به گزارش دفتر احمد مسجد جامعی، صبح روز جمعه دوازدهم آذرماه و در اولین جمعه ماه ربیع‌الاول، احمد مسجد جامعی برنامه تهرانگردی خود را به دلیل همزمانی با هفته وقف، به این امر اختصاص داد. او در توضیح این تهرانگردی عنوان کرد: در هفته وقف هستیم و به همین جهت تهرانگردی را با موضوع وقف گذاشتیم؛ چرا که وقف مسئله بسیار مهمی در تهران است.
عضو شورای اسلامی شهر تهران، ادامه داد: من کتابی دیدم که اطلاعاتی موقوفات تهران تا دهه پنجاه را نوشته بود و در آن حدود دو هزار مورد ثبت و ضبط شده بود.
- قدیمی‌ترین مسجد موقوفه در تهران
مسجد جامعی در ابتدای این برنامه به مسجد جامع بازار رفت. او با توضیح علت انتخاب این مسجد برای موقوفه گردی، بیان کرد: قدیمی‌ترین سند موقوفه در تهران مربوط به مسجد جامع است که به سال ۱۰۶۰ هجری قمری و زمان شاه عباس دوم صفوی باز می‌گردد.
عضو شورای اسلامی شهر تهران افزود: این موقوفه مورد مصرف خاص دارد. یعنی برای مؤذن مسجد موقوفه‌ای بوده و این نشان می‌دهد که برای مسجد، ارزش خاصی قائل می‌شدند و موقوفه‌ای برای این کار در نظر می‌گرفتند.
مسجد جامعی با بیان اینکه مسجد جامع در ۱۰۶۰ دو شبستان داشت و این موقوفه برای این موارد بود، تصریح کرد: کسی که این مسجد را وقف کرده یکی از اهالی ری به نام ملأ محمد مقیما رازی بوده است. در آن زمان ری گسترش و توسعه بیشتری داشته و تهران تازه جنبه شهری پیدا کرده بود.
او اضافه کرد: به جهت موقوفات و کارهایی که در مسجد جامع بازار شده بود، آن را مورد بررسی قرار دادیم. بعدها این مسجد گسترش پیدا کرده است و از زمانی که ما بازدید کردیم تلاش مضاعفی برای بهبود موقوفات شد که در این بازدید کاملاً تاثیرات آن مشهود بود.
- بازدید از اولین امامزاده موقوفه مستند تهران
وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی، در ادامه به امامزاده سید اسماعیل (ع) رفت. او درباره این امامزاده توضیح داد: این امامزاده در حقیقت قدیمی‌ترین امامزاده تهران است؛ به این معنا که روستای تهران پیرامون امامزاده اسماعیل شکل می‌گیرد که نقل شده از فرزندان امام جواد (ع)، امام هادی (ع) که بیشتر نقل شده و البته امام حسن عسگری است.
مسجد جامعی گفت: اینجا محلی است که روستای تهران بوده و قدیمی‌ترین شیئ که در تهران ثبت و ضبط و شناخته شده است، در این امامزاده است که جنس آن از چوب است.
عضو شورای اسلامی شهر تهران با تاکید بر اینکه این محل به لحاظ موقوفاتی که داشت مورد اهمیت بود و البته مشکلات زیادی هم دارد، تصریح کرد: مسجد جامع خوشبختانه در این سال‌ها تحرکی داشته و ترمیم شده و روال آن ادامه دارد. تکلیف موقوفات امامزاده سید اسماعیل هم روشن نیست و خود بنا آسیب‌های اساسی داشت و در عین حال برخی اشیا مهم وقفی آنجا نیز مشخص نیست که به کجا رفته است.
او بیان کرد: از ضریح چوبی این امامزاده تنها بخشی از آن در امامزده وجود دارد و خود ضریح به گفته تولیت این آستان، در روستایی قرار دارد. یعنی این محل، به عنوان قدیمی‌ترین مرکز امامزاده‌ای که تهران با تمام عظمت امروزش، حول محور آن شکل گرفته و محور روستای تهران بوده، توجه بیشتری می‌خواهد؛ بخصوص اینکه موقافاتی هم دارد.
مسجد جامعی افزود: چیزی که باید در امامزاده سید اسماعیل، زودتر تکلیفش روشن شود، آب انبار امامزاده است که بزرگترین آب انبار تهران بوده که بعد از مدتی هم تغییر کاربری می‌دهد و از کاربری خدماتی به کاربری فرهنگی هنری تغییر پیدا می‌کند و به موزه نقاشی قهوه خانه‌ای تبدیل می‌شود که هم جنبه قهوه خانه داشته و نقاشان قهوه خانه‌ای آنجا جمع می‌شدند و پاتوق خوبی بود.
