دوست دارند كه همراه قدم‌هاي ميليون‌ها عاشق، مسير نجف تا كربلا را پياده بپيمايند اما خب به هزار و يك دليل اين توفيق را نيافته‌اند. اما شما كه زائر حسيني در اربعين هستيد بايد حواستان به خيلي چيزها باشد. بايد آدابي را رعايت كنيد كه شايد كمي با سفرهاي زيارتي ديگر متفاوت باشد. بايد رفتار و كردارتان هم متناسب با يك زائر اربعين باشد. خيلي نكات ريز در اين زمينه وجود دارد كه شايد با رعايت نكردن آنها، ثواب اين زيارت اربعيني‌تان كم‌رنگ‌تر شود.
حلاليت طلبيدن از دوستان و نزديكان از آداب سفرهاي زيارتي است. اگر تا به حال موفق به اين كار نشده‌ايد همين حالا هم مي‌توانيد با چند تلفن، فوري اين كار را انجام دهيد تا با رضايت و دعاي خير آنها سفري با خير و بركت در پيش داشته باشيد. وصيت‌كردن هم فراموش نشود تا با فراغ بال از اداي حقوق مردم، پا در اين سفر زيارتي بگذاريد.
آيت‌الله العظمي سيستاني هم در مورد اربعين توصيه‌هايي به زائران فرموده‌اند: از لوازم زيارت اربعين آن است كه زائر علاوه بر يادآوري جان‌‌فشاني‌هاي امام‌حسين(ع) در راه خداوند متعال، تعاليم دين اسلام از جمله نماز، حجاب، اصلاح، گذشت، بردباري و ادب و قوانين آمدوشد و ديگر مفاهيم پسنديده را رعايت كند. اين توصيه ايشان را آويزه گوشتان كنيد.
همانطور كه عراقي‌ها خود را براي پذيرايي از ما از مدت‌ها قبل آماده مي‌كنند، ما هم براي تقدير و تشكر از آنها محترمانه و مودبانه برخورد كنيم. هر جا هم كه لطفي به ما كردند، حتما از آنها تشكر كنيم. اكثر عراقي‌ها فارسي را متوجه مي‌شوند لذا در محاورات حتي به شوخي هم از كاربرد كلمات اهانت‌آميز و خلاف ادب اجتناب كنيم.
به خانم‌ها، افراد مسن، بيماران و كودكان در استفاده از وسايل نقليه و خدمات ديگر اولويت داده و آنها را بر خود ترجيح دهيد. اگر موكب‌ها پر شده‌اند و برخي از اين گروه‌ها، با مشكل نداشتن جا براي استراحت مواجه هستند، حتما جايتان را به آنها بدهيد و ثواب زيارت‌تان را چند برابر كنيد. حتما هم نبايد اين افراد ايراني باشند، به غيرايراني‌ها هم كمك كنيد.
معمولا پيداكردن جا در ايام اربعين در كربلا بسيار مشكل است. اگر نتوانسته‌ايد جايي پيش‌بيني كنيد، طوري برنامه‌ريزي كنيد كه مدت كوتاه در كربلا توقف داشته باشيد. در ضمن با توجه به حضور جمعيت انبوه در روز اربعين، ضرورتي به ورود به حرم و بوسيدن ضريح مطهر نيست. سلام دادن در هر نقطه‌اي از شهر، قطعا اجر و پاداش زيارت را خواهد داشت.
نمازهاي يوميه را سروقت برپا داريم و در نمازهاي جماعت كه در طول مسير در موكب‌ها برگزار مي‌شود شركت كنيم. يادتان باشد كه حضرت سيدالشهدا(ع) در روز عاشورا هم نمازجماعت ظهر را به جماعت برپا كردند و حتي در اين راه چند نفر از بهترين يارانشان را از دست دادند. پس حداقل در اين سفر به هيچ وجه نماز اول وقت را به تأخير نيندازيد.
حواستان باشد كه شما عنوان زائر امام‌حسين(ع) را داريد و به واسطه همين عنوان بايد خيلي مسائل را رعايت كنيد. از هر اقدامي كه موجب كمرنگ‌شدن اجتماع عظيم اربعين شود بايد دوري كنيد. با توجه به اينكه در موكب‌ها از كشور‌ها و فرهنگ‌هاي مختلف گرد هم مي‌آيند، لازم است شئونات اخلاقي و فرهنگي ايراني را حفظ كنيم.
