ثبت جهاني شهر يزد از سال‌هاي گذشته در اولويت‌هاي ميراث جهاني ايران قرار گرفت و با ارسال پرونده اين شهر به يونسكو تصميم نهايي براي ثبت جهاني يزد به‌عهده كشورهاي عضو يونسكو گذاشته شد تا درصورت موافقت آنها با جهاني شدن يزد داور يونسكو چكش ثبت جهاني شهر تاريخي يزد را بكوبد و براي نخستين بار يك شهر ايراني به‌عنوان ميراث جهاني بشر در فهرست جهاني يونسكو ثبت شود.
پيش از ورود ارزياب يونسكو به يزد اما اجماع كامل در بخش‌هاي دولتي و تعامل جدي با جامعه محلي و سازمان‌هاي مردم‌نهاد در شهر يزد آغاز شد تا اجماع ملي در اين شهر موجب ساماندهي و رفع برخي ايرادات در پرونده ثبت جهاني شهر يزد شود.
با اين حال ارزياب يونسكو كه به يزد سفر كرده بود برخي سؤالات خود را با مسئولان شهر يزد و جامعه محلي در ميان گذاشت و با يادداشت‌برداري پاسخ‌ها دست پر به مقر يونسكو در پاريس بازگشت. مسئولان ميراث فرهنگي بر اين موضوع اذعان دارند كه ارزياب يونسكو پاسخ سؤالات خود را به خوبي گرفته است و همراهي ملي در پرونده ثبت جهاني يزد به نتيجه رسيده و احتمال بسياري دارد كه يزد به‌عنوان نخستين شهر تاريخي ايران در فهرست ميراث جهاني به ثبت برسد.
شهر تاريخي يزد 9200هكتار مساحت دارد كه از اين ميزان 190هكتار شامل 19محله و هسته مركزي بافت تاريخي يزد كه آثاري از دوره آل‌مظفر را در خود دارد به همراه محلات فهادان، مجموعه بازار و مجموعه جهاني شده باغ دولت آباد يزد به‌عنوان زون اصلي در پرونده ثبت جهاني يزد قرار دارند. هم‌اكنون نيز 900هكتار از شهر تاريخي يزد ثبت ملي شده است كه 750هكتار آن در بافت تاريخي اصلي شهر متمركز است.
- پاسخ به سؤالات يونسكو در پرونده ثبت جهاني يزد
محمدحسن طالبيان، معاون ميراث فرهنگي كشور در پاسخ به اين سؤال همشهري كه ارزياب يونسكو چه مسائلي را در ارتباط با پرونده ثبت جهاني يزد مطرح كرده است مي‌گويد: ارزياب يونسكو معمولا با سؤالات متعدد به ايران سفر مي‌كند. در مواردي نقشه‌هاي شهر را مي‌خواهد و در بازديد ميداني از شهر به هر موردي كه برخورد كند و جاي سؤال داشته باشد سؤالاتش را مطرح مي‌كند و پاسخ مي‌خواهد.
به گفته او در يكي از موارد ارزياب يونسكو به خانه‌اي برخورد كرد كه درب آن مربوط به دوره پهلوي و داخل خانه قاجاري و بخش‌هايي از آن نيز مربوط به دوره ايلخاني بود كه سؤالات خود را مطرح كرد و بايد سؤالات او را درخصوص بنا پاسخ مي‌داديم.حتي در مواردي از ما مي‌خواست كه توضيح بدهيم بنا از خشت ساخته شده يا از آجر؟
آنطور كه معاون ميراث فرهنگي كشور خبر داده است ارزياب يونسكو حتي درخصوص نحوه مديريت و حفاظت از شهر تاريخي يزد و عرصه و حريم بافت تاريخي و بناهاي تاريخي نيز سؤالاتي را با ايران در ميان گذاشته كه پاسخ آنها نيز تهيه شد و بخشي از آنها براي ارزياب يونسكو ارسال شده تا براي ثبت جهاني يزد در اختيار يونسكو قرار بگيرد.
