ماجرايي كه ما را به 1378سال پيش مي‌برد. داستان در كوفه گريبانمان را مي‌گيرد كه كدام حق مي‌گويند؛ حسين‌بن‌علي(ع) يا يزيدبن‌معاويه. 18هزار نامه كوفيان همانطور كه عبدالله‌بن‌عمير مي‌گويد فقط نشان مي‌دهد كه «آنها دين خدا را هم براي دنياي خويش مي‌خواستند و اينكه حسين‌بن‌علي را كه در تقوا و دانش همتا ندارد به كارهاي پست و حقير دنيا بكشانند؛ درحالي‌كه جدش ميان دنيا و آخرت، آخرت را برگزيد». 2ماه آزگار اين شك مانند خوره به جان بسياري از كوفيان افتاد و درآخر برخي را مانند عبدالله بن‌عمير كه با آمدن امام‌حسين(ع) مخالف بود و بيعتش را از يزيد برنمي‌داشت، نخستين شهيد ميدان كربلا كرد و عمروبن‌حجاج كه نخستين دعوتنامه را به امام(ع) امضا كرد، نخستين كسي كرد كه آب را به روي امام و يارانش بست. داستان ناميرا همين است كه تنها با خواندن آن مي‌توان فهميد چه اتفاقي ممكن است تا اين اندازه سرنوشت را تغيير دهد. اين رمان تاريخي پاسخ خيلي از سؤالات خواهد بود كه به زباني ساده مي‌توان جواب آنها را گرفت. دلايلي كه باعث شد دكتر صادق كرميار داستان‌نويس و كارگردان، بخواهد ناميرا را بنويسد.
- اگر اجازه بفرماييد گفت‌وگو را از همان ابتداي شكل گرفتن ناميرا شروع كنيم. اينكه چطور خلق شد؟
ماجراي عاشورا، ابعاد گوناگوني دارد. در يك نگاه كلي مي‌توان گفت سابقه تاريخي واقعه كربلا به زماني بازمي‌گردد كه خلف‌وعده بني‌اميه مقابل بني‌هاشم باعث ايجاد تنش و درگيري و نهايتا جنگ بين 2 گروه مي‌شود. يكي به‌عنوان اسلامي كه از غدير آغاز مي‌شود و يكي اسلامي كه از ابوسفيان و فتح مكه شكل مي‌گيرد. اين نوع نگاه به عاشورا وقتي با تاريخ معاصر ايران تطبيق داده شود، تشابهات و تفاوت‌هايي با يكديگر پيدا مي‌كند كه اين قابليت را دارد كه در عصر امروز از آن بهره ببريم. من هم با توجه به اين شرايط خواستم شروع به نوشتن كنم؛ آن هم درباره جرياني از عاشورا كه منطبق با عصر امروز باشد. به‌عنوان داستان‌نويس و نه راوي تاريخ، داستان عبدالله بن عمير كه جزو نخستين شهيدان ميداني كربلا بود را از چند زاويه براي روايت انتخاب كردم. اول اينكه جذابيت ساختاري داشت، به‌گونه‌اي كه مي‌توانستم قالب داستان را به‌گونه‌اي طراحي كنم كه مخاطب را تا پايان كتاب نگه دارم. ديگر اينكه با طراحي همين شخصيت، به عمرو‌بن حجاج هم مي‌توانستم برسم؛ فردي كه نخستين دعوتنامه‌ها را براي امام‌حسين(ع) به كوفه نوشت ولي در كربلا، در سپاه مقابل امام قرار مي‌گيرد و نخستين كسي است كه آب را بر امام(ع) مي‌بندد. تقابل اين دو شخصيت كه با يكديگر ارتباط نزديكي هم داشتند، براي من جذابيت داشت. در طول نگارش هم سعي كردم با زبان ساده و تازه اين جذابيت را بيشتر كرده و كاري كنم كه مخاطب ايراني و فارسي و نسلي كه براي بيان مفاهيم عاشورايي نياز به زبان روان و خوشخواني دارد ارتباط برقرار كند.
