يكي از رشته‌هايي كه بسياري از افراد تصور مي‌كنند به‌راحتي مي‌توان با داشتن مدرك آن درآمدزايي زيادي داشت، راديولوژي است درحالي‌كه درآمدزايي از اين رشته چندان هم راحت نيست و بايد مسير پر پيچ و خمي را پشت سر گذاشت. دكتر عبـدالرسول صداقت، متخصص راديولوژي، رئيس شوراي سياستگذاري راديولوژي ايران و رئيس سابق انجمن راديولوژي ايران كه 23سال سابقه كار در اين رشته را دارد، در گفت‌وگو با ما به افرادي كه قصد تحصيل در اين رشته را دارند يا در اين رشته فارغ‌التحصيل شده‌اند، برخي نكات كسب و كار در اين زمينه را گوشزد كرده است.
- كسي كه مي‌خواهد در رشته راديولوژي تحصيل كند چه ويژگي‌هايي بايد داشته باشد، ضمن اينكه چه مهارت‌هايي را بايد بياموزد؟
نخبه‌ترين و موفق‌ترين پزشكان عمومي مي‌توانند در رشته راديولوژي موفق باشند و اين مسئله نه‌تنها در ايران، بلكه در همه جاي دنيا مصداق دارد. يك راديولوژيست عمومي بايد به تمام بيماري‌ها، پاتولوژي و همه رشته‌هاي مرتبط با پزشكي، آشنايي كامل داشته باشد. يك دستيار راديولوژي وقتي وارد اين رشته مي‌شود و شروع به يادگيري مي‌كند بايد با فيزيك پزشكي و انواع اشعه، سونوگرافي، ام‌آر‌آي، سي‌تي‌اسكن و... آشنا شود و درضمن همه آنها را بايد به خوبي ياد بگيرد. علاوه بر اين، بايد مهارت‌هاي لازم را براي گزارش‌كردن انواع راديوگرافي‌ها كسب كند.
- بسياري از افراد بر اين باورند كه براي موفقيت در بازار كار اين رشته، بايد سرمايه اوليه زيادي داشت. اين باور چقدر صحت دارد؟
براي راه‌اندازي يك مؤسسه ساده راديولوژي كه تجهيزات به روز و كاملي در خود داشته باشد، قطعا بايد سرمايه اوليه بالايي داشت. اين مؤسسه طبق مقررات وزارت بهداشت و سازمان انرژي اتمي، بايد حداقل 100مترمربع ساختمان با خصوصيات ويژه داشته باشد و حداقل حدود يك ميليارد تا يك و نيم ميليارد تومان نيز سرمايه براي خريد تجهيزات نياز است. به‌نظرم براي اينكه تمام اين هزينه را يك راديولوژيست نپردازد، 5 تا 7راديولوژيست مي‌توانند با يكديگر يك مركز كاملا پيشرفته راديولوژي راه‌اندازي كنند. علاوه بر اين، مي‌توانند پذيراي تعداد بيشتري بيمار باشند. البته شراكت در برخي موارد دردسرهاي مخصوص به‌خودش را دارد كه اين نكته را نيز بايد درنظر داشت. براي راه‌اندازي يك مركز جامع تصويربرداري كه تمامي امكانات مثل‌ام‌آر‌آي، سي‌تي‌اسكن، فلوروسكوپي، سونوگرافي، ماموگرافي، سنجش تراكم استخوان، داپلر و... در آن وجود داشته باشد، به بيش از 500مترمربع زيربنا و بيش از 10تا 12ميليارد تومان سرمايه‌گذاري براي تجهيزات لازم است كه در چنين شرايطي لزوم شراكت بيش از پيش احساس مي‌شود. البته اگر يك راديولوژيست قرار باشد تنها براساس سرمايه‌اي كه دارد در اين رشته فعاليت كند، بهتر است در رشته راديولوژي فعاليت نكند و شغل ديگري را برگزيند. كسي كه در هر يك از رشته‌هاي پزشكي وارد مي‌شود، بايد وجدان، عشق و ايمان به خدا داشته باشد تا بتواند به خوبي به مردم خدمت كند.
