اما «محمدرضا کریمی» می‌تواند با یک دست و در‌حالی که کسی حرکت سریع انگشتانش را درست نمی‌بیند، مکعب به‌هم‌ریخته را مرتب کند.
او که سریع‌ترین مرتب‌کننده‌ي روبیک با یک دست در ایران است می‌گوید که توانایی حل‌کردن این مکعب کوچک، به او اعتماد‌به‌نفس زيادي مي‌دهد؛ مخصوصاً وقتی در جمعی حضور داردکه هیچ‌کس نمی‌تواند این کار را انجام بدهد.
در كافه دوچرخه‌ي اين هفته، پاي صحبت‌هاي او مي‌نشينيم.
- از چند‌سالگی روبیک را شروع کردی؟
از 14 سالگی با روبیک آشنا شدم و تا به امروز آن را ادامه دارم. آن سال‌ها در دبیرستان شهیدمطهری منطقه‌ي شش تهران در رشته‌ي ریاضی درس می‌خواندم.
آن‌روزها گاهی مكعب روبیک را سر کلاس می‌بردم، مثلاً سر کلاس تاریخ که حوصله‌ام سر می‌رفت شروع می‌کردم به حل‌کردن آن. البته معمولاً از سر و صداي آن معلم‌ها متوجه می‌شدند! مدرسه با مكعب روبیک زیاد موافق نبود و خیلی از مکعب‌های من را گرفتند.
- و حالا در چه رشته‌اي تحصيل مي‌كني؟
الآن 20 ساله هستم و در رشته‌ي مهندسی صنایع درس می‌خوانم.
- فکر نمی‌کنم كه آن‌روزها مربي روبيك بوده باشد. پس چه‌طور این کار را یاد گرفتی؟
يادگيري را با ديدن ويديو‌هاي اينترنتي از کسانی که مکعب روبیک را درست می‌‌کردند، شروع کردم. بعد سایت‌های مربوط به این رشته را پیدا کردم و به‌صورت منظم روزی هشت ساعت تمرین می‌کردم. حدود پنج هفته طول کشید که سطح مبتدی را یاد گرفتم و بعد دو ماه، وارد دنیای حرفه‌ای روبیک شدم.
- ورزش هم می‌کردی؟
بله! فوتبال، بسکتبال و تکواندو؛ اما هيچ‌كدام را ادامه ندادم. آن‌ها را به نفع روبیک کنار گذاشتم. آخر در اين ورزش‌ها احتمال آسيب‌ديدن دست زياد است. روبيك‌بازهاي حرفه‌اي جهان هم اين ورزش‌ها را انجام نمي‌دهند. بهترین ورزش برای روبیک، شناست که در آن تمام ماهیچه‌های بدن به شکل هماهنگ حرکت می‌کنند.
«ارنو روبيك»، مخترع مجارستاني معكب روبيك
- روبیک روی سرعت انجام‌دادن بقیه‌ي کار‌هايت هم اثر مي‌گذارد؟
بله. ناخودآگاه كارهايم را سريع‌تر انجام مي‌دهم؛ حتی سريع‌تر حرف مي‌زنم. در كل با سرعت کم و متوسط مشکل دارم! يادم مي‌آيد بار اولی که می‌خواستم با كامپيوتر تایپ کنم، انگشتانم را یکی‌یکی روی صفحه کلید فشار مي‌دادم؛ اما روبیک سرعت حرکت انگشت‌هايم را زیاد كرد.
- بهترین زمان يادگيري روبيك از چه سني است؟
فكر كنم از هفت‌سالگی شروع بشود آموختن اين رشته را آغازکرد. اما 11 تا 23 سالگی، زمان اوج آمادگی برای یادگرفتن روبیک است. نوجوان‌های 11ساله، قدرت یادگیری بيش‌تري دارند. انگار مغز در این سن آماده‌تر است.