- اين جذابيت براي مخاطباني مانند من كه در يك روز كتاب را تمام مي‌كنند، مشخص است حفظ شده. همچنين اين موضوع به قول يكي از منتقدان كه مي‌گويد كورسوي اميدي براي بيان وقايع تاريخي است، واضح‌تر مشخص مي‌شود. دليل خود شما براي نگارش ساده و روان و نقل داستاني پركنش چه بود؟ اينكه فقط جوانان ما ترغيب شوند از واقعه كربلا بخوانند.
مهم‌ترين نكته درباره هر واقعه تاريخي به‌ويژه عاشورا اين است كه همه پايان داستان را مي‌دانند و اين موضوع كار را دشوار مي‌كند و دليلي مي‌شود تا به فكر ساختار تازه‌اي براي روايت باشيد. روايت تازه هم مگر با جست‌وجو به‌وجود نمي‌آيد؟ يعني نويسنده از ابتدا حكم صادر نكند كه در داستان بخواهد به حكم از پيش تعيين شده خود برسد؛ به نوعي نويسنده و راوي بايد خود جست‌وجوگر رسيدن به حقيقت باشند. اگر اين اتفاق شكل بگيرد، قطعا مخاطب و جوان هم براي مطالعه ترغيب مي‌شوند. چون نسل امروز، نسل پرسشگري است كه بي‌نهايت سؤال در ذهن دارد. طرح همين سؤالات كه بيان آنها هم جسارت مي‌خواهد، مي‌تواند جذابيت داشته باشد. در غيراين صورت ما مقاتل بسياري داريم كه صرفا براي به‌دست آوردن اطلاعات مي‌توان آنها را مطالعه كرد. اما مقاتل و كتاب‌هاي تاريخي، تنها راوي واقعه هستند. در كنار اين كتاب‌ها، ما به آثاري كه جسارت پرسشگري داشته باشند، نياز داريم تا مخاطب بتواند موضوع عاشورا را بيشتر درك كرده و ارتباط نزديك‌تري برقرار كند.
- نقطه عطف ناميرا را مي‌توان ترديد و شك ميان انتخاب حسيني‌بودن يا يزيدي شدن دانست و اينكه فاصله ميان حق و باطل به اندازه يك خط است؟
ماجرا همين است كه اكنون حق و باطل در جامعه 61هجري براي ما كاملا روشن است. اكنون به راحتي مي‌توانيم تحليل كنيم كه امام حسين(ع) و يارانش كاملا برحق و يزيد و سپاهش باطل مطلق بودند. اما وقتي با داستاني كه آن دوره را كاملا ترسيم مي‌كند وارد فضاي اجتماعي آن برهه از تاريخ مي‌شويم مي‌بينيم آنطور كه احساس مي‌كنيم شناخت حق و باطل چندان ساده نيست و تا وقتي در متن جامعه نباشيم نمي‌توانيم به راحتي قضاوت كنيم. من تلاش كردم با داستان وارد جامعه‌اي شوم كه در كل حق و باطل مشخص است و اما وقتي وارد جزئيات و روابط اجتماعي و سياسي و اقتصادي مي‌شويم همانطور كه عبدالله بن‌عمير دچار ترديد مي‌شود و در جايي از امام روي برمي‌گرداند ممكن است هركسي را به شك وا دارد؛ اينكه كداميك راه درست است و كدام غلط؟! آيا حق نسبي است يا مطلق؟ سؤالاتي كه ممكن است خواننده امروز در عصر حاضر هم به آنها ترديد كند و تشخيص آن برايش دشوار باشد.