- آيا هر فردي كه در رشته راديولوژي تحصيل مي‌كند، پس از تحصيل مي‌تواند موفق به راه‌اندازي مركز راديولوژي شود؟
برخلاف تصور بيشتر افراد، تاسيس يك مؤسسه راديولوژي يا مركز جامع تصويربرداري به آساني تاسيس يك مطب نيست بلكه بايد مراحل بسيار پيچيده و سختي را پشت سرگذاشت. تقريبا حدود 6ماه زمان مي‌برد كه مقررات لازم براي تاسيس رعايت شود. همچنين براي واردات دستگاه‌ها بايد مجوزهاي مختلف را از سازمان انرژي اتمي و اداره كل تجهيزات وزارت بهداشت گرفت و دستگاه هم آزمايش‌هاي مختلفي را با موفقيت پشت سر بگذارد. متأسفانه امروزه برخي از متخصصين رشته‌هاي ديگر پزشكي، به‌ويژه متخصصين محترم زنان و زايمان به راحتي و بدون گذراندن هيچ‌يك از اين مراحل سخت، دستگاه سونوگرافي را در مطب‌هاي خود مورد استفاده قرار مي‌دهند كه اين مسئله به نوعي باعث به خطر افتادن رشته راديولوژي در سطح كشور شده و نيازمند بازنگري از سوي مسئولان است.
- سؤال خيلي‌ها اين است كه پس از گذشت چه مدت از پايان تحصيل، بازدهي مالي به وجود خواهد آمد؟
برخي از افراد تصور مي‌كنند كه بعد از پايان تحصيل در رشته راديولوژي، بلافاصله بازدهي مالي براي فرد وجود دارد كه اين باور نادرست است و راديولوژي نيز مانند بسياري از رشته‌هاي پزشكي است و بعد از فارغ‌التحصيلي بايد تعهداتي را در قالب طرح گذراند. زماني كه فرد تخصص خود را مي‌گيرد، حدودا بالاي 30سال سن دارد و وقتي كه طرح را پشت سر مي‌گذارد سن او تقريبا حدود 40سال شده است. پس راديولوژيست مانند ساير رشته‌ها، بلافاصله نمي‌تواند وارد بازار كار شود. گاهي اين پا به سن گذاشتن انگيزه را از فرد مي‌گيرد و به همين دليل فردي كه قصد دارد شغل راديولوژي را انتخاب كند، بايد به تمام سختي‌هاي راه و زماني كه براي آن بايد صرف شود، توجه كافي داشته باشد. ضمن اينكه متخصص راديولوژي مانند تخصص‌هاي ديگر پزشكي، شيفت شب نيز دارد و افراد بايد به اين مسئله توجه كنند و با درنظرگرفتن همه موارد، وارد رشته تخصصي راديولوژي شوند تا سختي‌هاي راه، آنها را از ادامه مسير باز نگه ندارد.
- چرا بين تخصص‌هاي مختلف راديولوژي را انتخاب كردم؟
ديپلم‌ام را در سال 1356 از دبيرستان دانشگاه شيراز (پهلوي سابق) گرفتم و پس از آن در كنكور شركت كردم و در رشته پزشكي دانشگاه علوم پزشكي تهران مشغول به تحصيل شدم. بعد از فارغ‌التحصيلي در اين رشته، به‌مدت كمتر از يك سال، به‌عنوان مديركل دانشجويان در حوزه دانشجويي وزارت بهداشت مسئوليت داشتم (سال1366). بعد از آن هم به‌مدت بيش از 4 سال مديرعامل سازمان بهداشت و درمان استان بوشهر بودم (1366تا 1370) و در سال‌هاي آخر فعاليت خود، به‌عنوان رئيس دانشكده علوم‌پزشكي بوشهر مسئوليتم را ادامه دادم. همزمان مسئوليت سازمان‌هاي هلال‌احمر و انتقال خون بوشهر نيز به من سپرده شد (از سال 1366تا 1370). زماني كه دوران مسئوليتم به اتمام رسيد، استعفا كردم و به تهران بازگشتم و تصميم گرفتم براي ادامه تحصيل اقدام كنم و در رشته تخصصي راديولوژي پذيرفته شدم. دليل اينكه راديولوژي را از بين تخصص‌هاي مختلف انتخاب كردم اين بود كه رشته راديولوژي به‌عنوان يك نقطه مركزي بين همه رشته‌هاي پزشكي قرار