حالا فصل دیگری از ماجراي نگراني‌هاي شب‌های امتحان آغاز شده و چه خوب است كه ما منشأ این نگراني را بشناسيم تا بتوانيم بهتر با آن مقابله كنيم.
دکتر یوسف سلطانی، روان‌شناس، مشاور و کارشناس علوم تربیتی در اين‌باره به هفته‌نامه‌ي دوچرخه می‌گوید: «منشأ اصلی اضطراب شب امتحان این است که یا دانش‌آموز درس نخوانده، یا معلم سخت‌گیری دارد و یا تحت‌فشار خانواده است که بیش‌ترین منشأ اضطراب در دانش‌آموزان ایرانی همین است که بسیاری از خانواده‌ها روی این مسئله که فرزندانشان با معدل بالا قبول شوند و... حساسیت به خرج می‌دهند.»
سلطانی معتقد است: «در همه‌ی مراحل زندگی اگر مسئولیتی که از انسان می‌خواهند با توانایی‌هایش در تعادل نباشد، اضطراب به‌وجود می‌آید و بهتر است هم خود دانش‌آموز، هم معلم و هم خانواده، انتظارشان را با توانایی‌های دانش‌آموز تطبیق بدهند.»
او می‌گوید: «از همه‌ی این‌ها مهم‌تر به حس خودباوری و خودارزشمندی مربوط می‌شود که هسته‌ی مرکزی آرامش انسان است. ممکن است دانش‌آموز به خودش اعتماد نداشته باشد و هرچه‌قدر ضعیف‌تر باشد، اضطرابش بالاتر می‌رود. بنابراین لازم است این حس خودارزشمندی را در وجودش تقویت کند.»
سلطانی تغذیه را هم در اين زمينه مؤثر مي‌داند و مي‌گويد: «غذاهایی با طبع سرد مثل دوغ و ترشی‌جات اضطراب‌زا هستند و بهتر است در این روزها دانش‌آموزان بیش‌تر از مغزهایی مانند گردو، فندق و بادام استفاده کنند.»
او در خصوص راه‌هایی برای کنترل اضطراب در شب امتحان می‌گوید: «دانش‌آموز ما باید بداند تا شب امتحان هر زحمتی کشیده تمام شده و الآن باید به آن نكته‌ها و خلاصه‌هایی که از درس‌ها دارد تکیه کند. اگر بخواهد همه را یک‌شبه مرور کند، این خودش اضطراب می‌آورد.»
سلطانی ادامه می‌دهد: «ما می‌گوییم فشرده‌خوانی خیلی خطرناک است. منِ دانش‌آموز چندماه کار نکرده‌ام، حالا شب امتحان می‌خواهم همه‌ي درس‌ها را بخوانم و این خودش اضطراب می‌آورد. شب امتحان فقط برای مرور است چه درس خوانده و چه نخوانده باشد. خواب خوب و درست اضطراب را پایین می‌آورد. اصلاً حتی اگر دانش‌آموز دُرست هم درس نخوانده، شب امتحان باید بخوابد.»
او تأکید می‌کند: «اضطراب قاتل حافظه، تمرکز و مدیریت زمان است. فرد مضطرب نمی‌تواند تمرکز کند و در اضطراب، یادگیری پایین می‌آید ضمن این‌که هرچه هم که بلد بوده فراموش می‌کند. ولی برعکس در حالت آرامش، حافظه درست کار می‌کند و دانش‌آموز درست می‌تواند روی درس‌ها تمرکز کند.»
سلطانی هم‌چنين به رفع اضطراب از طریق نرمش اشاره می‌کند و می‌گوید: «دانش‌آموزان برای رهایی از اضطراب می‌توانند ریلکسیشن یا تن‌آرامی انجام دهند. بهترین تن‌آرامی هم، تنفس عمیق است. این تنفس چهار مرحله دارد: در اولین مرحله یک دم عمیق است به این شکل که فرد آن‌قدر نفسش را تو بدهد که حس کند بیش‌تر از این نمی‌تواند نفس بکشد.
مرحله‌ی دوم در همین حالت فرد یک مکث کوتاه کند و مرحله‌ی سوم، یک بازدم عمیق و شدید است طوری که هیچ هوایی در شکمش نماند و مرحله‌ی چهارم دوباره مکث کند و باز به مرحله‌ی اول برگردد و این كار را تا 10 دقیقه تکرار کند. دانش‌آموز می‌تواند قبل از امتحان یا روز قبل از امتحان اين‌كار را انجام دهد.»
او به دانش‌آموزان توصیه می‌کند: «اضطراب درسی در سه فرایند کنترل می‌شود؛ پیش مطالعه، توجه در کلاس و پس مطالعه. دانش‌آموزان پس از پایان امتحان‌ها و در شروع مجدد فصل تحصيل، می‌توانند با این سه فرآیند، اضطراب ترم بعد را كنترل کنند.»
او ادامه می‌دهد: «بر این اساس قبل از این که دانش‌آموز سرکلاس درس برود، درس را روزنامه‌وار بخواند و ذهنش را تیز و آماده کند. به این می‌گوییم تیزکاری ذهن. به این ترتیب سرکلاس درس ذهن‌دانش‌آموز فعال است و در کلاس به درس توجه کند و همان‌‌جا جواب همه‌ی سؤال‌هایش را بگیرد و به خانه که رسید سریع درس را مرور کند و برای هفته‌ي بعد نگذارد.
در این مراحل درس را نشانه‌گذاری کند و روزهای قبل از امتحان می‌تواند به راحتی به نشانه‌ها مراجعه کند و وقت خود را مدیریت کند. به اين‌صورت شب امتحان فقط آن‌ها را مرور می‌کند و بعد استراحت.»