- دقيقا نكته ديگري كه خود شما در يك نقل قول اشاره كرديد اين بود كه جامعه امروز ما خالي از شخصيت‌هاي باطل واقعه عاشورا نيست. مي‌توان گفت ما هم حق و باطل را در زندگي روزمره نمي‌توانيم به راحتي تميز دهيم؟
امام حسين(ع) در خطبه‌اي كه در مقابل پيروان عمربن‌سعد قرائت مي‌كنند، مي‌فرمايند: «مهم‌ترين نكته براي تشخيص حق و باطل اين است كه نان حلال خورده باشيد». اين معياري است كه امام‌حسين(ع) پيش روي افراد لشكري مي‌گذارد كه او را براي ياري دعوت كردند اما روبه‌روي او براي جنگ ايستادند. شناخت و آگاهي مسائل سياسي، جغرافيايي و تاريخي پيش‌زمينه تعيين راه است. اصل اين است؛ اگر حرام وارد زندگي شود، قدرت تشخيص حق و باطل از بين مي‌رود و اگر در زندگي حلال جاري باشد، انتخاب حق و باطل چندان كار دشواري نيست. اين موضوعي بود كه سعي كردم در كتاب هم گنجانده شود.
- فكر مي‌كنيد دلايلي كه باعث شد كتاب مورد توجه قرار بگيرد و استقبال شود بيان همين نكات با نقل روايت داستاني بود يا موارد ديگر هم دخالت داشتند؟
اين سؤال را بايد منتقدان پاسخ بدهند. اما به‌نظر بنده مهم‌ترين موضوع براي اقبال يك اثر، تبليغ مستقيم افراد است. مثلا اينكه زمان اكران يك فيلم اگر تعدادي آن را ببينند و خوش‌شان بيايد حتما به ديگران توصيه مي‌كنند. همين باعث مي‌شود تا روزبه‌روز فيلم تماشاگران بيشتري پيدا كند. براي كتاب هم معمولا همين اتفاق مي‌افتد. برخي از آثار، زماني كه بزرگان و اساتيد آن را پيشنهاد و براي مطالعه معرفي مي‌كنند، باعث مي‌شود مورد توجه قرار بگيرند، حتما به ديگران توصيه مي‌كنند. اين تبليغ فرد به فرد باعث رشد يك اثر مي‌شود چون در جامعه ما تبليغات حرفه‌اي و جامع و گسترده در زمينه هنري و ادبي وجود ندارد كه اگر بود، حتما وضعيت سرانه مطالعه كشور بهتر مي‌شد. براي همين بسياري از بزرگان به‌دليل پر كردن خلأ تبليغي، وارد ميدان مي‌شوند و اگر كتاب خوب باشد معرفي مي‌كنند تا مخاطب، اثر تازه را بشناسد و همين دليلي براي گسترش استقبال از يك كتاب شود.
- بله. يكي از بزرگان كه با نوشتن تقريظ، سفارش ويژه‌اي هم براي مطالعه كتاب ناميرا كردند، مقام‌معظم رهبري بودند.
استقبال اصلي از همان زمان توصيه مقام‌معظم رهبري شكل گرفت. بعد از اينكه رهبر انقلاب فرمودند اين كتاب نگاه خوبي به عاشورا دارد و بهتر است همه افراد آن را بخوانند، ناشر پيشنهاد داد كتاب را در طرح پويش روشنا قرار دهيم؛ طرحي كه براي بالابردن سرانه كتابخواني، معمولا يك عنوان كتاب را با قيمت پايين‌تر در دسترس قرار مي‌دهد.
- فكر مي‌كنم كتاب با يك‌سوم قيمت عرضه شد و براي اين كار شما از حق و حقوق نويسندگي‌تان گذشتيد.
طبيعي بود كه اين اتفاق بيفتد چون وقتي كتاب 17هزار توماني با مبلغ 6هزار تومان توزيع مي‌شود، نمي‌توان از هزينه كاغذ و چاپ آن كم كرد. در نتيجه تنها ناشر بايد از سود خود و نويسنده از حق نگارش‌اش بگذرد. همچنين پخش كتاب بايد به‌صورت رايگان باشد تا قيمت كتاب پايين بيايد. به همين دليل مي‌گويم تبليغات سيستماتيك وجود ندارد. طرح‌هايي مانند روشنا واقعا به ترغيب كتابخواني كمك مي‌كند اما به واسطه هزينه نويسنده و ناشر اين اتفاق مي‌افتد و اين نوع تبليغات چندان پايدار نيست. يا اينكه اگر نويسنده هزينه نمي‌كرد، شايد فرصتي پيدا مي‌شد يك اثر ديگر بنويسد يا ناشر با بودجه‌اي كه به او مي‌رسيد مي‌توانست چند اثر جديد ديگر چاپ كند. اما با اين حال، بازهم اگر متوليان امور فرهنگي كشور از سازمان تبليغات گرفته تا حوزه هنري و نهادهاي گوناگون بخواهند اين كتاب را با قيمت پايين عرضه كنند، همچنان حاضرم از حق خودم بگذرم تا كتاب در دسترس مخاطب بيشتري قرار بگيرد.
