باوجود اين، نوار سبز شمالي هنوز تبلوري از توانمندي زيست‌محيطي فلات خشك ايران را به‌ويژه در منطقه خاورميانه به نمايش مي‌گذارد.
پروفسور عطاءالله قباديان در گفت‌وگو با ايسنا درباره زمان شروع بهره‌برداري از جنگلهاي شمال به‌ويژه جنگلهاي مازندران، گفت: بهره‌برداري از جنگلهاي مازندران از دهه 20شمسي در مدت 5سال اشغال شمال ايران به لحاظ نياز گسترده به تراورس‌هاي راه‌آهن، چوب‌هاي تونلي، توليد زغال چوب و ديگر مصارف صنعتي آغاز شد.
اين عضو هيأت علمي دانشگاه وين تصريح كرد: از اواسط دهه 30شمسي با ايجاد آرامش سياسي در كشور مسئله ساماندهي وضعيت جنگلها و مراتع كشور به‌ويژه جنگلهاي مازندران در كانون توجه قرار گرفت و ازجمله مسئله قرق‌كردن عرصه جنگلها مطرح شد و در آغاز در حاشيه تمام جاده‌هاي اصلي تا عمق 5 كيلومتري، كمربند حفاظتي ايجاد شد تا از نفوذ غيرمجاز به داخل جنگلها جلوگيري شود. در پي آن در اواخر دهه 30شمسي به‌تدريج مسئله ملي شدن جنگلها و مراتع كشور مطرح و به‌صورت جدي پيگيري شد اما در همان زمان نهادهاي رسمي دولتي ازجمله صنايع چوب و كاغذ شمال و ديگر نهادها، حالا با نيت خير يا اشتباه، پيكره جنگلهاي شمال به‌ويژه مازندران را با ايجاد شبكه گسترده‌اي از جاده‌هاي ماشين‌رو درهم شكستند و تا قلب جنگلهاي رو به انقراض نفوذ كردند. اين كار راه را براي قاچاقچيان چوب جنگلي كه در كمين نشسته بودند هموار كرد.
- بهره‌برداران مانع اصلي استراحت جنگل
وي درباره پيشينه استراحت جنگل گفت: طرح خروج دام از جنگل در دهه40 با هدف استراحت عرصههاي جنگلي شمال و به‌ويژه مازندران و فرصت دادن به نهال‌هاي جوان ازجمله راش، ملج، ممرز، نمدار و افرا كه در زمان رشد هر بار مورد تهاجم دام‌هاي پراكنده در عرصه جنگلي قرارمي‌گرفتند، مطرح شد. اين طرح تا سال‌هاي پس از انقلاب نيز پيگيري شد اما در نقطه مقابل اين طرح، جنگلهاي مازندران به يكباره با سيل عظيمي از بهره‌برداري‌هاي ريز و درشت از رسمي تا قاچاقچيان حرفه‌اي روبه‌رو شد و با غرش اره موتورها، پاي ماشين‌آلات سنگين راهسازي و كاميون‌هاي حمل چوب به جنگل باز شد و مجالي براي استراحت جنگلهاي شمال باقي نگذاشت.
عضو هيأت علمي دانشگاه وين با اشاره به پيامدهاي بهره‌برداري از جنگلهاي شمال خاطرنشان كرد: همزمان با بهره‌برداري از جنگلها، نهال كاري‌هايي كه حتي از دهه40 با قرق كردن حاشيه‌هاي جاده اصلي شروع شده بود متوقف شد و همه‌‌چيز به هم ريخت و برنامه اسكان دادن دامداران حقيقي در حاشيه جنگلها كه با ايجاد دامداري‌هاي صنعتي نيمه متمركز آغاز شده بود با آشفتگي و بي‌قانوني مواجه شد.
وي افزود: طرح جامع دامداري‌هاي حقيقي با هدف برقراري تدريجي تعادل بيولوژيك در پناه عرصه حفاظت شده جنگلها مختل و از بين رفت و به سرعت جنگل مازندران به عرصه تاخت و تاز تبديل شد كه تا به امروز همچنان شاهد نابودي عرصههاي جنگلي مازندران هستيم.
براساس برآوردهاي كارشناسي جهاني در مدت 3دهه اخير وسعت نوار سبز شمال ايران به‌شدت تقليل يافته است.
قباديان در بخشي از سخنان خود به ساخت وسازهاي بي‌ضابطه در شمال اشاره كرد و گفت: اراضي ساحلي به‌عنوان مراتع و كشتزارهاي برنج كه به‌صورت عاملي مؤثر در ساماندهي و بهسازي عرصههاي جنگلي جلگه‌اي عمل مي‌كردند سال‌هاست به عرصههاي ساخت‌وساز و به كانون ايجاد اختلال و ناپايداري تبديل و به‌صورت عاملي نفوذي و دست‌اندازي به عرصه جنگلي حاشيه‌هايي همچون مسير جاده‌هاي داخلي جنگلها عمل مي‌كنند كه فاجعه برانگيزترين آنها طرح ساخت بزرگراه شمال است.
- جنگلهاي مازندران لخت و صخرهاي مي‌شوند
پروفسور قباديان، در مورد عوامل مؤثر در ناپايداري جنگلهاي رو به انقراض مازندران، گفت: جنگلهاي شمال از چند جهت مورد تخريب فزاينده قرار گرفته اند. ازسمت ارتفاعات سلسله جبال البرز، شرايط آب‌وهوايي خشك و كويري نيمه‌هاي جنوبي از خط راس گذشته و به سمت نيمه شمالي البرز در حال پيشروي است كه موجب پديدآوردن ارتفاعات لخت و فاقد پوشش گياهي جنگل شده و حتي بخش‌هايي از ارتفاعات ميان‌بند را دربر‌مي‌گيرد. اين پديده حاشيه بالادست دشت‌ها را هم تهديد مي‌كند. از سمت شرق نيزدشت‌‌هاي گرگان و گنبد متاثر از آب‌وهواي كويري صحراي توران دچار تخريب شده و روند ناپايداري و خشكي به قسمت‌هاي مركزي روبه پيشروي است.به گفته وي، تخريب گسترده جنگلهاي شمال تا مرحله لخت و صخرهاي شدن عرصههاي حوضه آبخيز آن در حال گسترش است. به اين ترتيب استان مازندران از سمت غرب هم با ناپايداري در عرصههاي طبيعي روبه‌رو است. ناپايداري اختلال در شرايط اقليمي محلي به عرصه جنگلي برجاي مانده حاشيه هم سرايت كرده است.
نظر شما