پس از آنكه مدتي قبل رئيس سازمان زندان‌ها از بازگشت 40 تا 46درصدي زندانيان به زندان پس از آزادي آنها خبر داد، حالا معاون اجتماعي و پيشگيري با تكرار و تأييد همين آمار گفته است: «۴۰درصد مجرمان بازگشت مجدد به زندان دارند و در حالت خوش‌بينانه ۵۰درصد مجرمان آموزش‌پذير هستند و ۵۰درصد آموزش‌ها را نمي‌پذيرند.»
محمدباقر الفت كه در آيين افتتاحيه طرح «نظام مراقبت اجتماعي از دانش‌آموزان» سخنراني مي‌كرد، درباره اصلاح‌ناپذير بودن برخي از زندانيان گفت: «در حوزه تغيير فرهنگ هرچه تلاش و سرمايه‌گذاري مي‌كنيم به نتايج مطلوب نمي‌رسيم؛ زيرا افراد به سني رسيده‌اند كه شخصيت آنان شكل گرفته و منصرف كردن آنان از راه‌هايي كه شناسايي كرده‌اند و وارد كردن آنان به‌كار جديد بسيار سخت است.»او بعد هم گفت كه در حوزه اصلاح و تربيت زندانيان تلاش‌هاي زيادي انجام شده و نتايجي هم به‌دست آمده است اما اين كارها مانع بازگشت مجرمان به زندان‌ها نشده است.
هشدار الفت درباره بازگشت دوباره 40درصد زندانيان يعني، اگر آمار 200هزار زنداني در كشور را مبنا قرار دهيم حتي با فرض آزاد شدن همه آنها، باز هم حداقل 80هزار نفرشان مرتكب جرم خواهند شد و به زندان بازخواهند گشت. اين همان هشدار هميشگي جامعه‌شناسان و جرم‌شناسان درباره تبديل شدن زندان به دانشگاه جرم است؛ يعني زندان نه‌تنها فرصت اصلاح اين افراد را فراهم نكرده بلكه تعدادي از آنها حرفه‌اي‌تر شده‌اند و پس از آزادي آنقدر سراغ ارتكاب جرم مي‌روند تا دوباره بازداشت شوند.
توجه به مجازات‌هاي جايگزين در حالي مطرح است كه يكي ديگر و شايد اصولي‌ترين راهكار براي حل اين مشكل جلوگيري از كاهش جمعيت كيفري و كنترل ورودي به زندان‌ها است. بخشي از چنين هدفي با اصلاح قوانين انجام مي‌شود اما تحقق بخش عمده آن حتما با آموزش مخصوصا در سنين كودكي و نوجواني و با هدف پيشگيري محقق مي‌شود؛ نكته‌اي كه در جلسه‌اي با حضور موضوع همين دانش‌آموزان مورد تأكيد و توجه معاون اجتماعي و پيشگيري قوه قضاييه هم قرار گرفت.
- هزينه آموزش، هزينه زندان
در كنار همه آسيب‌هاي اجتماعي كه زندان ايجاد مي‌كند، هزينه‌هاي آن هم يكي از دلايل توجه به لزوم كاهش جمعيت كيفري است. تا‌كنون تقريبا اظهارنظر رسمي و دقيقي از هزينه‌هاي نگهداري زندان‌ها نشده است اما خرداد سال گذشته يكي از اعضاي شوراي شهر وقتي براي بازديد به زندان رجايي شهر رفت، متوجه شد كه هر زنداني هر روز 67هزار تومان خرج روي دست سازمان زندان‌ها مي‌گذارد؛ يعني هر زندان ماهي يك ميليون و 950هزار تومان خرج روي دست سازمان زندان‌ها مي‌گذارد، درحالي‌كه در همان موقع كارگران 712هزار تومان حقوق مي‌گيرند. اين در حالي است كه طبق بخشنامه وزارت كار، حداقل دستمزد مشمولان قانون كار در سال۹۴ تنها روزي 23هزار تومان و هزينه هر تهراني به‌طور متوسط روزي 40هزار تومان است. حبيب كاشاني در آن بازديد اعلام كرد: «هزينه ماهانه هر زنداني به‌مراتب از ميزان دريافتي حداقل كارگران و كارمندان بالاتر است.» آنچه اين عضو شوراي شهر گفته البته مربوط به سال گذشته است و نبايد آن را يك اظهارنظر رسمي تلقي كرد. يك خبر رسمي و تازه‌تر در اين زمينه 5خرداد‌ماه امسال به نقل از مديركل زندان‌هاي ايلام منتشر شد. اكبر محبي هزينه نگهداري هر زنداني در مراكز اين سازمان را براي دولت و نظام ماهانه حدود 45ميليون ريال اعلام كرد و به خبرگزاري ايرنا گفت: «براي نگهداري هر زنداني روزانه حدود يك ميليون و 500هزار ريال هزينه مي‌شود.» اين ميزان هزينه براي هر زنداني در حالي است كه به گفته وزير آموزش و پرورش هزينه هر دانش‌آموز در مدرسه سالانه يك ميليون و 850هزار تومان است. سرانه دانش‌آموزي و مدارس اگر به موقع پرداخت شود - كه معمولا نمي‌شود - ميانگين مجموع هزينه‌اي كه آموزش و پرورش در هر سال براي هر دانش‌آموز مي‌كند در يك سال تحصيلي در خوش‌بينانه‌ترين حالت به سختي مرز 2ميليون تومان در سال را رد مي‌كند؛ يعني كمتر از نصف هزينه‌اي كه نظام خرج هر زنداني مي‌كند.
- عدم‌پذيرش؛ يكي از دلايل بازگشت به زندان
زندان محل مبادله تجارب بزهكارانه تبهكاران است، فردي كه يك‌بار به حبس محكوم شده، با جرايم ديگر هم آشنا مي‌شود. 75درصد از باندهاي تبهكاري هسته اوليه‌شان را در زندان تشكيل مي‌دهند و افراد در زندان‌ها عضو شبكه‌هاي مختلف مي‌شوند. مهم‌ترين دليل، عدم‌پذيرش آنها از سوي جامعه است؛ يعني جامعه تمايلي به پذيرش آنها ندارد و نمي‌تواند فردي را كه يك‌بار به زندان رفته از نظر اشتغال و اعتماد بپذيرد. مجيد ابهري جامعه‌شناس
- پدران 50هزار دانش‌آموز مددجوي كميته در زندان
رئيس كميته امداد امام خميني(ره) گفت: «330هزار دانش‌آموز، تحت پوشش كميته امداد هستند كه پدران 50هزار نفر از آنها در زندان به‌سر مي‌برند.» به اين ترتيب حدود 50هزار دانش‌آموز در حالي براي تأمين هزينه‌هاي حداقلي زندگي خود درمانده‌اند كه سازمان زندان‌ها و قوه قضاييه براي پدران زنداني هر كدام از آنها ماهي نزديك به 4ميليون تومان هزينه مي‌كند.