به گزارش ایسنا، اگر گذرتان به مرکز شهر و خیابان انقلاب افتاده باشد، بدون شک از کنارش گذشته‌اید؛ مگر این‌که سرتان داخل تلفن همراه‌تان بوده یا هم‌کلامی با دوستی باعث شده تا دیدن این ساختمان معروف و همیشه جلوی چشم را نبینید. بنای زیبای «ارباب گیو» (یا همان پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری) که در طول سال‌های پس از قاجار در نبش خیابان صبای جنوبی (برادران مظفر) ایستاده است، همین روزهای اخیر پایان تابستان هفدهمین سالروز ثبت ملی‌اش را مانند تمام این سال‌ها گمشده در میان همهمه و شلوغی و بساط دستفروشان گذراند.
بنای زیبایی است که ظرافت تزیینات ظاهری‌اش می‌تواند برای هر رهگذری در پیاده‌روی پرتردد چهار راه ولی‌عصر (عج) فریبنده باشد. ساختمانی متعلق به «رستم گیو» که پس از فوتش در سال ۵۹، حدود ۲۰ سالی متروک ماند؛ این بنای قاجاری که پس از انقلاب در اختیار بنیاد مستضعفان بود، در سی‌ام شهریورماه سال ۷۸، با شماره ثبت ۲۴۱۵ به فهرست آثار ملی اضافه شد. این بنای ۹۰ ساله سرانجام در حوالی سال ۸۱ تحت تملک جهاد دانشگاهی درآمد و دو سال بعد پس از انجام بازسازی سقف‌ها، خرپاها و تزئینات داخلی و خارجی، ضمن حفظ هویت بنا، به عنوان پژوهشکده فرهنگ و هنر جهاد دانشگاهی تغییر کاربری داد و تا امروز به همین وضعیت مانده است.
رستم گیو، از زرتشتیان نیکوکار یزدی که در زمان حیاتش او را ارباب رستم گیو می‌خواندند، پیش از انقلاب اسلامی به مدت ۲۷ سال رییس انجمن زرتشتیان ایران و ۶ دوره نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی بود. او که موقوفات داخلی و خارجی زیادی دارد، تا سال ۱۳۴۰ از این بنا به عنوان منزل شخصی‌اش استفاده می‌کرده است و این ساختمان تا زمان حیاتش (مهرماه ۱۳۵۹) به عنوان دفتر بنیاد گیو استفاده می‌شد.
منزل مسکونی رستم گیو، ساختمانی دو طبقه در خیابان انقلاب، حدفاصل خیابانهای فلسطین و صبا است که با تلفیقی از معماری ایرانی و نئوکلاسیک اروپایی ساخته شده است. همچنین بهره‌گیری از پیمانه‌های ایرانی در تقسیم‌بندی پنجره‌ها و ارسی‌دار بودن آن‌ها، گچ‌بری‌های زیبا که در آن از سَمبل‌های مختلف نشان زرتشتی استفاده شده و مقرنس‌های ایرانی - اسلامی از ویژگی‌های این ساختمان است که با حدود ۷۰۰ مترمربع در زمینی به مساحت ۱۵۳۰ متر مربع احداث شده است. این ساختمان که دارای ۹ اتاق در طبقه همکف و اول و یک باب زیرزمین و آب انبار است که در زمان پهلوی اول و هم دوره‌ی گراند هتل لاله زار ایجاد شده است.
در این راستا، حمید آیتی - مدیر پژوهشکده فرهنگی، هنر و معماری جهاد دانشگاهی - با اشاره به تاریخچه فعالیت‌های این بنای تاریخی به ایسنا می‌گوید: این ساختمان در سال ۸۱ با مکاتبه‌ای که جهاد دانشگاهی با بیت رهبری انجام داد، با مساعدت شخص مقام معظم رهبری، با تخفیف از بنیاد مستضعفان خریداری شد.
او ادامه می‌دهد: پس از صرف مبلغی در بازسازی این بنا، سال ۸۳ با حضور دکتر منتظری - رئیس وقت جهاد دانشگاهی- از ساختمان تاریخی این مجموعه با عنوان "پژوهشکده فرهنگ و هنر" که آن زمان هم مدیریتش بر عهده من بود، بهره‌برداری شد. آن زمان سه رشته مدیریت فرهنگی، جامعه‌شناسی فرهنگی و پژوهش هنر در پژوهشکده وجود داشت که به سببش ده‌ها طرح پژوهشی نیز در آنجا به اجرا درآمد.
آیتی اضافه می‌کند: سال ۸۵ ساختمان جدیدی در ضلع جنوبی این مجموعه به بنای تاریخی اضافه شد تا گروه‌های پژوهشی و سالن همایش‌ها در آنجا تشکیل شود. البته ساخت این ساختمان جدید بدون حاشیه نبود و در ابتدا ساختمان میراث فرهنگی با ایجاد آن موافقت نمی‌کرد ولی با پیگیری جهاد دانشگاهی و مدیریت پژوهشکده فرهنگ و هنر، تمهیداتی در فیزیک ساختمان جدید اندیشیده و اعمال شد که پس از آن میراث فرهنگی پذیرفت تا این ساختمان جدید که سالن همایش‌هایش در عمق ۱۵ متری این مجموعه قرار دارد، ساخته شود.
مدیر پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری جهاد دانشگاهی درباره این تمهیدات توضیح می‌دهد: پس از بررسی‌ها و صبحت‌هایی که انجام شد تصمیم گرفتیم تا برای جلب رضایت سازمان میراث فرهنگی ساختمان جدید را که به گفته این سازمان به عرصه بصری این بنای تاریخی خدشه وارد می‌کرد، نمایش را از شیشه بسازیم تا انعکاسی از بنای تاریخی، در نمای ساختمان جدید دیده شود و عرصه بصری‌اش آسیب نبیند.
آیتی با اشاره به فعالیت‌های پژوهشکده در نگهداری و مرمت بنای تاریخی رستم گیو می‌گوید: با پیگیری‌های پژوهشکده با مساعدت سازمان زیباسازی شهرداری منطقه ۱۱ سال گذشته نمای بیرونی ساختمان را که به دلیل آلودگی‌های شهری کاملا سیاه و کثیف شده بود رنگ‌آمیزی شد. همچنین در این اقدام نورپردازی‌هایی برای زیباترشدن بنا نیز صورت گرفت.
او اضافه می‌کند: امسال هم به کمک سازمان میراث فرهنگی توانستیم اتاق‌های ساختمان ارباب گیو که ۹۰ سال قدمت دارد را رنگ کنیم.
مدیر پژوهشکده در پایان می‌افزاید: این روزها بازدید از این بنا برای عموم آزاد نیست ولی اغلب کسانی که برای شرکت در همایش‌ها به ساختمان اداری می‌آیند هرازگاهی از بنا بازدید می‌کنند.
طبق این گزارش، هفته‌ی گذشته مراسمی با حضور احمد حکیمی‌پور - عضو شورای اسلامی شهر تهران -، رجبعلی خسروآبادی - ریاست سازمان میراث فرهنگی استان تهران - و آبادیان شهردار منطقه ۱۱ برگزار شد تا در آن از خدمات و زحمات دکتر حمید آیتی - رییس پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری - تقدیر شود.