زبان عمومي مردم عراق، زبان محلي است و استفاده از زبان فصيح در محاورات روزمره مرسوم نيست لذا بهتر است جهت برقراري ارتباط با آنها، ضمن فراگيري زبان فصيح، برخي لغات و اصطلاحات محلي را نيز فرا بگيريم. اينطوري آنها بيشتر احساس احترام مي‌كنند و از اينكه ميزبان زائران ايراني شده‌اند خوشحال خواهند شد.
از هرگونه عجله و شتاب كه ممكن است خداي ناكرده موجب به هم ريختن جمعيت و حوادث دردناكي مانند فاجعه منا شود بپرهيزيد و خونسردي و آرامش خود را درهرحال حفظ كنيد. اين توصيه مخصوصا در روز اربعين بسيار مهم است. قوانين و مقررات را كه مايه نظم جمعيت مي‌شود كاملا رعايت كنيد و باعث ايجاد بي‌نظمي نباشيد.
خب، قرار است چند روزي را مهمان عراقي‌ها در شهرهاي مختلف اين كشور باشيد. شما اگر يك توريست را در كشورتان ببينيد كه زباله‌اي را در معابر و خيابان روي زمين مي‌اندازد، چه حسي به شما دست مي‌دهد؟ توصيه مهم در زمينه مسائل رفتاري اين است كه از آلوده ساختن محيط‌زيست كشور عراق جدا بپرهيزيد. زباله‌ها را به هيچ‌وجه روي زمين نريزيد.
ممكن است در طول مسير پياده‌روي با كودكان عراقي زيادي از روستاهاي اين مسير برخورد كنيد كه لباس‌هاي مندرس و كهنه‌اي به تن دارند. يك زائر سيدالشهدا(ع) بايد به كودكان هم احترام بگذارد و به هيچ وجه به آنها نگاه تحقير آميز نكند. اين كارها اجر زيارت شما را زائل خواهد كرد. حتي اگر مي‌توانيد به اين كودكان فقير كمك هم بكنيد.
همه موكب‌ها يك فضاي عمومي به‌حساب مي‌آيند كه براي استراحت و پذيرايي از زائران اربعين حسيني برپا شده‌اند. اگر در موكبي مستقر شده‌ايد حواستان به همين عمومي‌بودن فضا باشد و خيلي احساس راحتي نكنيد. به‌احتمال زياد در موكب شما زائران غيرايراني هم هستند و همين رفتارهاي شما، تبليغي براي فرهنگ ايراني- اسلامي ايرانيان است.
از ثقه جليل‌القدر محمد بن‌مسلم روايت شده است كه به حضرت باقر(ع) عرض كرد: ما زماني كه به زيارت پدرتان حسين‌بن‌علي(ع) مي‌رويم آيا چنين است كه در حج خانه خداييم؟ فرمودند: آري، عرضه داشت: پس آنچه بر حاجيان لازم است بر ما لازم است؟ فرمودند: بر تو لازم است با هركه رفيق توست نيكو مصاحبت كني و بر تو لازم است كه كم‌سخن بگويي، مگر سخن خير. و بر تو لازم است كه بسيار ياد خدا كني و لازم است كه جامه‌هايت پاكيزه باشد.
از مسائلي كه در سفر زيارت امام‌حسين(ع) مستحب است، تواضع و فروتني و خشوع و راه‌رفتن همانند بنده ذليل است، پس كساني كه در راه زيارت آن حضرت از امكانات پيشرفته استفاده مي كنند، بايد خيلي متوجه خود باشند كه بر ساير زائران و بندگان خدا كه به سختي و مشقت به كربلا مي‌روند، بزرگي نكنند و تكبر نورزند و آنان را به چشم حقارت نبينند. بي‌شك اين سفر، جاي مباهات‌كردن به مال و اموال دنيايي نيست.