او با اعلام اينكه ارزياب يونسكو تصميم‌گير اصلي در ثبت جهاني شهر يزد نيست و تنها سؤالاتي كه مورد نظر يونسكو است را مطرح و پاسخ ايران را به يونسكو منتقل مي‌كند افزود: حتي ايكوموس (شوراي جهاني بافت‌ها، بناها و محوطه‌هاي تاريخي) نيز برخي از سؤالات ارزياب را از ايران پرسيده است كه در حال پاسخ نهايي به آنها هستيم.
به گفته طالبيان، ارزياب يونسكو كه به يزد سفر كرده بود حتي در تمامي محلات با مردم سخن گفته و در نشست با مسئولان نيز سؤالات خود را پرسيده است گفت: بايد به اين موضوع توجه جدي داشت كه يزد يك شهر تاريخي است و اين نخستين بار است كه ايران درصدد ثبت جهاني يك شهر تاريخي برآمده و فرايند ثبت و حتي تدوين و آماده‌سازي پرونده اين شهر تاريخي بسيار سخت بود.
به گفته طالبيان وضعيت كنوني شهر يزد به‌گونه‌اي است كه روش مديريت آن به‌عنوان يك شهر تاريخي مي‌تواند الگوي ديگر شهرهاي تاريخي ايران نيز قرار بگيرد و مسئولان و مردم اين شهرها با مشاهده يزد متوجه شوند كه اگر در يك شهر تاريخي با يكديگر همكاري كنند چه اندازه در حفاظت و مديريت شهر تاريخي موفق خواهند بود.
- ثبت جهاني يزد قطعي است
محمد‌مهدي شرافت مديركل ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري استان يزد نيز در گفت‌وگو با همشهري اعلام كرد: پيش از تشكيل پرونده ثبت جهاني يزد و براساس الگوهايي كه ارائه شد از تشكل‌هاي محلي و شوراهاي محلات خواسته شد كه نظارت كامل بر عملكرد شهرداري داشته باشند و شهرداري نيز با همه اين شوراها همكاري كرد.
به گفته او، پيش از تدوين پرونده ثبت جهاني شهر يزد نيز تفاهمنامه‌هايي با سازمان‌ها و ارگان‌هاي مختلف امضا شد و كار به جايي رسيد كه اكنون ثبت جهاني شهر يزد به‌عنوان يك خواسته عمومي مطرح است.او با اشاره به حضور چند روزه ارزياب يونسكو در يزد و نظر او درخصوص اين شهر گفت: از ويژگي‌هاي بارزي كه ارزياب يونسكو پيش از ترك ايران اعلام كرد حضور مردم در بافت تاريخي اين شهر و شيوه مختلف مهمان‌نوازي آنها در محلات مختلف بود.
شرافت با اشاره به تمجيد ارزياب يونسكو از محله شاه‌ابوالقاسم يزد كه به‌عنوان محله پايلوت انتخاب شده بود گفت: ارزياب يونسكو در اين محله به‌صورت جدي با مردم در ارتباط بود و الگوهاي مشاركت محلي در حفظ و نگهداري و زندگي در اين محله را مورد تأييد قرار داد.
مديركل ميراث فرهنگي يزد معتقد است، آنچه بافت تاريخي يزد را حفظ كرد حضور و باور مردم به حفاظت از بافت تاريخي اين شهر بود و عمده تلاش سازمان‌ها نيز بر تقويت بافت تاريخي يزد متمركز شد و اكنون باور عمومي در شهر يزد به‌گونه‌اي است كه مردم حاضرند محدوديت‌هاي زندگي مدرن را بپذيرند تا ارزش‌هاي تاريخي و هويت فرهنگي خود را حفظ كنند.
به گفته او، اكثريت قريب به اتفاق مردم يزد، شوراها، تكاياي مذهبي و شوراهاي محلي به‌طور جدي پيگير پرونده ثبت جهاني شهر يزد هستند.او گفت: همين باور موجب شده است كه اگر در دوره‌اي در گذشته برخي مردم امتيازي براي سكونت در بافت تاريخي قائل نبودند اكنون براي سكونت در بافت تاريخي و حفظ غرور محله خود با افتخار كار كنند. او از تلاش‌ها براي بالا بردن كيفيت زندگي در بافت تاريخي يزد خبر داد و گفت: از مهم‌ترين اقدامات جدي انجام شده در بافت تاريخي مديريت پسماند و تفكيك زباله است كه به نظافت بافت تاريخي كمك بسيار مي‌كند.
