ها براي صرف غذا در يك رستوران معمولي در تهران بايد چند‌برابر هزينه‌اي را كه در شهرستان‌ها مي‌پردازند پرداخت كنند.
- در چه شرايطي كيفيت زندگي با مهاجرت بالا مي‌رود؟
اين مسئله را با ذكر چند مثال روشن مي‌كنم. اگر فرض كنيم فردي در تهران خانه كوچكي براي خودش داشته باشد و خانه بزرگ‌تر و اجاره‌اي داشته باشد و بابت كرايه خانه ماهي 2ميليون تومان پرداخت كند، با نصف اين مقدار مي‌تواند يك خانه در شهرستان اجاره كند. حالا گاهي فرد، بازنشسته هم هست، يعني شرايط شغلي مشخصي دارد. اين فرد اگر به شهرستان نقل مكان كند علاوه بر اينكه مي‌تواند خانهاي بزرگ‌تر از خانهاي كه در تهران اجاره كرده بود، اجاره كند، كرايه خانه مستقلي كه دارد را هم دريافت مي‌كند. به اين ترتيب وضعيت اقتصادي زندگي اين فرد تا سه‌برابر بالا مي‌رود و همين مسئله باعث مي‌شود بتواند پول بيشتري پس‌انداز كند و در عرض چند سال بتواند خانهاي در شهرستان بخرد درحالي‌كه از خدمات و امكانات شهري خيلي بيشتر از قبل هم استفاده كرده است. بنابراين يكي از مهم‌ترين مزيت‌هاي مهاجرت به شهرستان، كاهش كرايه خانه است. اما باز هم اين مسئله به‌كار و شرايط و محلي كه فرد قصد مهاجرت به آنجا را دارد وابسته است.
باز هم با يك مثال اين مسئله را روشن مي‌كنم. اگر فرض كنيم شخصي كاري ثابت در تهران داشته باشد و بخواهد به شهرك پرند نقل مكان كند شايد هزينه كرايه خانه براي او پايين بيايد اما مجبور است بيشتر وقت خود را صرف رفت‌وآمد به تهران كند، علاوه بر اين هزينه‌اي هم براي اين رفت‌وآمد پيش رو دارد. پس توجه داشته باشيد كه وجود سيستم حمل‌ونقل ريلي ارزان يكي از موضوعات مهم در مهاجرت است. شايد برايتان جالب باشد كه بدانيد در اطراف شانگهاي مترويي به نام «مگلو» طراحي كرده‌اند كه سرعتي بالغ بر 450كيلومتر بر ساعت دارد. بيايد فرض كنيم اگر چنين امكاناتي در ايران وجود داشت، اگر شما 110كيلومتر هم از محل كار خود دور بوديد مي‌توانستيد نيم‌ساعته خود را به شهر محل كارتان برسانيد.
- چطور مي‌شود حساب كرد كه داريم براي مهاجرت درست تصميم مي‌گيريم؟
توجه به اينكه شما چقدر درآمد داريد و چقدر هزينه، در اينكه به مهاجرت نياز داريد يا نه تأثير بسزايي دارد. اگر فرض كنيم شما در تهران زندگي مي‌كنيد و مستأجر هستيد و درآمدتان هم ماهي يك ميليون و 500هزارتومان باشد و از اين ميزان درآمد بايد يك ميليون تومان بابت كرايه خانه و هزينه‌هايي مثل پرداخت قبوض و اقساط بانك و... بپردازيد، تنها 500هزار تومان براي هزينه‌هاي جاري زندگي‌تان باقي خواهد ماند. با اين 500هزار تومان شما عملا نمي‌توانيد از امكانات تفريحي به‌صورت ماهانه استفاده كنيد. درحالي‌كه براي رفت‌وآمد هم هزينه‌هايي پيش رو داريد. حالا اگر فرض كنيم با همين ميزان درآمد در شهرستان زندگي كنيد، هم ميزان كرايه‌اي كه بايد ماهانه پرداخت كنيد كمتر مي‌شود و هم استفاده از خدمات شهري برايتان ارزان‌تر است. از طرفي اگر با مهاجرت به شهرستان درآمدتان كمتر مي‌شود، اين معادله متفاوت مي‌شود.