بسيار سفارش شده كه زائر در سفر زيارت آن حضرت، توشه خود را از غذاهاي لذيذ مانند برياني و حلواجات قرار ندهد بلكه نان با شير يا ماست بخورد. از امام‌صادق(ع) روايت شده كه فرمودند: شنيدم جماعتي به زيارت امام‌حسين(ع) مي‌روند و با خود سفره‌هايي برمي‌دارند كه در آنها بزغاله‌هاي بريان و حلواجات هست، اگر به زيارت قبر پدران يا دوستان خود بروند قطعا اين خوراكي‌ها را با خود برنمي‌دارند.
- آداب سلام و احوالپرسي به سبك عراقي
يادگرفتن يكسري اصطلاحات محبت‌‌آميز و محترمانه عربي كار چندان سختي نيست. استفاده از اين اصطلاحات زائران ايراني را با فرهنگ بسيار بالا معرفي مي‌كند. يادتان باشد عراقي‌ها با افرادي كه به تازگي آشنا مي‌شوند يا بعد از مدت‌ها ديدار مي‌كنند ۳ بار و در ديدار روزانه يك بار روبوسي مي‌كنند. اصطلاحاتي را كه در حال و احوالپرسي استفاده مي‌كنند: «الله يساعدك (يساعدكم)؛ خدا ياريت (ياريتان) كند» كه براي تشكر و خسته نباشيد گفته مي‌شود. «رحم‌الله والديك؛ خدا پدر و مادرت را بيامرزد» كه براي تشكر و ابراز محبت گفته مي‌شود. «تشرفنا» كه براي خوشامدگويي و تعارف به‌معناي «به ما افتخار داديد» به‌كار مي‌رود. در خداحافظي نيز از اصطلاحاتي نظير «الله محمدعلي معك»، «الي اللقاء»، «مع السلامه» استفاده مي‌كنند. اگر مي‌خواهيد بگوييد كه نمي‌توانيد عربي صحبت كنيد بايد بگوييد: «أنا لا أتكلم العربيه». اينها را هم بد نيست بدانيد، احتمالا به كارتان مي‌آيد: رستوران خوب كجاست؟ به عربي مي‌شود: «هل هناك مطعم جيدا؟» يا تلفن عمومي كجاست؟ مي‌شود: «هل هناك هاتف عمومي هنا؟» ممكن است به اينترنت هم نياز داشته باشيد و بخواهيد بپرسيد آيا مي‌توانم به اينترنت وصل شوم؟ آن وقت بايد بگوييد: «هل يمكنني الحصول علي الإنترنت؟»
- كمك به زائران ديگر اربعين حسيني
اگر بين راه، زائران پياده‌اي را ديديد كه وامانده و خسته شده‌اند و از شما كمك خواستند، به هيچ وجه از كمك كردن به آنها دريغ نكنيد و تا مي‌توانيد در كمك به آنها اهتمام ورزيد. توصيه اكيد علما و بزرگان اين است كه مبادا زائران سيدالشهدا(ع) را سبك بشماريد و به آنها بي‌اعتنايي كنيد. شيخ كليني به سند معتبر از ابوهارون روايت كرده: من در خدمت امام‌صادق(ع) بودم. امام به جمعيتي كه نزد ايشان بودند فرمودند: شما را چه شده كه به ما استخفاف مي‌كنيد؟ از ميان جمعيت مردي از اهل خراسان برخاست و گفت: پناه مي‌بريم به خدا از اينكه ما به شما يا به چيزي از امر شما استخفاف كنيم و آن را كوچك شماريم. امام فرمودند: آري تو خودت يكي از آناني هستي كه سبك شمردي و خوار كردي مرا! آن مرد گفت: به خدا پناه مي‌برم كه من شما را خوار كرده باشم. امام فرمودند: واي بر تو، وقتي كه نزديك به جحفه بوديم، آيا نشنيدي كه فلان كس به تو گفت: مرا به اندازه يك ميل راه سوار كن، به خدا سوگند من از پيمودن راه خسته شدم. به خدا قسم تو سر به سوي او بلند نكردي و او را سبك شمردي . هركه مؤمني را خوار كند ما را خوار كرده و حرمت ما را تباه كرده است.
