هر چند به‌دليل مكان زندگي حضرت به‌سختي مي‌توان از سيره عملي زندگي ايشان سخن گفت و بيشتر آموزه‌هايي كه از حضرت عليه‌السلام در دسترس است از طريق نامه‌ها و پاسخ‌هاي ايشان است ولي با اين شرايط نيز آن امام‌همام وظيفه امامت را به سرانجام رسانيدند تا عالميان بدانند در حصر و تنگناهاي شديد هم مي‌توان الگو بود. از جمله بارزترين نكاتي كه از رفتار امام حسن عسكري عليه‌السلام مي‌توان عنوان كرد، نگهباني از انديشه‌هاي اسلامي در برابر انحرافات است؛ خواه با فرستادن پيغامي بيدار‌كننده براي فيلسوفي كه درباره قرآن مجيد به جمع‌بندي غلطي دست يافته بود و خواه با پاسخ صريح و به دور از ملاحظات امروزي راجع به نكوهش انحرافات واقفي‌ها (افرادي كه به امامان بعد از حضرت موسي بن جعفر عليه‌السلام ايمان پيدا نكردند).
يكي از مؤلفه‌هاي پاسداري حضرت از انديشه‌ها، همين صراحت و بي‌پروايي در تبيين خط‌مشي صحيح است. شخصي كه پدرش ثنوي مذهب(دوخدايي) بود براي امام(ع) نامه مي‌نويسد و از حضرت درخواست دعا براي والدين مي‌كند.حضرت در پاسخ تنها براي آمرزش مادرش دعا مي‌كند و تصريح مي‌كند كه براي پدرت دعا نكردم. اين تأكيد بر عدم‌دعا يعني آنجا كه انحراف عقيده باشد هيچ انعطاف و تعارف و تسامحي در كار نيست. گرچه معمولا حضرت سؤالات را پاسخ مي‌گفتند ولي آنجا كه پاي پاسباني از انديشه‌ها و مقابله با انحرافات پيش مي‌آيد، حضرت حتي جواب سؤال‌هايي را مي‌دهد كه در طومار پرسش‌ها از قلم افتاده است.مقابله با انحرافاتي چون واقفي‌ها، صوفيه، غلات(غلو‌كنندگان درباره مقام اهل‌بيت)، ثنويه، صاحب زنج (شخصي كه خود را از نسل اهل‌بيت مي‌خواند) ازجمله پاسداري‌هاي حضرت در برابر انحرافات است. باشد كه به تأسي از آن الگوي الهي ما نيز در برابر انحرافات بدون تعارف و مسامحه قد علم كنيم و اجازه گسترش و نفوذ را از عقايد انحرافي بگيريم.