عضو شورای اسلامی شهر تهران، با اشاره به اینکه در طرح توسعه خیابان سیروس در پهلوی اول، این آب انبار آسیب‌هایی می‌بیند و بعضی از بادگیرهای آن خراب می‌شود و دیگر کارکرد سابق را ندارد، خاطرنشان کرد: اگر تکلیف آن روشن شود زمینه‌ای برای بهبود وضعیت این امامزاده با آن فضای گسترده‌ای که در اختیار است، فراهم می‌شود.
- قدیمی‌ترین موقوفه در حوزه‌های علمیه کجا است؟
اما مقصد بعدی تهرانگردان مدرسه علمیه مروی بود. قدیمی‌ترین موقوفه در حوزه‌های علمیه مدرسه خان مروی که اختصرا مدرسه مروی می گویند و از زمان فتحعلی شاه قاجار مورد توجه علما بوده و خیلی از بزرگان در آنجا تدریس کرده‌اند و این روال تا امروز نیز ادامه دارد.
مسجد جامعی در بازدید از این حوزه علمیه عنوان کرد: حوزه علمیه تهران که به لحاظ حکمت، فقه و اصول، مکتب خاصی برای خود داشته است، محوریتش همین مدرسه خان مروی بوده است.
او سپس به مدرسه سپه سالار قدیم رفت و اظهار کرد: بخشی از موقوفات این مدرسه بازسازی و احیا شده و بعضی نیز مشکلاتی داشتند که به هر حال به ارتفاع بناهایی که ساخته می‌شود بر می‌گردد که اختلافی بین شهرداری و میراث فرهنگی است.
عضو شورای اسلامی شهر تهران، ادامه داد: یک بخشی از بنای این مدرسه در ضلع شبستان غربی نارسایی‌ها یا بهم ریختگی‌هایی داشت که قرار شد پیگیری‌هایی صورت گیرد تا این بخش با شکل فضای مدرسه باقی بماند.
- قدیمی‌ترین موقوفه آموزشی در تهران
موقوفه گردی در ادامه برنامه‌های خود به مدرسه فیروزکوهی که قدیمی‌ترین مدرسه جدید و برای خاندان امیری فیروزکوهی است، رفتند. احمد مسجد جامعی در این بازدید با بیان اینکه استاد امیری فیروزکوهی از چهره‌های برجسته فرهنگی و ادبی است که جنبه ادبی او باعث شده سایر وجوه او شناخته نشود، گفت: در سال ۱۲۷۷ بنیان این مدرسه برای کودکان یتیم بی بضاعت و کم بضاعت، گذاشته شد که این کار از آن موقع تا امروز ادامه پیدا کرده است.
او ادامه داد: نکته قابل توجه این است که تاسیسات سرمایشی و گرمایشی آن که توسط آلمان‌ها ساخته شده بود، هنوز با همان سیستم و تاسیسات سال‌های تأسیس کار می‌کند و متولیان مدرسه عنوان می‌کنند که در طول این سال‌ها هنوز همان وسایلی است که بنایان گذاران آن، در این ساختمان به کار گرفتند.
عضو شورای اسلامی شهر تهران با بیان اینکه برخی از شخصیت‌های علمی و فرهنگی معاصر نیز فارغ التحصیلان این مدرسه بودند، بیان کرد: کنار این ساختمان کتابخانه‌ای است که مقبره موسسان این مدرسه در آن است و هنوز هم این خاندان ناظر بر این مدرسه هستند و شهلا امیری فیروزکوهی در چند سال گذشته تاسیساتی را به این مدرسه اضافه کرده است.
مسجد جامعی در پایان این بازدید تصریح کرد: نکته دیگری که در این مدرسه قابل توجه است، این است که علاوه بر علم به تجربه‌های عملی و دانش عملی نیز مانند ارسی‌دوزی و نجاری پرداخته می‌شد و این مهم است که هم به لحاظ علمی و هم به لحاظ عملی از این دانش آموزان حمایت می‌شد.
- پیشنهاد تأسیس موزه در بیمارستان نجمیه
تهرانگردان پس از آن به بیمارستان نجمیه رفتند. این بیمارستان مربوط به ملک تاج خانم نجم السلطنه مادر دکتر مصدق است و ۹۰ سال عمر دارد. عضو شورای اسلامی شهر تهران، درباره این بیمارستان گفت: این بیمارستانی است که هنوز فعال بوده و به روز است و بنای آن حفظ شده است. حتی شخص دکتر مصدق نیز در این بیمارستان مدتی مسئولیت داشته و خودش و دکتر فاطمی در اینجا بستری شده‌اند.