- فرصت زيارت براي همه
چه چيزهايي را در زيارت سيدالشهدا(ع) رعايت كنيم؟
حالا كه راهي كربلا شده‌ايم و روز اربعين در جوار حرم مطهر سيدالشهدا(ع) هستيم بايد چه نكاتي را در زيارت آن حضرت رعايت كنيم؟ نكته اول اين است كه همگي سعي كنيم نيت‌هايمان كاملا خالص باشد، به همين دليل از هرگونه تبليغات شخصي و جناحي بپرهيزيم كه بسيار با اهداف مقدس شهدا ناسازگار است. از زيارت طولاني پرهيز كنيم و به زيارت مختصر بپردازيم. محل را براي ديگران خالي بگذاريم و به دستور «زر فانصرف»، زيارت كن و سريع برگرد، عمل كنيم. خيلي‌ها دوست دارند كه روز اربعين در زير قبه حرم حاضر شوند. اين فرصت را به يكديگر بدهيم.
- خواندن زيارت‌هاي معتبر
يكي از آداب زيارت، خواندن زيارت‌نامه‌هاي ماثور است؛ يعني خواندن زيارت‌هايي كه از معصومين (ع) رسيده است مانند زيارت جامعه و امين‌الله. مي‌توان با زبان خود نيز زيارت كرد. در روز اربعين خواندن زيارت اربعين جايگاه ويژه‌اي دارد.
- حالات ظاهري براي زيارت
از حضرت امام‌صادق(ع) نقل شده چون به زيارت امام‌حسين(ع) بروي، آن حضرت را محزون و غمناك و ژوليده مو و غبارآلود و گرسنه و تشنه زيارت كن كه آن جناب با اين احوال شهيد شد. به هر حال از جمله آداب زيارت، داشتن خضوع و خشوع هنگام زيارت است. خشوع، حالتي قلبي و دروني است كه از معرفت و محبت به يك مقام و شخصيت در دل ايجاد مي‌شود. اين خشوع قلبي، خضوع اعضا و جوارح را پديد مي‌آورد.
- زيارت با وقار و آرامش
آرامش و وقار ظاهري، نشانه طمأنينه دروني است. رفتار شتاب‌زده هم گوياي باطن آشفته و نابسامان است. در توصيه مربوط به زيارت آمده است كه با وقار و آرامش راه برويد، قدم‌ها را كوچك برداريد، حالت طمأنينه داشته باشيد، با حالت ذكر و تسبيح و تكبير، وارد حرم و مزار شويد.
- چگونگي شروع زيارت
در زيارت امام‌حسين(ع) روايت شده كه زائر قبل از زيارت و در بدو ورود، 100 مرتبه الله‌اكبر، 100مرتبه لااله‌الا‌الله و 10مرتبه صلوات بگويد. همچنين در روايت است هنگام زيارت، وقتي زائر مقابل قبر امام معصوم قرار گرفت، بگويد: «لااله‌الا‌الله وحده لا شريك له» و با بيان اين جمله، ثواب بسيار براي او نوشته مي‌شود. در ضمن توصيه شده كه پيش از آنكه راهي زيارت شوي غسل كني، نماز بسيار بخواني و بر محمدوآل‌محمد صلوات بسيار بفرستي.
- چه كارهايي نكنيم؟
از جمله آداب زيارت، انجام ندادن بعضي كارهاست مثل پرهيز از اموري كه خدا از آنها نهي فرموده مانند خصومت و بسيار قسم‌خوردن و مجادله و منازعه اي كه در آن سوگند باشد. روايت شده كه اگر زائري چنين رفتار كند به اندازه ثواب حج و عمره برايش نوشته خواهد شد. درضمن بسيار سفارش شده كه اگر كسي را مي‌بيني كه خرج‌اش تمام‌شده، از او دستگيري كني و خرجي خود را بين او و خود به‌طور برابر قسمت كني.
- زياد نماز بخوانيد
ابن قولويه از امام باقر(ع) روايت كرده است كه فرمودند: هرگاه حاجتي داشتي، نزد قبر امام‌حسين(ع) برو 4ركعت نماز بخوان و حاجت خود را بطلب. نماز فريضه نزد آن حضرت برابر است با حج و نماز نافله برابر با عمره. همچنين از امام‌صادق(ع) نقل شده كه هر كس پياده به زيارت امام‌حسين(ع) برود، خداوند به تعداد هر قدمي كه بر مي‌دارد، هزار حسنه برايش مي‌نويسد و هزار گناه از او محو مي‌كند و هزار درجه در بهشت او را بالا مي‌برد.