- با اين حساب يعني ديگر ترغيب نشديد كه اثر تازه‌اي را به نگارش درآوريد؟
اتفاقا مي‌خواهم «ناميرا 2» را بنويسم. فعلا در مرحله مطالعه و فيش‌برداري هستم. در 2ماه گذشته حدود 5هزار صفحه كتاب خواندم. البته به‌صورت پيوسته كار نمي‌كنم و در وقت آزاد كتاب مي‌خوانم تا ببينم چه زماني بايد نوشتن آن را شروع كنم.
- به‌نظر خودتان ناميرا تا چه حد به آثار حوزه عاشورايي ما كمك كرده است؟
ناميرا نخستين كتاب ادبي و داستاني در حوزه عاشورا نيست و عنوان‌هاي بسيار خوبي تاكنون به چاپ رسيده است. بعد از انقلاب اسلامي نويسنده‌اي كه در اين حوزه پيشتاز بوده، آقاي سيدمهدي شجاعي است كه با وجود همه سختي‌ها آثار گوناگوني را به نگارش درآورده. «پدر، عشق، پسر»، «سقاي آب و ادب» و «حجاب در آفتاب» عنوان‌هايي هستند كه در حوزه عاشورايي بسيار درخشان هستند. همچنين كتاب «ماه به روايت آه» آقاي ابوالفضل زرويي‌نصرآباد اثر متفاوت و ارزشمندي است. شايد كتاب‌هايي مانند ناميرا كه روايت داستاني و نثر ادبي دارند زياد نباشند اما همين تعداد هم خوب و قابل توجه هستند. همين كتاب‌ها اگر درست توزيع و تبليغ شوند پاسخگوي نياز است و براي جوانان و مخاطبان كاربردي خواهد بود. مثلا اكنون كه در ايام ماه‌هاي محرم و صفرهستيم سازمان‌هاي فرهنگي شهرداري مي‌توانند با بودجه خود كتاب‌هاي قوي و خوبي كه در اين حوزه وجود دارند را خريداري و در هيئت‌ها يا بين زائران كربلا توزيع كنند.
- ماجرای تقریظ مقام معظم رهبری
از سال88 که کتاب «نامیرا» به عنوان یکی از آثار «متون فاخر» انتشارات نیستان به چاپ رسید، شیرین‌ترین بازخوردهای کتاب برای صادق کرمیار گفتار مقام معظم رهبری بوده است. زمانی که سید مهدی شجاعی برای او تعریف می‌کند: «کتاب نامیرا را با یک سری از کتاب‌های «متون مفاخر» در جلسه‌ای به آقا دادم. هفته بعد که برای جلسه دیگری خدمت ایشان رفتم، ایشان تمام کتابها را خوانده بودند و نظرشان را راجع به تمام کتابها گفتند. راجع به نامیرا هم فرمودند که کار بسیار خوبی است؛ نگاه درستی به عاشورا دارد و جذابیت داستانی دارد. 2 صفحه از کتاب را که خواندم، احساس کردم داستان جذابی دارد و ادامه دادم». جالب بودن ماجرا برای صادق کرمیار زمانی است که برای نخستین‌‌بار از نزدیک با رهبرمعظم انقلاب دیدار داشته و ایشان از فاصله‌ای نه‌چندان دور او را شناخته و فرموده بودند:«من کتاب شما را خوانده‌ام و به همه توصیه کردم آن را بخوانند». نویسنده کتاب هم این لحظه دیدار را در صفحه اجتماعی خود ترسیم می‌کند و می‌نویسد: «... فقط گفتم، اگر امکان دارد دستخط شما را تبرک داشته باشم. گفتند: بله، من تقریظی بر کتاب شما نوشته‌ام از آقایان بگیرید که البته با وجود پیگیری‌ها، هنوز آقایان دستخط را نداده‌اند».
