جزيره‌اي كه بسياري از چهره‌هاي برجسته منابع طبيعي به شاگردي او افتخار مي‌كنند 11سال پيش، از ضرورت استراحت جنگل سخن گفت و درپي آن، اين طرح به‌عنوان يك مطالبه از سوي صاحب‌نظران منابع طبيعي و محيط‌زيست و رسانه‌ها پيگيري شد تا سرانجام اين تلاش‌ها به‌بار نشست و آبان‌ماه امسال با ابلاغيه وزير جهادكشاورزي اجراي آن در دستور كار سازمان جنگل‌ها و مراتع قرارگرفت. اكنون سازمان جنگل‌ها مصمم به اجراي اين طرح است.
به گزارش همشهري، روزگذشته مهندس ناصر مقدسي، قائم‌مقام سازمان جنگل‌ها و مراتع، اصحاب رسانه را به دفتر مركزي اين سازمان در جاده لشكرك فرا خواند تا با حضور 2چهره دانشگاهي و شماري از مسئولان بلندپايه سازمان جنگل‌ها، چگونگي اجراي طرح تنفس و موانع موجود بر سر راه اين طرح را با مردم در ميان بگذارد؛ طرحي كه به گفته مقدسي و صاحب‌نظران و مديران حاضر در نشست، اجراي آن براي حفاظت از جنگل‌ها ضرورتي اجتناب‌ناپذير است؛ باوجود اين، تأمين اعتبار، يكي از بزرگ‌ترين موانع موجود بر سر راه اجراي اين طرح است. اكنون مسئولان سازمان جنگل‌ها و مراتع چشم به كميسيون تلفيق مجلس دوخته‌اند و اميدوارند نمايندگان مجلس در اين برهه سرنوشت‌ساز كه طبيعت رنجور ايران آماج انواع تخريب‌هاست، با تأمين اعتبارات منابع طبيعي، راه را براي اجراي طرح تنفس جنگل باز كنند. كاهش ريزگردها و تأمين آب سالم تنها بخشي از خدمات جنگل است كه با اجراي طرح تنفس قابل دستيابي است.
- اين آخرين فرصت براي حفاظت از جنگل‌هاي شمال است
دكتر محمـــــدرضـا مروي‌مـــــــهاجر، استادجنگل‌شناسي و اكولوژي دانشگاه تهران، با اشاره به اينكه طبق ماده4 قانون جنگل‌ها و مراتع مصوب سال38، بهره‌برداري از جنگل از سال40 آغاز شده، گفت: طي بيش از نيم قرن بهره‌برداري از جنگل مرتكب 2 اشتباه بزرگ شديم؛ نخست اينكه ما از اروپا الگو گرفتيم؛ درحالي‌كه جنگل‌هاي اروپا، انسان‌ساخت است اما جنگل‌هاي ما طبيعي است و دوم اينكه بهره‌برداري در ايران مترادف شد با برداشت چوب. در واقع ما بهره‌برداري نكرديم بلكه ما از جنگل‌ها، سرمايه برداشت كرديم. اكنون اما شناخت نسبتا خوبي از جنگل‌هايمان داريم و دريافته‌ايم كه به‌دليل كاهش تنوع زيستي و انحطاط اكولوژيكي ناشي از بهره‌برداري نادرست، اين رويشگاه‌ها نياز به استراحت 10ساله دارند و اين آخرين فرصت براي حفاظت از جنگل‌هاست.
استادتمام دانشگاه تهران افزود: همزمان با اجراي طرح تنفس، بايد براي هر استان 2پارك ملي تعيين شود؛ علاوه بر اين، در هر استان يك حوزه آبخيز جنگلي - تحت حفاظت شديد - بايد به حال خود رها شود تا ببينيم طبيعت با آن چه مي‌كند تا از اين طريق براي حفظ ساير حوزه‌هاي آبخيز، از طبيعت درس بگيريم. فراموش نكنيم كه جنگل‌هاي شمال بيش از يك ميليون سال قدمت دارند و در جهان نظيري براي آنها وجود ندارد. اين رويشگاه‌ها از نظر تنوع زيستي بسيار غني هستند؛ به‌طوري‌كه تنوع زيستي اين جنگل‌ها در كل قاره اروپا وجود ندارد. بر اين اساس، اگر اين جنگل‌ها بيشتر تخريب شوند سرنوشتي بدتر از رويشگاه‌هاي زاگرسي در انتظارشان خواهد بود و زندگي براي انسان‌ها هم غيرممكن خواهد شد. (هم‌اكنون يك ميليون و 300هزار هكتار از 6ميليون هكتار رويشگاه‌هاي زاگرسي به‌دليل پديده خشكيدگي -زوال- نابود شده است.)
- خدماتي كه ديده نمي‌شود
دكتر عباسعلي نوبخت، معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها و مراتع كشور هم با تأكيد بر اينكه هيچ مانعي نمي‌تواند در عزم مصمم سازمان جنگل‌ها براي اجراي طرح تنفس جنگل خللي وارد كند، گفت: بنا بر مستندات موجود، 1800گونه گياهي، مختص رويشگاه‌هاي شمال كشور است. صرف‌نظر از اين تنوع زيستي بي‌نظير، جنگل‌هاي شمال سالانه 5ميليارد و 10ميليون كيلوگرم اكسيژن توليد مي‌كنند كه ارزش آن بالغ بر 12525ميليارد تومان است. جذب سالانه 6ميليون تن گردوغبار و ذخيره‌سازي 3ميليارد و 3ميليون مترمكعب آب از ديگر كاركردهاي اين رويشگاه‌هاست. آيا همين آمار براي اجراي طرح تنفس جنگل كه باعث حفاظت از اين رويشگاه‌ها مي‌شود، كافي نيست؟!