او با اشاره به اینکه 6 هزار نفر از رزمندگان دفاع مقدس در این بیمارستان پرونده دارند، خاطرنشان کرد: خوبشختانه این ساختمان و بنای بیمارستان حفظ شده است و از آن مهمتر این که گسترش جدید بیمارستان بر اساس همان معماری است که پایه آن ۹۰ سال پیش گذاشته شده است. چون معماری آن فاخر و ایرانی است و از لحاظ زیبایی شناسانه و هنری نکته قابل توجهی است.
مسجد جامعی اضافه کرد: بنایی که در دهه ۳۰ احمد شمشیری اضافه شده بود، در حال مرمت و بازسازی است که به نظرم این بخش، از بخش اولیه زیباتر خواهد شد. ضمن اینکه بخش دیگری به نام شهید رهنمون نیز به بیمارستان اضافه شده است.
وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی پیشنهاد داد: این بیمارستان خاطرات زیادی در خود دارد و اسنادی موجود است و خوب است که موزه‌ای در اینجا راه اندازی شود. چون در دوره‌ای نیز مقام معظم رهبری درباره این بیمارستان نکاتی را فرموده بودند که باز تأیید حرکت این بیمارستان بوده است.
- موقوفه‌ای متفاوت با واقفی در حال حیات
اما در ادامه تهرانگردان به موقوفه‌ای رسیدند که از لحاظ جنس، شکل و فضا کاملاً متفاوت بود و همه تحت تأثیر این شیوه وقف قرار گرفتند. احمد مسجد جامعی با اشاره به اینکه حجم سرمایه گذاری در وقف کاهش پیدا کرده است، عنوان کرد: یکی از تجار بازار تهران حاج ابراهیم حسینجانی، موقوفه‌ای را بنیاد گذاشته است که طی آن قرار است ۲۰۰ قطعه فرش گران‌قیمت و نفیس، وقف موزه‌ای در اراک شود.
او ادامه داد: تاریخ بافت آنها مربوط به ۱۰۰ تا ۴۰۰ سال پیش است که از همه ایران نمونه‌هایی وجود دارد و آنها را در عمر خود، پدر و خانواده‌اش از نقاط مختلف جهان جمع آوری کرده است.
عضو شورای اسلامی شهر تهران، با بیان اینکه واقعاً این نوع وقف در نوع خود قابل توجه است، تاکید کرد: این موقوفه جدیدی است که به گفته خود واقف، این موقوفه را وقف ملت ایران و شهدای ایران اسلامی کرده است.
مسجد جامعی در ادامه به موقوفه‌ای استثنایی در بازار تهران اشاره کرد و توضیح داد: محبوسه شکل خاصی از وقف است؛ حاج عبدالعلی بزاز یکی از تجار قدیمی بازار، سرایی را وقف می‌کند که به مدت ۱۰۰ سال در آمدهای ناشی از آن صرف عزاداری سیدالشهدا شود و بعد از ۱۰۰ سال به ورثه باز می‌گردد که از این موقوفه ۳۵ سال مانده است.
مرکز موسسه میراث باستان پارسیان از دیگر محل‌هایی بود که تهرانگردان در آن حضور پیدا کردند. وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه کار این موسسه جمع آوری اطلاعات و اسناد دارالخلافه است، افزود: اسناد موقوفه بازار توسط این موسسه جمع آوری و به کتاب تبدیل شده است و در آن ۱۴۰۰ سند موقوفه بازار جمع آوری شده است.
او در پایان اظهار کرد: هر کاری که بخواهیم در حوزه موقوفات کنیم باید آنها را شناسایی کنیم و متاسفانه چون در برخی موارد اسناد در دسترس نیست، به نیت واقف عمل نمی‌شود و همین ریزش ایجاد می‌کند. نیت واقف و عمل به آن خیلی مهم است. اگر کسانی که در این زمینه انگیزه دارند، حس کنند به نیتشان عمل می‌شود، سرمایه گذاری در این بخش نیز زیاد خواهد شد.
موقوفه انیس الدوله و مدرسه عبدالله خان از دیگر موقوفاتی بود که تهرانگردان از آن بازدید کردند.
- گزارش تصويري موقوفه گردی احمد مسجد جامعی در تهران؛ اينجا راكليك كنيد.