- فرصتی برای بازخوانی یک واقعه
پیشنهاد ویژه برای مطالعه
در ایام محرم و صفر از 5 نویسنده‌ای که آثار حوزه عاشورا را خوب می‌شناسند
اساتیدی که در حوزه عاشورا سال‌هاست سختی کشیده‌اند و با پژوهش‌هايشان آثاری به جای گذاشته‌اند که کربلا را ماندگارتر کرده است، از بهترین کتاب‌هایی که می‌تواند در ایام ماه‌هاي محرم و صفر فرصت تازه‌ای برای ما رقم زند، گفتند و ما آنها را معرفی کردیم.
ابوالفضل زرویی نصرآباد
طنزپرداز و نویسنده کتاب «ماه به روایت آه» (روایت حضرت عباسع)
وقتي مي‌خواهيم كتابي در حوزه ادبيات عاشورايي معرفي كند،ابوالفضل زرویی نصرآباد فقط یک اثر معرفی نمی‌کند که بخواهیم تنها معرف آن کتاب باشیم. در این بین، شاید نقل‌قول‌های خود او به عنوان شناخت آثار بهتر باشد. این نویسنده که خود یکی از بهترین آثار ادبيات عاشورایی به نام «ماه به روایت آه» را که روایتی از حضرت‌عباس(ع) است دارد در زمینه ادبيات عاشورایی و رمان معتقد است: «بی‌تردید مجموعه آثار عاشورایی استاد سید مهدی شجاعی به ویژه کتاب «سقای آب و ادب»، «پدر، عشق، پسر» و «از دیار حبیب» را برای مطالعه پیشنهاد می‌کنم». اما زرویی نصرآباد در میان آثار مرجع می‌گوید: «کامل‌ترین اثری که تا به امروز دیده و خوانده‌ام مجموعه «موسوعه الامام‌حسین» یا همان «دانشنامه امام‌حسین(ع)» است که خوشبختانه لوح رایانه‌ای آن هم توسط مرکز کامپیوتری نور منتشر شده و در این ایام ارزنده‌ترین هدیه‌ای است که می‌توان به دوستان و هیئت‌ها داد یا از آنها هدیه گرفت». همچنین این شاعر اضافه می‌کند: «مجموعه آثار منتشر شده توسط انتشارات خیمه که ناشر تخصصی مطالعات عاشوراست و مجموعه صاحبدلان که درباره زندگی و سیر احوال علما و بزرگان دین است از این نشر را توصیه می‌کنم».
حجت‌الاسلام رضا مختاری
عاشوراپژوه، مولف و کتاب‌شناس: «گزیده دانشنامه امام‌حسین»
دانشنامه امام‌حسین(ع) مانند هر دانشنامه دیگری مجموعهای از چندین جلد کتاب است که شاید مطالعه آن بیشتر به افرادی توصیه شود که قصد دارند تخصصی در حوزه عاشورا تحقیق و پژوهش کنند و از ریز و درشت ماجرا اطلاعات داشته باشند. اما در مقابل دانشنامه 14جلدی امام حسین(ع) برای پژوهشگران، کتاب «گزیده دانشنامه امام حسین» می‌تواند بهترین گزینه برای مخاطب عام باشد چراکه این کتاب تک‌جلدی عصاره‌ای از مجموعه دانشنامه به‌شمار می‌آید که با حذف بسیاری از پانوشت‌‌ها و روایت‌های گوناگون در یک‌هزار و 36 صفحه به عنوان بهترین منبع تاریخی برای به دست آوردن اطلاعات عاشوراست؛ از ویژگی‌ها و فضيلت‌های امام‌حسین(ع) تا پیشگویی‌ها درباره شهادت و رسیدن امام‌حسین(ع) به کربلا و شهادت ایشان، وقایع پس از شهادت امام‌حسین(ع)، فرجام کسانی که امام‌حسین(ع) را کشتند و عزاداری و گریه برای امام و حکمت‌ها و شماری از کلمات گهربار سالار شهیدان. کتاب گزیده دانشنامه امام حسین با تالیف آیت‌الله محمد محمدی ری شهری و چاپ سازمان چاپ و نشر دارالحدیث منتشر شده است.