- 5برابر بيش از استاندارد از جنگل برداشت كرده‌ايم
دكتر هادي كيادليري، رئيس دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي واحد علوم و تحقيقات در اين نشست درباره چرايي اجراي طرح تنفس گفت: سطح جنگل‌هاي هيركاني حدود يك درصد مساحت خاك كشور است، اما همين سطح اندك، ارزش جهاني دارد زيرا رويشگاه‌هاي هيركاني، تنها جنگل‌هاي بازمانده از دوران سوم زمين‌شناسي و ميراث طبيعي جهان هستند. با وجود اين، جنگل‌هاي هيركاني وضعيت بسيار بحراني دارند؛ براي مثال طي 5سال اخير، بيش از 45آفت، 350هزار هكتار از جنگل‌هاي شمال را مبتلا كرد و 40ميليون اصله درخت 300ساله شمشاد، گونه منحصربه‌فرد جنگل‌هاي شمال بر اثر آفت نابود شد. علاوه براين، طي 10سال اخير 190هزار هكتار از جنگل‌هاي شمال دچار آتش‌سوزي شد. فرسايش خاك هم در اكوسيستم‌هاي جنگلي شمال به‌شدت افزايش يافته است؛ به‌طوري‌كه 130رودخانه در معرض تهديد و 12تالاب دائمي در حال فصلي‌شدن هستند.
رئيس انجمن علمي جنگلباني ايران افزود: ما طي 5دهه، 5برابر استاندارد از اكوسيستم‌هاي جنگلي برداشت كرديم؛ اين درحالي است كه تغيير اقليم هم اين رويشگاه‌ها را تهديد مي‌كند و براساس مطالعات انجام شده، 42درصد جنگل‌هاي شمال سير قهقرايي طي مي‌كنند. اكنون تنها با اجراي طرح تنفس مي‌توان با اين تهديدات مقابله كرد. اجراي طرح تنفس در واقع فرصتي است براي مطالعه و اجراي آمايش و انتخاب اهداف براساس ارزيابي توان اكولوژيك جنگل اما حفاظت از جنگل‌ها وظيفه همه ارگان‌ها و نهادهاست.
- جنگل، بنگاه چوب نيست
مهندس ناصر مقدسي اما با تأكيد بر اينكه اجراي طرح تنفس در گروي تأمين 300ميليارد تومان اعتبار است، افزود: طرح تنفس به‌معناي رها كردن جنگل نيست. طرح تنفس در واقع نوعي تغيير رويكرد و تغيير نگاه به جنگل است؛ در واقع بايد اين نگاه كه جنگل بنگاه چوب است به نگاه اكوسيستمي و اكولوژيكي تغيير كند. با اجراي طرح تنفس، طرح‌هاي مديريت حفاظتي با مشاركت تشكل‌هاي مردم‌نهاد و كارگزاران جديد و نيز بهره‌برداران خوشنام اجرا خواهد شد. در واقع رويكرد سازمان جنگل‌ها، مديريت پايدار جنگل در اين دوره 10ساله خواهد بود.
قائم‌مقام سازمان جنگل‌ها، استقرار صنايع بزرگ را در جنگل‌هاي هيركاني يك اشتباه بزرگ عنوان كرد و گفت: ما هرگز نمي‌توانيم براي نكاچوب يا صنايع مشابه 400هزار مترمكعب چوب تهيه كنيم؛ برهمين اساس، آن تعداد از قراردادهاي بهره‌برداري كه زمان آن به اتمام رسيده و حدود140هزار هكتار از عرصه‌هاي جنگلي را دربر مي‌گرفت، تمديد نخواهد شد و طرح‌هاي حفاظتي جايگزين اين قراردادها مي‌شود.
- بهره‌برداري صنعتي از جنگل‌هاي طبيعي اشتباه محض است
دكتر علي اوسط منتظري، مرجع ملي جنگل هم دراين نشست، معضلات موجود را ناشي از ضعف اجراي قوانين دانست و گفت: ارزيابي كيفي جنگل‌هاي شمال كه در دوره‌هاي مختلف زماني ازجمله طي سال‌هاي 37، 53، 64، 76 و 86 انجام شد، نشان داد كه بايد طرح استراحت اجرايي شود. درواقع نتايج اين ارزيابي‌ها به گزينه طرح استراحت منتهي شد. وي با اشاره به اينكه در قوانين مرتبط با جنگل بر 3عنصر حفظ، توسعه واحيا تأكيد شده اما اشتباهي كه طي همه اين سال‌ها روي داده اين است كه ما همواره خواستيم از طريق بهره‌برداري، جنگل‌ها را حفظ كنيم، تصريح كرد: بهره‌برداري صنعتي از جنگل‌هاي طبيعي يك اشتباه بزرگ است و مستندات علمي هم اين ادعا را تأييد مي‌كند.