- نوجوانی را مي‌شناسي كه بتواند روبیک را چشم‌بسته حل کند؟
بله. من نوجوان‌های 13 - 14 ساله‌اي را می‌شناسم که مي‌توانند با چشم بسته مكعب روبيك را مرتب كنند. برای آن‌ها خیلی سخت نیست. آن‌ها یک مهره را به‌عنوان «بافر» انتخاب مي‌كنند و بقیه‌ي مهره‌ها را بر‌اساس آن جابه‌جا می‌کنند.
هشت الگوریتم اصلی وجود دارد که باید به آن‌ها مسلط شد. بعد خودشان می‌توانند روش‌های مختلفي را امتحان کنند و به‌سبك خودشان برسند.
- معمولاً نوجوان‌هایی که در رشته‌ي روبیک موفق هستند چه توانايي‌هاي ديگري هم دارند؟
بیش‌تر روبیک‌باز‌ها در رشته‌ي ریاضی تحصيل مي‌كنند. فكر مي‌كنم مكعب روبیک روی درک ریاضی اثر مثبت مي‌گذارد. من نوجوان‌هايي را هم مي‌شناسم كه به‌خاطر مهارت در روبيك و سرعت بالاي دست‌هايشان، در نواختن سازهايي مثل گيتار و سنتور هم موفق‌ترند.
- پس روبیک فقط برای نوجوان‌هاي رشته‌ي ریاضی مناسب است؟
نه. این‌طور نیست. اتفاقاً یک قسمت مهم از كسب مهارت در اين رشته، به‌خاطر‌سپردن روش‌های مرتب‌كردن اين مكعب است. وقتی به‌شكل حرفه‌ای بخواهید مكعب روبیک را مرتب كنيد، باید در یک ماه، 1500 الگو را حفظ کنید.
اصلاً به‌همين‌خاطر است كه مي‌گويند اين رشته، حافظه را تقويت مي‌كند. مثلاً مي‌گويند روبيك، ذهن را فعال نگه مي‌دارد و بيماري‌هايي را مثل آلزایمر (بیماری فراموشی در سن بالا) به‌تأخير می‌اندازد.
- رکورد خودت چند ثانیه است؟
هشت ثانیه! البته با دو دست. با یک دست 12 ثانیه‌ای مي‌توانم مكعب روبيك را مرتب كنم. حل مکعب روبیک با یک دست را خیلی دوست دارم و اين هنر تخصصی من است. در سال2013 ميلادي در بخش مكعب 2×2 نایب‌قهرمان قاره‌ي آسیا شدم.
- در مسابقه‌ها چه‌طور رکورد‌گيري مي‌كنند؟
در مسابقه‌هاي رکورد‌گیری، بايد پنج‌بار مکعب را مرتب کنیم. بهترین و بدترین نتیجه را درنظر نمي‌گيرند؛ برای این‌که شاید به‌خاطر خوش‌شانسی و بد‌شانسی آن ركوردها را به‌دست آورده باشيد. از سه رکوردی که باقی می‌ماند، میانگین می‌گیرند و ركورد شما را ثبت مي‌كنند.
- امكان دارد که در تمرین یا مسابقه، به شکلي به هم ریخته برخورد کنی که قبلاً هم آن را حل کرده‌‌باشي؟
نه، هیچ‌وقت پیش نمی‌آید که یک مدل به هم ريخته دوبار پیش بیاید. میلیون‌ها شکل به هم‌ریخته وجود دارد و همه‌ي شکل‌ها جدید است.
- چرا بعد از مرتب‌کردن روبیک آن را روی میز می‌زنند؟
جلوی شخصی که رکورد شما را می‌گیرد، یک زمان سنج لمسی وجود دارد و وقتی روبیک را مرتب مي‌كنيد و روی میز می‌گذاريد، زمان‌سنج را متوقف مي‌كنند و رکوردتان را ثبت مي‌كنند. برای همین کسانی که روبیک سرعتی کار می‌کنند، عادت دارند که بعد از مرتب‌كردن مکعب، آن را روی میز بگذراند.
