موضوع کردستان عراق و تنش‌هایی که میان ترکیه و دولت عراق بر سر گروه پ.ک. ک ایجاد شده و احتمال وقوع درگیری در امن‌ترین نقطه عراق یعنی کردستان را افزایش داده است محور اصلی بررسی تحولات جدید عراق بود. تحولات ایجاد شده در راهبرد شورای همکاری خلیج فارس و تأثیرات این تحول بر مسائل داخلی عراق نیز بحث دیگر این جلسه بود.
استادان حاضر در این میزگرد بیش از همه به نقش دولت‌های همسایه به‌ویژه کشورهای عربی در تحولات جدید عراق پرداختند و کمتر از همه به نقش ایران در این تحولات و تأثیر این تحولات برکشورمان اشاره کردند.
این استادان پس از بررسی تحولات جدید عراق سعی کردند درقالب چند جمله به ارائه پیشنهادهایی به جمهوری اسلامی ایران برای اتخاذ مواضع مناسب این تحولات که در برگیرنده منافع ملی ایران نیز باشند بپردازند.
دکتر فرهاد عطایی عضو هیأت علمی روابط بین‌الملل دانشکده حقوق و علوم سیاسی، نخستین سخنران این میزگرد بود که سخنانش را با تشریح زمینه‌های تاریخی پیدایش دولت‌های ملی در منطقه خاورمیانه آغاز کرد و گفت: دولت‌های پیش از دوره مدرن کنونی عمدتا امپراطوری‌های بزرگ و بعضا مذهبی مانند امپراطوری عثمانی درخاورمیانه بودند اما پس از 2 جنگ جهانی، اروپایی‌ها به سمت ملت‌باوری حرکت کرده و سعی کردند این تجربه خود را به مناطق دیگر جهان نیز انتقال دهند یا به عبارت دیگر آن را به سایر ملل نیز تحمیل کنند که یکی از این مناطق خاورمیانه بود. حاصل فروپاشی امپراطوری عثمانی ایجاد دولت‌های ملی و کشورهای مستقل بود که تحت‌تأثیر جریان نیرومند جهانی تشکیل می‌شدند.
عطایی با اشاره به تحولات قرن جدید و جهانی شدن اضافه کرد: اکنون جهان تجربه دیگری با عنوان جهانی شدن را پیش رو دارد که حاصل آن ضعیف‌شدن مرزهای سیاسی و رنگ باختن دولت‌های ملی است که در کنار آن شاهد افزایش گرایش‌های قومی نیز هستیم.
عضو هیأت علمی روابط بین‌الملل با اشاره به اینکه با فروپاشی عثمانی کشوری نصیب کردها نشد گفت: اکنون با فروپاشی حکومت صدام و امنیتی که در جمهوری خود‌مختار کردستان عراق ایجاد شده است گروه پ. ک. ک توانسته در مناطق حساس به تقویت نیروهای خود و آرایش جدید دست بزند.
این اقدامات حساسیت ترکیه را برانگیخته زیرا احساس می‌کند که این گروه برای اقدام سیاسی یا فعالیت محدود نظامی علیه ترکیه آماده می‌شود؛ ترکیه‌ای که بیشترین کردها را درسرزمین خود دارد (15 میلیون نفر) اما آنان را به رسمیت نشاخته و به‌عنوان ترک‌های کرد می‌شناسد.
عطایی با اشاره به اینکه ترکیه خواستار دستگیری رهبران پ. ک. ک و تسلیم آنها به ترکیه است گفت: ترکیه تهدید به اقدام نظامی علیه پایگاه‌های این گروه کرده است. اقدام نظامی ترکیه که دومین ارتش ناتو را در اختیار دارد می‌تواند امن‌ترین نقطه عراق را نیز ناامن کرده و دولت مرکزی این کشور را تضعیف کند.
عضو هیأت علمی روابط بین‌الملل دانشگاه تهران گفت که آمریکا راه حل مبارزه با تروریسم پ.ک.ک را سیاسی و نه نظامی اعلام کرده و ترکیه نیز گفته است اگر راه حل مبارزه با تروریسم سیاسی است چرا آمریکا خود به عراق و افغانستان حمله نظامی کرده است؟ ترکیه همچنین اعلام کرده است که تا پس از دیدار اردوغان با بوش که قرار است روز پنجشنبه هفته جاری در واشنگتن انجام شود دست به کاری نخواهد زد.
وی از جدیدترین تحول عراق که مسئله کردهاست نتیجه گرفت که قوی شدن پ.ک.ک و برخورد نظامی ترکیه می‌تواند نا امنی کنونی در عراق را به کل این کشور و به کشورهای همسایه نیز سرریز کند.
وی تصریح کرد: سیاست دولت ایران باید حمایت از ثبات داخلی در عراق باشد و این موضوع در اولویت سیاست خارجی ما قرارگیرد وکاری نداشته باشیم که این سیاست به نفع آمریکا تمام می‌شود یا نه بلکه منافع ملی خود را باید در اولویت قرار دهیم. زیرا عراقی بی‌ثبات مرکز صدور بحران به منطقه و از جمله ایران خواهد بود.
عراق؛ دماسنج رابطه اعراب با ایران
دومـیـن سخنران میزگرد محمد‌علی‌امامی، کارشناس ارشد و پژوهشگر مسائل خاورمیانه بود که بحث خود را به نقش شورای همکاری خلیج فارس و تأثیر آن بر تحولات جدید عراق اختصاص داد.
وی با اشاره به تشکیل این شورا پس از پیروزی انقلاب اسلامی و اشغال افغانستان توسط شوروی گفت: آمریکا با تشکیل این شورا به‌دنبال پرکردن جای خالی خود در منطقه بود.
