كارشناسان مي‌گويند كه اين بي‌خانمان‌ها اغلب انسان‌هايي افسرده، داراي بيماري‌هاي عصبي و فراموشي هستند؛ آدم‌هاي بي‌هدفي كه باري به هر جهت، روز و شب را به هم مي‌رسانند و به مرور همه‌‌چيز معنا و مفهوم خودش را براي آنها از دست ميدهند. آنها به‌شدت مستعد روآوردن به اعتياد هستند. هرچند متولي اصلي ساماندهي آسيب‌هاي اجتماعي مثل بي‌خانمان‌ها و كارتن‌خواب‌ها، شهرداري نيست، اما مديريت شهري تهران براي بهبود وضعيت شهر در اين زمينه گام‌هايي برداشته است. خوشبختانه در سال‌هاي اخير مراكزي توسط شهرداري براي ارائه خدمات به اين آسيبديدگان اجتماعي راه‌اندازي شده است كه شايد خيلي از مردم از خدمات آنها مطلع نباشند و ندانند كه مردم عادي اين شهر هم مي‌توانند در فرايند ارائه خدمات به اين افراد مشاركت داشته باشند. چطور؟ ادامه اين مطلب شما را در اين زمينه راهنمايي مي‌كند.
- هم مددسرا داريم، هم سامانسرا
در كلانشهر تهران، هم مددسرا وجود دارد و هم سامانسرا. اين دو فرق‌هايي با هم دارند؛ تفاوت‌هايي در گروه هدف، خدماتي كه در آن ارائه مي‌شود و نحوه ارائه خدمات. مددسرا يا همان گرمخانه‌ها محل‌هايي هستند كه سقف كوچكي در اختيار افراد بي‌خانمان قرار ميدهند. ورود به اين مددسراها و خروج از آن براي افراد بي‌خانمان آزاد است. اين افراد مي‌توانند شب‌هاي زمستان را در اين مراكز به صبح برسانند. مددسراها تنها از شب تا صبح مي‌توانند پذيراي افراد بي‌خانمان و مراجعان باشند. افراد بي‌خانماني كه سرپناهي براي گذراندن شب ندارند، گروه هدف مددسراها هستند. سامانسرا‌ها مراكزي ويژه‌تر هستند. خدمات‌رساني در اين مجموعه‌ها شبانه‌روزي است. افراد با حكم قضايي به سامانسرا‌ها برده مي‌شوند؛ يعني رفت‌وآمد اختياري به سامانسرا‌ها وجود ندارد و در بسياري از موارد افراد به اجبار در اين مراكز نگهداري مي‌شوند. متكديان، افراد بي‌خانماني كه نياز به خدماتي خاص دارند مثل افرادي كه با بيماري‌هاي خاص درگير هستند و... ازجمله اين افرادند. سامانسرا‌ها در تمام فصول سال خدمات‌رساني يكنواختي دارند اما مددسراها بيشتر در زمستان‌ها فعال هستند و در فصل‌هاي سرد بيشترين تعداد مراجعه را دارند.
- ظرفيت‌هايي براي بي‌پناهان شهر
ما مددسراي‌هاي شهر را بيشتر به نام گرمخانه مي‌شناسيم. 15گرمخانه يا همان مددسرا با ظرفيت 1800نفر و 2سامانسرا با ظرفيت 370 نفر در اسلامشهر و لويزان استان تهران ايجاد شده است. 16 مركز كودكان پرتو با ظرفيت 3هزار نفر هم وجود دارد كه اين مراكز بيشتر به كودكان كار و خيابان خدمات ارائه ميدهند. اما مراكز خدمات اجتماعي پايتخت به اينها محدود نمي‌شود، مراكزي به نام بهاران هم با پذيرش نزديك به 2500نفر در تهران وجود دارند كه در آنها بيشتر به معتادان خدمات ميدهند. درضمن حتما گشت‌هاي فوريت‌هاي خدمات اجتماعي را در شهر ديده‌ايد. براساس آمارها، از خرداد امسال بيش از 3هزار گشت انجام شده و در آن بيشتر متكديان جمع‌آوري شده‌اند. خب حالا ما مردم عادي شهر مي‌توانيم با توجه به اين امكانات فراهم شده، به آسيبديدگان اجتماعي شهر كمك كنيم. مثلا اگر در اين شب‌هاي سرد زمستان، افراد بي‌خانماني را ديديد، بهترين راه كمك به آنها، رساندن اين افراد به مددسرا‌هاست. همچنين شما مي‌توانيد مديريت شهري را از طريق سامانه ۱۳۷ از وجود اين افراد مطلع كنيد تا در كمترين زمان، مسئولان مددسراها به سراغ اين افراد بروند و به آنها كمك كنند.