دارد. رشته‌هاي مختلف پزشكي تخصصي و عمومي، دندانپزشكي، مامايي، تغذيه و... همگي به نوعي با راديولوژي مرتبط هستند. همچنين دليل ديگر اين انتخاب، به پويايي رشته راديولوژي و ارتباط آن با علم و فناوري برمي‌گردد كه همه اينها جذابيت خاصي را به رشته راديولوژي مي‌دهد. بعد از تحصيل در اين رشته، به‌دليل سوابق اجرايي‌اي كه در گذشته داشتم، مسئوليت بزرگ‌ترين مركز تصويربرداري پزشكي دانشگاهي را در بيمارستان امام‌خميني (ره)، به من واگذار كردند و حدود يك سال‌و نيم در آنجا مشغول به‌كار بودم (سال 1374 تا سال 1375). بعد از گذراندن دوره ام‌آر‌آي در يكي از دانشگاه‌هاي معتبر خارج از كشور (ميامي- ايالت فلوريدا)، مجددا بازگشتم و براي همياري و همدردي با يكي از دوستان صميمي خود به نام مرحوم دكتر معتمد كه به سرطان مبتلا بود، ساكن گرگان شدم و به‌مدت 3سال در مؤسسه تصويربرداري آن مرحوم مشغول به‌كار بودم. از آن زمان تاكنون هم، مديريت نخستين مركز جامع تصويربرداري پزشكي را در استان البرز برعهده داشته‌ام.
- چگونه در اين شغل موفق شويم؟
فردي كه مي‌خواهد تخصص راديولوژي بگيرد در وهله اول بايد پزشكي بخواند و بعد از اينكه بالاترين نمره را در آزمون دستياري به‌دست آورد، وارد دوره تخصص مي‌شود كه 4 سال طول مي‌كشد. اطلاعات علمي در همه رشته‌هاي پزشكي بايد با علم روز هماهنگ باشد ولي اين مسئله در رابطه با رشته راديولوژي، دو صد چندان مي‌شود چون متخصص راديولوژي به نوعي با فناوري و تكنولوژي جديد سر و كار دارد. اگر مي‌خواهيد در اين رشته موفق شويد بايد دائما مقالات روز دنيا و كتاب‌هاي مختلف اين رشته را مطالعه كنيد در غيراين‌صورت، راديولوژيست موفقي نخواهيد شد. اگر تصور مي‌كنيد كه با راديولوژي مي‌توانيد درآمد بسيار زيادي داشته باشيد، سخت در اشتباه هستيد. اگر قرار باشد كه سطح‌بندي درآمدي‌اي نسبت به تخصص‌هاي ديگر پزشكي براي درآمد متخصص راديولوژي درنظر بگيريم، بايد گفت كه در ميانه قرار دارد و مانند يك جراح نيست كه بعد از يك جراحي، دستمزد چند ميليوني بگيرد يا مانند يك پزشك عمومي نيست كه تنها درآمد او به ويزيت و امرار معاش ختم شود. شغل راديولوژي يك شغل استرس‌زا به‌حساب مي‌آيد و فردي كه نمي‌تواند استرس خود را مديريت كند، بهتر است سراغ اين رشته نرود. اگر در گزارش و تفسيري كه راديولوژيست به بيمار مي‌دهد دقت كافي وجود نداشته باشد و اشتباهي صورت بگيرد، بيمار مي‌تواند از راديولوژيست شكايت كند، پس راديولوژيست بايد دقيق باشد. رقابت در همه مشاغل وجود دارد كه راديولوژي از اين امر مستثني نيست. رقابت بايد سالم باشد و به ارتقا و رشد كيفي و كمي فرد منجر شود. براي رقابت در اين عرصه، دانش، به روزبودن اطلاعات و استفاده از آخرين فناوري‌ها ضروري محسوب مي‌شود. به روزرساني دستگاه‌هاي راديولوژي نيز مي‌تواند از نظر علمي به پيشرفت كار متخصص راديولوژي كمك كند، همچنين باعث تشخيص دقيق مي‌شود. ولي متأسفانه از نظر دريافت تعرفه‌ها، تفاوتي بين خدمات دستگاه‌هاي قديمي و دستگاه‌هاي جديد با آخرين فناوري، وجود ندارد كه اين مسئله نيز بايد از سوي مسئولان بازنگري شود وگرنه متخصصين راديولوژي از ارتقاي دستگاه‌ها دلسرد خواهند شد.