امامی بحث خود را در 4 محور روابط شورا با عراق در دوران جنگ ایران و عراق، در فاصله پایان جنگ ایران و عراق و شروع جنگ عراق و کویت، بعد از جنگ کویت و پس از سقوط صدام دنبال کرد.
وی انگیزه اعراب حوزه خلیج فارس از تشکیل این شورا را تصمیم‌گیری عربی برای حل مسائل کشورهای عربی منطقه عنوان کرد و گفت: با این انگیزه این شورا در دوران جنگ ایران و عراق به دفاع از عراق در برابر ایران پرداخت اما پس از حمله صدام به کویت نتوانست کوچک‌ترین تحرکی در دفاع از کویت داشته باشد.
پس از حضور آمریکا در خلیج فارس و سپس سرنگونی صدام اینک این شورا فلسفه وجودی خود را از دست داده اما برخی اعضای آن به ویژه عربستان درصدد افزایش نقش این شورا در عراق و حمایت از عربیت آن بر آمده‌اند.
امامی طرح بحث هلال شیعی در عراق به‌دلیل روی کار آمدن دولت شیعه طرفدار ایران در این کشور را یکی از تلاش‌های این شورا عنوان کرد.
وی با اشاره به این که عربستان همواره تلاش کرده تا جو ضد ایرانی این شورا تداوم داشته باشد گفت: عربستان اکنون با سیاست‌های منطقه‌ای آمریکا برای تجزیه این کشور مواجه شده است. آمریکا قصد دارد نیروهای نظامی خود را ازعربستان خارج کرده واتکای خود را به آن کاهش دهد.
امامی مواضع کنونی برخی اعضای شورا را اعتقاد به نفع بردن ایران از اشغال عراق توسط آمریکا عنوان کرد و گفت: اکنون اوضاع داخلی و تحولات سیاسی عراق به دما سنجی برای رابطه ایران و اعراب تبدیل شده است.
پژوهشگر مسائل خاورمیانه، سیاست‌های فعلی شورای همکاری خلیج فارس را دنباله‌روی از آمریکا ندانست و گفت: اکنون ناامنی به کشورهای این منطقه نیز سرایت کرده و عملیات خرابکاری در کویت و بحرین زنگ خطر را به صدا درآورده است.
وی چشم‌انداز آینده این منطقه را تاریک و همراه با وقوع جنگ‌های بی‌پایان و توانفرسا دانست و پیشنهاد کرد که ایران به ارزیابی مجدد از سیاست‌های این شورا بپردازد زیرا این شورا برسر قضیه فلسطین و استفاده مجدد از نفت انگیزه دارد.
ضرورت حمایت ایران از عراق یکپارچه
آخرین سخنران، نبی‌الله ابراهیمی دانشجوی دوره دکترای روابط بین‌اللمل بود که سخنرانی خود را به رشد گروه‌های بینادگرایی که بیشتر عرب‌گرا هستند تا اسلام گرا و رشد تفکر میشل‌عفلق تئوریسین حزب بعث عراق در گروه‌های بنیادگرای القاعده و زرقاوی در عراق اختصاص داد.
ابراهیمی با اشاره به این که نسل دوم القاعده در عراق نه برای بنیادگرایی بلکه بیشتر برای مقابله با شیعی‌گرایی و ترویج عرب گرایی است گفت: این نسل معتقد است که آمریکا تاریخ عرب‌ها را در عراق فروخته است چرا که قانون اساسی جدید عراق روی عنصر عرب‌گرایی عراق تأکید ندارد در حالی که اکثر اعراب از رفتن صدام ناراحت‌اند و خواستار مداخله کشورشان در عراق هستند.
ابراهیمی با اشاره به این که بعثی‌های جدید و القاعده عراق تئوریسین خود را میشل عفلق می‌دانند گفت: گفتمان نو عفلقی بین سنی‌ها دنبال می‌شود چراکه وی ترویج‌کننده قومیت‌گرایی عربی است.
وی گفت که از نظر نئوبعثی‌ها و القاعده عراق، بحث هسته‌ای ایران برای تکمیل پازل ایران در عراق بزرگ‌نمایی می‌شود و طرح موضوع هولوکاست نیز برای نفوذ ایران در جهان عرب است.
این سخنران میزگرد تحولات جدید عراق در پایان سخنان خود به موضوع کردها اشاره کرد و گفت: طرح فدرالیزه کردن عراق با دکترین اوجالان از رهبران کرد، یکی است و از نظر آمریکا کردستان عراق دروازه ورود لیبرالیسم به خاورمیانه و فیلیپین آینده این منطقه است.
در حالی که اعراب با فدرالیزه کردن عراق مخالف‌اند و آن را زمینه‌ای برای تجزیه سایر کشورهای منطقه می‌دانند که ممکن است در آینده در لبنان، عربستان و یمن به مرحله اجرا درآید.
ابراهیمی با اشاره به این که در حال حاضر موضوع عراق به مسئله اول اعراب تبدیل و فلسطین مسئله دوم شده است گفت: آمریکا قصد دارد در کنفرانس آینده فلسطین این دو مسئله را به هم پیوند دهد.
به این صورت که با دادن امتیاز روی‌کار آمدن مجدد بعثی‌ها وسنی‌ها در عراق از اعراب برای اسرائیل و حل مسئله فلسطینی‌ها امتیاز بگیرد. وی در انتها نتیجه گرفت که ایران باید از عراق واحد بدون طرح فدرال حمایت کند.