پایتخت‌نشینانی که دیگر هر روزشان را باید با خبر کاهش یا افزایش میزان آلودگی هوا شروع کنند در انتظار راهکار و معجزه‌ای هستند تا بتوانند به‌طور کامل از این هوای خاکستری‌رنگ رها شوند و شاهد تهرانی با آسمان آبی باشند.
يكي از مهم‌ترين علت‌هاي آلودگي هوا وجود خودروهايي است كه هرروز وارد خيابان‌ها مي‌شوند و با دود و دمشان هوا را آلوده‌تر مي‌كنند. براي نجات از اين اتفاق راهكارهاي مختلفي به‌كار برده شده است؛ اعمال قوانيني مانند طرح ترافيك، طرح زوج و فرد و تبليغ استفاده نكردن از خودروهاي تك سرنشين و استفاده از وسايل حمل‌ونقل عمومي. در چند سال اخير آنچه از همه بيشتر اهميت پيدا كرده است حذف خودروهاي فرسوده و دودزا و داشتن برگه‌اي به نام برگه معاينه فني است تا نشان دهد خودرويي كه در سطح شهر رفت‌وآمد مي‌كند حداقل آلايند‌گي را دارد. حالا چند سالي است خودروهايي كه 5سال از زمان توليد‌شان مي‌گذرد بايد هر سال براي دريافت برگه معاينه فني اقدام كنند. اما عده‌اي رفتن به معاينه فني را مانند سپري كردن هفت خوان رستم مي‌دانند و آن را كاري بس دشوار و سخت تلقي مي‌كنند. براي همين براي گرفتن معاينه فني گاهي حتي هيچ اقدامي نمي‌كنند. گزارشي كه در ادامه مي‌خوانيد نتيجه حضور خبرنگار ما در مركز معاينه فني بيهقي است تا هم با مردمي كه به آنجا آمده‌اند صحبت كند و هم با كارمنداني كه هر روز كارشان معاينه خودروهاي شهر است.
پاييز امسال اعلام شد خودروهايي كه فاقد معاينه فني هستند اگر وارد محدوده زوج و فرد بشوند جريمه 50هزارتوماني خواهندشد. همين باعث شد در مراكز معاينه فني كه قبل از اعلام اين خبر پرنده پر نمي‌زد، ديگر جاي سوزن‌انداختن نباشد؛ رانندگان ظاهرا نه به‌خاطر احترام به هواي پاك بلكه از ترس جريمه 50هزارتوماني به مراكز معاينه فني تهران هجوم بردند تا چندين هفته متوالي صف‌هاي طولاني از خودروهاي در انتظار دريافت معاينه فني در اين مراكز شكل بگيرد. اما حالا با گذشت آن روزها مراكز معاينه فني بار ديگر به سبك و سياق سابق خود برگشته‌اند و خودروها به شكل معمول وارد مي‌شوند و مراحل دريافت برگه معاينه فني را طي مي‌كنند؛ مردمي كه تا حدودي عجول هستند و انتظار دارند كارشان در كمترين زمان و با كمترين ايراد انجام شود تا به‌كار و زندگي روزانه‌شان برسند.
- چقدر پول خرج كنم؟
خيلي از راننده‌هايي كه به مراكز معاينه فني مراجعه مي‌كنند از ايرادهاي كوچك و بزرگ ماشين‌شان آگاه نيستند. آنها نمي‌دانند كه همين ايراد به ظاهر كوچك مي‌تواند چه آسيبي به خودشان يا اتومبيل‌شان برساند. يكي از اين راننده‌ها خودروي پژو405 دارد و از اينكه مجبور شده 2 بار مراجعه كند ناراضي است؛ «ايراد بني اسرائيلي مي‌گيرند. گفتند چرخ‌هاي ماشين مشكل دارد. رفتم 100هزار تومان دادم و آن را درست كردم. دوباره آمده‌ام و تا مراحل معاينه فني‌ام كامل شود. انصاف نيست آن هم وقتي كه تازگي‌ها معاينه فني 11هزارتوماني را 22هزارتومان كرده‌اند؛ يعني من هم وقتم تلف شده هم تا الان اين همه هزينه كرده‌ام!»
