كار به جايي رسيد كه كم‌كم گفتند اصلا لازم نيست قدم‌رنجه كنيد و تشريف بياوريد دانشگاه يا آموزشكده؛ در خانه‌تان، راحت بنشينيد، ما استاد را به‌صورت الكترونيك مي‌فرستيم خانه‌تان تا شما را آموزش بدهد! و اينگونه بود كه كوه‌ها و بلكه رشته‌كوه‌هايي از علم و هنر، پشت پنجره‌هاي مجازي و قاب مانيتور و تلويزيون صف كشيدند تا از طريق «صفر و يك»ها به كساني كه خواستار فراگيري بودند، منتقل شوند؛ اسمش را هم گذاشتند «آموزش مجازي» يا «آموزش الكترونيك» كه البته قبل‌ترها به شكل‌هاي ديگري وجود داشت اما فناوري اطلاعات و مشخصا اينترنت، از خير تغيير اين شيوه آموزش هم نگذشت و تحولي بنيادين در آن ايجاد كرد. از حق نگذريم، اگرچه آموزش مجازي، ميزان تعاملات انساني و ارتباطات واقعي را بين استاد و دانشجو كاهش مي‌دهد اما قدمي مؤثر براي انتقال دانش به خارج از مرزهاي كلانشهرها و روستاهاي دور از امكانات شهري است! با اين شيوه آموزش، مي‌توان محتواي آموزشي را، عادلانه‌تر به‌دست همه افرادي كه طالب آن هستند، رساند.
- آموزش مجازي به زبان ساده
آموزش مجازي به هر دوره و آموزشي گفته مي‌شود كه به روشي جز روش‌هاي سنتي رودررو صورت بگيرد.در اين نوع آموزش، محتواي دروس ممكن است از طريق اينترنت، فايل‌هاي تعاملي، ويدئو، تلويزيون‌هاي كابلي يا ماهواره‌اي، وب‌سايت‌ها، اسلايد، انيميشن و تصاوير متحرك، تلويزيون، لوح فشرده و حتي پست انتقال پيدا كند. آموزش مجازي (virtual learning) كه ابتدا به‌صورت آموزش مكاتبه‌اي (آموزش از راه دور) وارد ادبيات جامعه و محفل‌هاي آموزشي شده بود، با ورود به عصر تكنولوژي و بعد از ظهور اينترنت، به نام آموزش الكترونيك (E-Learning) جاي خود را باز كرد و با ابزارهاي چندرسانه‌اي كه آموزش را براي آموزگار و فراگيري را براي فراگير، ساده‌تر مي‌كردند، مورد اقبال بيشتر واقع شد. به‌عبارتي مي‌توان گفت هر آموزشي كه در آن يادگيرنده بدون نياز به حضور فرد ياددهنده، مطالب آموزشي را فرا گيرد، آموزش مجازي محسوب مي‌شود. شايد بتوانيد مصاديق ديگري هم براي اين نوع آموزش پيدا كنيد؛ مثلا آموزش طبخ غذا به‌صورت تلفني و با آموزش مادر گرامي (كه آن هم آموزش مجازي محسوب مي‌شود)! اگرچه بعضي مي‌گويند تاريخچه آموزش مجازي به دوران افلاطون برمي‌گردد اما از نگاهي ديگر، مي‌توان پيشينه‌اي قديمي‌تر هم براي آن يافت؛ زماني كه غارنشينان، مشاهدات خود، صحنه‌هاي شكار، جانوران، ابزارهاي ابتدايي و... را روي ديواره‌هاي غار و سنگ‌ها حكاكي مي‌كردند، در واقع دانش زمان خود را ثبت و خواسته يا ناخواسته به نسل‌هاي بعدي منتقل مي‌كردند. به هر حال، نسل امروز هم از مشاهده و مطالعه نقاشي‌‌ها و سنگ‌نبشته‌هاي دوران غارنشيني نياكان دور خود، اطلاعات بسياري از آن دوران جمع‌آوري كرده است كه خود مي‌تواند مصداقي از آموزش مجازي (و نه آموزش الكترونيك) باشد!
- مزاياي آموزش مجازي
شايد تا امروز هيچ‌چيز و هيچ‌كس به اندازه ابزارهاي تسهيل‌كننده و ارائه‌كننده آموزش مجازي، تحقق عدالت آموزشي را ممكن نساخته باشد. در اين نوع آموزش، محتواي به‌روز آموزشي، با عبور از محدوديت‌هاي جغرافيايي، به سمع و نظر مخاطبان مختلف، در گوشه و كنار دنيا مي‌رسد.
به‌روزرساني مطالب درسي، در اين نوع آموزش، بسيار ساده‌تر و كم‌هزينه‌تر از به‌روزرساني مطالب چاپي است كه در كلاس‌هاي سنتي استفاده و تدريس مي‌شود؛ بنابراين اصلاح و به‌روز كردن محتواي آموزشي، از ترس هزينه‌هاي هنگفت تغيير كتاب‌ها، پشت گوش انداخته نمي‌شود.
همچنين ديگر نيازي نيست كه آموزگار و دانشجو، مسيرهاي كوتاه و بلند را براي رسيدن به محل آموزشگاه طي كنند و به اين ترتيب، از وقت خود به‌طور مؤثر‌تري بهره مي‌گيرند. در واقع اگر اين زنجيره را خوب بنگريم، مي‌بينيم كه آموزش مجازي مي‌تواند باعث كاهش ترافيك شهري و آلودگي هوا شود (دقيقا مثل دوركاري!).