آنطور كه محمد‌مهدي شرافت گفته است، استاندار يزد نيز در ديدار ارزياب يونسكو به صراحت اعلام كرده است: فارغ از ثبت جهاني شدن يزد مردم اين شهر به بافت تاريخي اين شهر احترام مي‌گذارند و اين بافت حفظ مي‌شود. البته اگر شهر يزد به ثبت جهاني برسد مردم اين شهر مي‌توانند با كيفيت جهاني زندگي در بافت‌هاي تاريخي آشنا شوند و مردم جهان نيز مي‌تواند با كتاب نفيس و پر رمز و راز و مملو از داستان‌هاي زندگي در شهر تاريخي يزد آشنا شوند.
شرافت البته به اصلاح برخي ايرادات جزئي موجود در پرونده ثبت جهاني يزد اشاره كرد و گفت: ثبت جهاني شهر يزد نخستين تجربه ايران براي جهاني شدن يك شهر زنده است و اكنون مسئولان ميراث فرهنگي به‌طور جدي در حال پاسخگويي به سؤالات يونسكو درخصوص پرونده ثبت جهاني يزد هستند.
او به درخواست يونسكو براي راه‌اندازي پايگاه پژوهشي ميراث فرهنگي در شهر يزد و انتخاب محله شاه ابوالقاسم به‌عنوان محله پايلوت كه الگوي محلات ديگر باشد اشاره كرد و افزود: درخواست‌هاي يونسكو انجام شده و خوشبختانه ايراد جدي در پرونده ثبت جهاني شهر يزد وجود ندارد.مديركل ميراث فرهنگي استان يزد همچنين از اطمينان كامل خود براي ثبت جهاني اين شهر تاريخي در فهرست ميراث جهاني يونسكو خبر داد.
- مرمت و بازسازي محلات تاريخي يزد در پاسخ به يونسكو
مجتبي فرهمند، مدير پايگاه پژوهشي شهر تاريخي يزد نيز از تداوم فعاليت‌ها براي پاسخ گفتن به درخواست‌هاي يونسكو و تهيه مدارك خواسته شده از ايران براي ثبت جهاني يزد خبر داده است. او به همشهري گفته است كه مداركي ازجمله اقدامات مرمتي انجام شده در دوره‌هاي مختلف در بافت تاريخي يزد مورد درخواست يونسكو بود كه اين مدارك در حال تدوين و ارسال به يونسكو است.
او درخواست يونسكو از ايران براي داشتن مدارك مرتبط با مرمت بافت تاريخي يزد را نشانه مثبت از سوي يونسكو براي ثبت جهاني يزد در سال آينده دانست و اعلام كرد: اكنون ساماندهي و باززنده‌سازي بخش‌هاي مختلف بافت تاريخي يزد در مسير توسعه استان و شهر يزد قرار گرفته كه با هماهنگي دستگاه‌ها ممكن شده و ساختار بافت تاريخي يزد را به‌طور مداوم در مسير مرمت و باززنده‌سازي و احيا قرار داده است.
او از مرمت و باززنده‌سازي سه محله شاه ابوالقاسم به‌عنوان محله پايلوت، محله شاه طهماسب كه به محله لب خندان نيز مشهور است و محله اميرچخماق خبر داد و گفت: ساماندهي محورها، پياده‌راه‌سازي و اصلاح منظر شهري نيز در حال انجام است.
به گفته مدير پايگاه پژوهشي شهر تاريخي يزد، كف‌سازي خيابان قيام نيز با تصويب بودجه از سوي شوراي شهر يزد هفته آينده آغاز مي‌شود كه از موضوعات مورد تأكيد ارزياب يونسكو براي ثبت جهاني شهر تاريخي يزد بود.