از آنجا كه بخش عمده توليدات صنايع فولاد و سيمان در ساخت‌وساز و طرح‌هاي عمراني مصرف مي‌شود، در سال‌هاي اخير ركود اين دو حوزه توانسته گرد و خاك صنعت سيمان و آتش كوره صنعت فولاد را فروبنشاند. طبق آخرين آمار انجمن توليدكنندگان فولاد، مصرف ظاهري فولاد در سه‌ماهه نخست سال گذشته 4هزار و 994هزار تن بوده كه اين ميزان در سه‌ماهه نخست سال‌جاري با 14درصد كاهش به 4هزار و 277هزار تن رسيده است.
- آمريكا رتبه سيماني ايران را گرفت
مديرعامل هلدينگ سيمان فارس و خوزستان با اشاره به اينكه خميرمايه توسعه و ساخت و ساز، سيمان است، از تأثير قابل توجه ركود مسكن بر صنعت سيمان خبر مي‌دهد. به گفته مرتضي لطفي در 10سال اخير حدود 45ميليون تن ظرفيت جديد در صنعت سيمان كشور ايجاد شد كه بر اثر آن ايران با ظرفيت توليد و مصرف 80ميليون تن در سال، رتبه چهارم دنيا را از آن خود كرد اما از اواخر سال 91با بروز ركود مسكن، صنعت سيمان نيز مانند هزار نوع توليد وابسته به بخش مسكن، دچار مشكل شد كه بر اثر آن، ايران رتبه چهارم در رده‌بندي توليد و مصرف سيمان جهان را به آمريكا داد و خود به رده هفتم سقوط كرد.
لطفي در گفت‌وگو با همشهري، با اشاره به تاثيرگذاري ساخت‌وساز بر صنعت سيمان و همچنين كاهش 58و 48درصدي صدور پروانه ساختماني در 2سال اخير، مي‌گويد: مصرف داخلي سيمان كه با احتساب صادرات در سال 91تقريبا 65ميليون تن بود، بيش از 20درصد كاهش يافته و (بدون احتساب صادرات) به 45ميليون تن در سال 94رسيده است. براي سال 95نيز مصرف داخلي 40ميليون تن يعني معادل نصف ظرفيت توليد، برآورد مي‌شود كه با توجه به روند 5ماه نخست، برآورد درستي است.
به گفته مديرعامل بزرگ‌ترين هلدينگ سيمان كشور، بازار مصرف سيمان داخلي در سال‌جاري نسبت به سال‌هاي گذشته حداقل 25درصد كاهش يافته كه بخش عمده‌اي از آن متاثر از ركود ساخت‌وساز است. براين‌اساس انجمن صنفي توليدكنندگان سيمان نيز براي سال 95پيش‌بيني كرده است معادل 70درصد از ظرفيت توليدي خود، سيمان تحويل دهد درحالي‌كه اين صنعت در سال 91بيش از ظرفيت توليدي، سيمان تحويل مي‌داد.
به گفته وي پيش از ركود مسكن، ايران با ظرفيت توليد سالانه 80ميليون تن سيمان رتبه چهارم توليد و مصرف جهان را داشت اما فعلا به رتبه هفتم سقوط كرده و آمريكا با ظرفيت توليد سالانه 79ميليون تن، جاي ايران را گرفته است. علاوه بر اين، سرانه مصرف سيمان ايران نيز كه در سال‌هاي بازسازي و نوسازي پس از جنگ به 750تن رسيده بود، در شرايط فعلي به 560كيلوگرم رسيده است. او درباره تأثير ركود مسكن بر اشتغال در صنعت سيمان تصريح مي‌كند: حدود 120تا 130هزار نفر مستقيما و شايد بيش از يك ميليون نفر غيرمستقيم در صنعت سيمان شاغل هستند، با ركود مسكن و كاهش فروش سيمان در كشور به‌دليل خاص بودن نيروهاي اين صنعت به جز از نظر تعداد شيفت و ميزان ساعات كار، تغيير چندان محسوسي در اشتغال اين صنعت رخ نداده اما در مشاغلي كه غيرمستقيم به سيمان وابسته هستند، وضعيت بدتر بوده است؛ به‌گونه‌اي كه شغل حداقل 30درصد از شاغلان حوزه حمل‌ونقل سيمان از بين رفته است.
- سقوط آزاد توليد فولاد با ركود مسكن
عضو هيأت مديره انجمن توليدكنندگان فولاد به همشهري مي‌گويد: درحالي‌كه تغييرات مصرف سالانه فولاد در كشورها معمولا به يك تا 3درصد مي‌رسد، مصرف ظاهري فولاد ايران (ميزان توليد به اضافه واردات منهاي صادرات) در بازه 4ساله 91تا 95 در يك سقوط آزاد فاجعه‌آميز با افت 30درصدي مواجه شده و از 22ميليون تن مصرف در سال 91به كمتر از 16ميليون تن در شرايط فعلي رسيده است. به گفته سيدبهادر احراميان، توان توليدي فولاد ايران از حدود 12ميليون تن در سال 91به ظرفيت فعلي حدود 25ميليون تن رسيده است اما به‌دليل ركود در 2بازار عمده مصرف فولاد، يعني مسكن و طرح‌هاي عمراني فعلا سالانه فقط حدود 17ميليون تن فولاد توليد مي‌شود.
البته اين فعال حوزه فولاد تصريح مي‌كند: گرچه مصرف و توليد فولاد كاهش يافته اما در وضعيت اشتغال صنعت فولاد اتفاق چندان محسوسي رخ نداده است؛ چراكه بخش عمده اين صنعت را شركت‌هاي بزرگ دولتي تشكيل مي‌دهند كه باوجود ركود، تعديل نيرو نكرده‌اند اما واحدهاي كوچك و خصوصي زيادي به‌ويژه در صنعت نورد، با ركود مسكن و توقف طرح‌هاي عمراني، زيان‌ده و تعطيل شده‌اند كه البته وضعيت آنها در سايه سنگين واحدهاي بزرگ دولتي ديده نشد.