محمدرضا سنگری
نویسنده و پژوهشگر ادبی: «تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا(ع)»
زمستان 89 بود که کتاب «تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا(ع)» به بازار نشر آمد. نیاز به چنین کتابی آنقدر احساس می‌شد که تا سال93، 9 بار تجدید چاپ شد و سال92 در لیست پروفروش‌ترین کتاب انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی(ره) در نمایشگاه کتاب قرار گرفت. این کتاب یک دوره جلدی دارد که گروهی از محققان زیر نظر استاد مهدی پیشوایی آن را نوشته‌اند. هرچند در معرفی این اثر گفته شده ویژه طلاب و خطبا اما بهترین گزینه برای افرادی است که می‌خواهند با یک اثر چند تیر در مطالعه کتاب‌های حوزه عاشورا بزنند چراکه این اثر تنها به مقتل‌ها و روایات تاریخی اکتفا نکرده بلکه از طیف گسترده‌ای از منابع مانند احادیث، کتب ادعیه، کتب جغرافیا، فرهنگ‌های عربی، دیوان شعرا، سفرنامه و... استفاده کرده است. همچنین ویژگی این کتاب كه باعث شده تا از کتاب‌های دیگر متفاوت باشد این است كه به چگونگی شهادت شهدا و ذکر مصایب نمی‌پردازد بلکه تنها هدفش گزارش جامع و کامل و مستند از آغاز تا فرجام قیام عاشوراست که مقدمات آن را با ریشه‌های تاریخی و زمینه‌های اجتماعی بیان می‌کند. موانع قیام امام‌حسین(ع) ضد معاویه، نهضت عاشورا از آغاز تا ورود امام‌حسین(ع)، امام در کربلا، پیامدهای تکوینی و سیاسی و اجتماعی بعد از قیام عاشورا بخشی از عناوین دو جلد کتاب تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا(ع) است.
نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی
این استاد تاریخ‌نگار یک پیشنهاد برای افرادی که تنها با یک کتاب می‌خواهند، دانش جامع و کاملی از ماجرای عاشورا داشته باشند، دارد. البته او ابتدا می‌گوید:«درباره قیام و زندگی سیدالشهدا(ع) بیش از 5 هزار عنوان کتاب به عربی و فارسی چاپ شده است، به همین دلیل گزینش تنها یک کتاب چندان راحت نیست. اما اگر بخواهم یک عنوان را برای خوانندگان در حد متوسط پیشنهاد کنم، کتاب «تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا(ع)» استاد «مهدی پیشوایی» است».