- دورههاي آموزش مجازي قابل اعتماد
با توجه به تقاضاي بسيار زياد براي برگزاري دورههاي آموزش مجازي (خصوصا در بخش آموزش عالي) و همچنين ارائه (عرضه) اين دوره‌ها توسط مؤسسات و آموزشگاه‌هاي زياد، لازم است ابتدا ميزان اعتبار مؤسسه‌هاي آموزشي ارائه‌دهنده دوره‌ها را بررسي و سپس، براي شركت در دوره‌ها اقدام كنيد. البته منظور فقط اعتبار مدرك اعطايي اين مؤسسه‌ها نيست بلكه ميزان غني‌بودن، اعتبار علمي و به‌روز بودن محتواي دورههاي آموزشي بايد بررسي و تأييد شود.
وزارت علوم، تحقيقات و فناوري، آيين‌نامه‌اي تنظيم كرده است كه براساس آن به بعضي مؤسسات غيردولتي، مجوز برگزاري دورههاي آموزش مجازي و پذيرش دانشجو را مي‌دهد و تنها مؤسسات داراي اين مجوز، از لحاظ قانوني، سيستم و فناوري به‌كار رفته و محتواي آموزشي، صلاحيت برگزاري اين دوره‌ها را دارند. البته بسياري از دانشگاه‌هاي دولتي نيز در كنار دورههاي حضوري، در بعضي از رشته‌ها، دورههاي آموزش الكترونيك نيز طراحي و ارائه كرده‌اند كه مي‌توانيد به سراغ آنها هم برويد.معمولا مؤسسات مجاز، مجوزهاي دريافتي از سازمان‌هاي ذي‌ربط (از جمله وزارت علوم) را در گوشه‌اي از سايت خود قرار مي‌دهند تا اعتبار مجموعه و دورههاي آموزش الكترونيك خود را ثابت كنند و اعتماد مخاطب جلب شود.
- طراحي دورههاي آموزش مجازي غيررسمي
ممكن است شما در حوزه خاصي مهارت يا دانش داشته باشيد و بخواهيد به تحقق عدالت آموزشي هم كمكي بكنيد! مي‌توانيد محتواي آموزشي مناسبي را در حوزه توانمندي خود تهيه كنيد و با استفاده از يكي از ابزارهاي در دسترس‌تان، در اختيار مخاطب قرار دهيد.
اين محتوا ممكن است متن باشد كه به‌صورت مقاله يا مجموعه‌اي از مقالات، در سايت يا وبلاگ شخصي‌تان قرارمي‌‌گيرد يا يك فايل صوتي حاوي اطلاعات آموزشي با صداي خودتان. همچنين تهيه اسلايد، تصاوير متحرك، ويدئوهاي آموزشي و... صورت‌هاي ديگري از آموزش مجازي هستند كه بسته به شرايط و تشخيص خودتان مي‌توانيد آنها را تهيه و به مخاطب ارائه كنيد.
اين اقدام علاوه بر اينكه براي انتشار دانش در جامعه مفيد است و فعاليتي انسان‌دوستانه محسوب مي‌شود، باعث افزايش مخاطبان سايت يا كانال ويدئويي شما (آپارات يا مانند آن) و بهبود رتبه آن در موتورهاي جست‌وجو خواهد شد. البته اگر از قبل براي مخاطب شناخته‌شده باشيد، مي‌توانيد ويدئو يا محتواي آموزشي‌اي را كه خودتان توليد كرده‌ايد در ازاي دريافت مبلغي، در اختيار او بگذاريد (يعني محتواي آموزشي را بفروشيد!).
از نگاهي ديگر، اين اقدام مي‌تواند خدمتي ارزنده به تقويت برند شخصي يا برند كسب‌وكار شما باشد كه از طريق آن، تخصص و كسب‌وكار خود را به مخاطب (مشتريان بالقوه) معرفي مي‌كنيد.
- نيازهاي آموزش مجازي
هر چقدر كه بخواهيد مي‌توانيد به آموزش مجازي بال و پر بدهيد يا ساده برگزارش كنيد؛ از سيستم‌هاي E-Learning قوي و به‌روز گرفته تا يك ويدئوي ساده يا اسلايد پاورپوينت كم‌حجم! هر كدام به نوبه‌خود، مصداقي از آموزش مجازي است كه بسته به نوع محتواي آموزشي و كيفيت مورد انتظار مخاطب، به او ارائه مي‌شود.
از طرفي مخاطبان كلاس‌هاي آموزش مجازي هم نيازهايي دارند كه در حوزه سخت‌افزار و نرم‌افزار بايد به آنها توجه شود:
گام اول: بررسي نيازهاي سخت‌افزاري
1- يك دستگاه كامپيوتر با سيستم عاملWindows XP ياWindows 7باحافظه اصلي حداقل يك گيگابايت
2- يك دستگاه ميكروفون با كيفيت مناسب (ويژه استفاده استادان)
3- يك دستگاهSpeaker يا Headset
4- اينترنت پرسرعت ADSL با پهناي باند حداقل 2048kbps
گام دوم: نصب نرم‌افزار‌هاي مورد نياز
1- مرورگرFireFox(نسخه جديد)
2- Adobe FlashPlayer براي مرورگر FireFox نسخه10به بالا
3- افزونهAdobe Connect Add-in
4- نرم‌افزار كيبورد فارسي