روبیک تمام حواس انسان را درگیر خودش می‌کند و باعث مي‌شود كه حافظه، هر دو دست و چشم‌ها، همه با هم درگير كار شوند.
- سه در سه
مکعب روبیک، به مکعبي 3 ×3 می‌گویند که هرطرفش یک رنگ باشد. البته حدود 120 شکل حجمی دیگر هم ساخته شده که شبیه همین مکعب است؛ یعنی باید شکل‌ها یا رنگ‌هاي به‌هم‌ريخته و متفاوت را به‌گونه‌اي حركت داد تا مكعب‌هاي هم‌رنگ و هم‌شكل در كنار هم قرار گيرند. اما مکعب روبیک همین مکعب معروفي است که «ارنو روبیک» در سال 1974 ميلادي آن را ساخت.
خیلی از شکل‌های دیگر هم در درون خودشان روش‌های حل روبیک 3 ×3 را دارند و باید روبیک اصلی را بلد باشید که بتوانید آن‌ها را حل کنید. از این 120 شکل، حدود 40 شکل آن در ایران وجود دارد. بعضی از انواع مکعب‌های مشابه روبیک هم زیاد کاربردی نیستند.
مثلاً یک مکعب 17×17 ساخته شده که 9هزار قطعه در درون آن به هم وصل‌اند و حرکت می‌کنند، اما زیاد از آن استفاده نمی‌شود. اگر هم کسی بخواهد این مکعب‌ها را حل کند باز هم باید از همین مکعب 3×3 شروع کند.
مکعب‌هایی که برای تمرین يا مسابقه‌هاي رکورد‌گیری استفاده می‌شود مثل بقيه‌ي لوازم ورزشی، باید استاندارد باشند و جنسشان خوب باشد.
- تیم ملی روبیک
محمدرضا کریمی، غیر از بازی و شرکت در مسابقه‌ها، روش‌های مختلف مرتب‌كردن روبیک را آموزش هم مي‌دهد. او در این‌باره می‌گوید: «روبیک از خیلی سال قبل در ایران وجود داشت، اما از سال 91 يا 92 بود که مردم بیش‌تر سراغ آن رفتند و از همان موقع بود که کلاس‌های آموزشی آن هم شروع شد.
من همان سال 92 بود كه برای نشان‌دادن مهارت مرتب‌كردن مكعب روبیک به برنامه‌ي نوجوان «فرش سپید» به شبکه‌ي دو سيما دعوت شدم و بعد از آن هم در برنامه‌های زیادی شرکت كردم.»
کریمی درباره‌ي ركوردهايش هم بيش‌تر توضيح مي‌دهد: «در بخش مكعب روبیک 2×2 در سال 2012 ميلادي، نفر سوم ایران شدم. در سال 2013 هم نفر اول ایران و نفر سوم آسیا شدم. سال 2014 ميلادي، نفر اول ایران، دوم آسیا و هشتم جهان شدم.»
این مربی روبیک درباره‌ي مسابقه‌هاي جهانی مكعب روبیک می‌گوید: «فدراسیون جهانی مكعب (WCA) در ایران هم نماینده دارد. در ايران این ورزش فکری زیر‌مجموعه‌ي ورزش‌های همگانی به‌حساب مي‌آيد و متأسفانه امكانات مستقلی ندارد و خيلي‌وقت‌ها ضعیف عمل می‌کند.
اين در صورتي است كه در برخي از کشور‌ها ورزش روبیک اهمیت فراواني دارد، به‌طوري كه در تيم ملي آن كشورها، ورزشكاراني حرفه‌اي عضو هستند كه فقط در همين رشته فعاليت مي‌كنند؛ كشورهايي مثل آمريكا، هلند، استراليا، كانادا، چين، ژاپن و...»
عكس‌ها‌ي گفت‌وگو: جواد گلزار/ آژانس عكس همشهري