محمد اسفندیاری
اسلام‌پژوه و تاریخ‌نگار: مجموعهای از 5 عنوان کتاب
محمد اسفندیاری بین آثار خود یک اثر متفاوت دارد که شاید کمتر در حوزه عاشورا به آن پرداخته شده؛ آن هم کتاب‌شناسی امام‌حسین(ع) است که در آن یکصد کتاب مهم با موضوع عاشورا معرفی می‌شود. البته بیشترین این کتابها مقاتل معتبر هستند اما درکنار آنها مهم‌ترین کتاب‌هایی که بعد از شهادت امام‌حسین(ع) نوشته شده، آمده است. این استاد و عاشوراپژوه که در مطالعه کتاب‌های عاشورایی ید طولایی دارد خواندن یک عنوان کتاب را چندان پیشنهاد نمی‌کند چراکه معتقد است با یک کتاب نمی‌توانيم همه آنچه که باید از عاشورا دانست را دریافت کنیم، به همین دلیل مجموعهای شامل 5 عنوان کتاب را معرفی می‌کند که خواندن آن کنار هم می‌تواند تصویری کامل و مستند از واقعه کربلا به ما بدهد. این عناوین شامل:
1- پس از 50 سال- دکتر سیدجعفر شهیدی
2- شهادت- دکتر علی شریعتی
3- شهید جاوید- نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی
4- حماسه حسینی- مرتضی مطهری
5- نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی - نگاهی به حماسه حسینی
علی موسوی گرمارودی
شاعر: «محتشم‌نامه»
محتشم کاشانی بیش از هر مرثیه‌سرایی برگردن هنر ترکیب‌بند شعر پارسی و شعرا و نامورانی که برای سوگ سیدالشهدا(ع) سروده‌اند، حق دارد. قرن‌هاست که صدای نوحه «باز این چه شورش است که در خلق عالم است/ باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است» گرمای مجالس عزاداری ماه محرم شده. پس حق است که عنوان هر کتاب ترکیب‌بندی را به نام محتشم کاشانی زد و بیشتر هم حق او زمانی ادا می‌شود که استاد علی موسوی گرمارودی آن کتاب را بهترین پیشنهاد برای مطالعه قرار می‌دهد. «محتشم‌نامه» کتابی است که گزیده‌ای از ترکیب‌بندهای عاشورایی در آن جمع شده و در استقبال با ترکیب‌بند معروف محتشم کاشانی تقدیم‌شده استر. در این مجموعه، مهدی امین‌فروغی بهترین سروده‌ها از 35 شاعر را که از قرن دهم هجری تا امروز مرثیه‌سرایی کرده‌اند، جمع كرده است. خودتان حساب کنید که این مجموعه شعر تا چه حد گلچین ترکیب‌بندهاست. محتشم‌نامه سال94 در 548 صفحه از سوی دفتر نشر فرهنگ اسلامی به بازار نشر آمد.
محمدرضا گودرزی؛ منتقد و نویسنده
از ویژگی‌های مثبت داستان این است که راوی دانای کل به مقام قضاوت نمی‌نشیند و این رمان بسیار خوشخوان است. با توجه به اینکه خواننده فرجام و وقایع را از نظر تاریخی می‌داند و به موضع‌گیری شخصیت‌ها آگاه است و این باعث می‌شود، کار نویسنده بسیار دشوار باشد چرا که باید علاقه خواننده را ایجاد می‌کرده و آن را تا پایان داستان ادامه دهد اما کرمیار در این رمان به خوبی توانسته به این مهم نائل شود چرا که در بسیاری از نقاط داستانی وقایع غیر قابل پیش‌بینی شده‌اند. همچنین شخصیت‌های زن در این رمان به خوبی پردازش شده و گاهی از مردها تاثیرگذارتر نشان داده شده است. شخصیت‌هایی مانند ام‌وهب، بسیار تاثیرگذار بوده و رفتارهای پخته‌ای دارند.
حجت‌الاسلام زائری
کتاب نامیرا شرح حال عبدالله ابن‌عمير است که قصد سفر به فارس را داشت ولی سر از کربلا در‌آورد. کتاب ارزشمندی است که با بیانی شیوا و سبکی روان، با نگاهی نو به یکی از جریانات مرتبط با واقعه عاشورا می‌پردازد.
محمدرضا بایرامی؛ نویسنده
مهم‌ترین ابزار آثار صادق کرمیار قصه‌سازی اوست و موضوع وقتی مهم می‌شود که داستان، داستان لورفته‌ای باشد. کرمیار با غیرمستقیم واردشدن به اصل ماجرا قصه می‌سازد و مخاطب را جذب می‌کند. نویسنده در این اثر بیش از حد به حواشی نپرداخته و خیلی خالص و بدون زوائد قصه خود را بیان کرده و در واقع این داستان یا رمان به علت دیالوگ محور بودن به فیلمنامه خیلی نزدیک است. نکته قوت این نثر به‌شدت روان بودن آن است که مخاطب را اذیت نمی‌کند و دچار ایستایی نمی‌شود و در حرکت است. دیگر نکته شاخص این کتاب استفاده نکردن از بازی‌های فرمی است که امروزه مد شده است.