- كمك‌هاي مردمي مورد نياز است
دامنه خدماتي كه در مددسراها ارائه مي‌شود، در زمستان بيشتر مي‌شود؛ در واقع مراجعه بيشتر افراد بي‌خانمان به مددسراها و نيازهاي موجود باعث مي‌شود تا اين خدمات در زمستان با شدت و حجم بيشتري ارائه شود. براي رسيدگي به وضعيت افراد بي‌خانمان و پناه دادن موقت آنها در شب‌هاي سرد سال، تنها همت و تلاش مديريت شهري كارساز نيست. لازم است كه كمك‌هاي مردمي و تشكل‌هاي غيردولتي هم گوشه‌اي از كار را در اختيار بگيرند. مردم مي‌توانند با مراجعه به اين مجموعه‌ها سراغي از كم و كاستي‌ها بگيرند و در حد توانايي خود بخشي از آن را حل كنند؛ ازجمله نياز به خوراك و مواد غذايي، وسايل گرمازا، كمك‌هاي نقدي، پوشاك، پتو و خيلي چيزهاي ديگر. حتي يك پيشنهاد هم كه در يكي، دو سال اخير بسيار رايج شده است، آماده كردن تعدادي غذا در ظروف يكبار مصرف و توزيع آن ميان بي‌خانمان‌ها، كارتن‌خواب‌ها يا كودكان كار خياباني است. اين كار شما تأثير بسيار زيادي در بهبود وضعيت آنها دارد. به هر حال سعي كنيد در اين فصل سال، مديران شهري را در اين زمينه دست تنها نگذاريد.
- نگران نباشيد، آنها غربال مي‌شوند
هر مددسرايي حداقل يك بهيار و يك‌پزشك دارد، از طرفي زمستان است و بيماري‌هاي واگيردار شايع. از طرف ديگر هم به خوبي مي‌دانيد كه افراد بي‌خانمان آسيب‌پذيري زيادي دارند و ممكن است درگير بيماري‌هاي مختلفي باشند. در اين مجموعه‌ها، علاوه بر مددكاري، پزشكان و پرستاران تا صبح خدمات خاص خود را ارائه ميدهند. واحدهاي مددكاري به‌خصوص در فصل‌هاي سرد فعاليت بيشتري دارند. علاوه بر اينكه خود افراد بي‌سرپناه به مددسراها مراجعه مي‌كنند، مددكاران هم در سطح شهر به شناسايي افراد بي‌سرپناه مشغول هستند. اين افراد بعد از اينكه توسط واحدهاي فوريتي شناسايي شدند به مراكز غربالگري مي‌روند و براساس شرايطي كه دارند، به مراكز مختلف فرستاده مي‌شوند. افرادي كه به مراقبت‌هاي ويژه نياز دارند به سامانسرا‌ها مي‌روند. افراد داراي اعتياد به مراكز خاص خود و بقيه افراد به مددسراها. اگر در اين بين كودكي هم بين اين افراد وجود داشته باشد، به مراكز بهزيستي سپرده مي‌شود. مددسراها به‌دليل محدوديت در فضا و امكانات تنها مي‌توانند فضاي اختصاص يافته به هر گروه سني را جدا كنند و در حال حاضر بيش از اين امكان تفكيك و غربالگري ندارند.
- از جاي گرم و نرم تا غذاي گرم
گرمخانه‌ها يا همان مددسراها در تمامي طول سال به شكل فعال خدمت‌رساني مي‌كنند؛ يعني اگر شما در تابستان هم با بي‌خانمان‌ها مواجه شديد مي‌توانيد آنها را به استفاده از خدمات اين مراكز هدايت كنيد. مديريت شهري تهران در ۳مرحله نسبت به جمع‌آوري، انتقال و اسكان كارتن‌خواب‌ها اقدام مي‌كند كه شما در 2مرحله اول مي‌توانيد كمك‌رسان باشيد. يكي از خدمات مهمي كه در گرمخانه‌ها ارائه مي‌شود همان جاي گرم و نرمي است كه كارتن‌خواب‌ها در آن يك شب آسوده را سپري مي‌كنند. تخت‌هاي دوطبقه در سالن‌هاي بزرگ گرمخانه‌ها در كنار هم رديف شده‌اند و هر يك از اين تخت‌ها در اختيار يك كارتن‌خواب يا بي‌خانمان شهر قرار مي‌گيرد. در ضمن به مراجعه‌كنندگان گرمخانه‌ها، پتو و لحاف هم تحويل داده مي‌شود كه اين پتوها و لحاف‌ها به‌طور روزانه شست‌و‌شو مي‌شوند تا يك جاي گرم و نرم كاملا بهداشتي در اختيار بي‌خانمانان شهرمان قرار گيرد. يكي ديگر از خدمات مددسراهاي شهرمان دادن يك وعده غذاي گرم به بي‌خانمانان است. اين وعده غذاي گرم، شب‌ها در اختيار مراجعه‌كنندگان قرار مي‌گيرد.
- بفرماييد مشاوره رايگان
در سال‌هاي اخير بسياري از كارتن‌خواب‌هاي شهرمان در همين گرمخانه‌ها و با استفاده از مشاوره، مسير زندگي خود را تغيير داده‌اند و گام در راه درست گذاشته‌اند. اين مشاوره‌ها به‌طور كاملا رايگان به بي‌خانمانان ارائه مي‌شود. سازمان رفاه و خدمات اجتماعي شهرداري سعي مي‌كند از مشاوران مجرب در اين گرمخانه‌ها استفاده كند. مسلما مهم‌ترين نياز آنها در اين شرايط يك مشاور خوب و با تجربه است؛ كسي كه بنشيند و به درددل آنها گوش كند و سپس راهي مناسب را پيش‌رويشان قرار دهد.