- مكانيكي‌هاي دندان‌گرد
آقاي وحداني راننده پرايد هم از برخي حساسيت‌هاي زيادي انتقاد دارد و مي‌گويد: «آمدن به معاينه فني خيلي بستگي به حال كاركنانش دارد. حالشان خوب باشد خيلي ايراد نمي‌گيرند اما واي به وقتي كه بخواهند گير بدهند بالاخره يك چيزي گير مي‌آورند تا ايراد بگيرند. به ترك چراغ ماشين هم شده گير مي‌دهند.» البته آقاي وحداني خودش چنين تجربه‌اي نداشته؛« من شخصا هر بار آمده‌ام سعي كرده‌ام هيچ مشكلي نداشته باشم و تا به حال هم بدون مشكل برگه معاينه فني را گرفته و رفته‌ام». مي‌گويند برخي مراكز معاينه فني سختگير و برخي آسان گيرند. هركس بسته به تجربه‌اي كه داشته چيزهايي مي‌گويد.» راننده سمند اما گلايه‌اش بيشتر به مكانيك‌هايي است كه در مراكز معاينه فني هستند. او مي‌گويد: «بعضي مكانيك‌ها كاسبي راه‌انداخته‌اند. يك‌بار به من گفتند فرمانت مشكل دارد و بايد آن را درست كني. مي‌خواستم همان‌جا درست كنم كه مكانيك گفت 250هزار تومان بايد هزينه كنم. من هم پشيمان شدم و گفتم يك وقت ديگر براي معاينه فني مي‌آيم. چند وقت بعد به مكانيكي كه آشنايم بود رفتم و او با گذاشتن 10دقيقه زمان و گرفتن 15هزارتومان مشكل فرمان ماشينم را درست كرد. به معاينه فني هم آمدم خيلي راحت تأييد شد. آن‌وقت اينجا از من مي‌خواستند 250هزارتومان بگيرند!»
- معاينه فني خودرو به نفع راننده است
خانم لالمي اما از آقايان نظر متفاوت‌تري دارد. او كه با ماشين 206اش به مركز معاينه فني بيهقي آمده مي‌گويد هرچه سختگيري بيشتر باشد بهتر است و خودروهايي كه مشكل دارند كمتر در سطح شهر رفت‌وآمد مي‌كنند؛ «به هر حال معاينه فني انجام مي‌گيرد تا راننده‌ها خودروي سالم سوار شوند. پس بيشترين نفع براي خودمان است. من بعضي‌ها را ديده‌ام كه اصرار دارند با وجود داشتن مشكل خودرويشان، برگه معاينه فني بگيرند يا مي‌روند برگه معاينه فني تقلبي به ماشين‌شان مي‌چسبانند. مردم اگر بدانند كه اين كارها به‌خاطر خودشان است ديگر تمام تلاش‌شان را نمي‌كنند تا از گرفتن برگه معاينه فني فرار كنند؛ مانند فرار از بستن كمربند ايمني. بيشترين منفعت بستن كمربند براي خود افراد است.»
- براي راننده تاكسي‌ها فكر راه چاره باشند
كسي شك ندارد كه سهم زيادي از آلودگي هواي تهران را تاكسي‌هاي فرسوده به خودشان اختصاص مي‌دهند با وجود اين بعضي راننده تاكسي‌ها از وضعيت موجود راضي نيستند و مهم‌ترين علت‌شان زماني است كه مجبورند براي گرفتن معاينه فني معطل بمانند. راننده تاكسي‌اي كه براي گرفتن معاينه فني آمده مي‌گويد: «تاكسي‌ها بايد هر سه‌ماه يك‌بار براي گرفتن معاينه فني بيايند. براي ما كه كارمان با ماشين است آمدن به اينجا زمان بر است. مسئولان بايد فكري به حال ما كه روزي‌مان با اين چهارچرخه مي‌چرخد، بكنند. جايي براي تاكسي‌ها درنظر گرفته شود تا كارمان سريع‌تر در آنجا انجام شود خيلي بهتر است. همين يكي دو‌ماه پيش يك روز تمام بايد در صف مي‌ايستاديم تا نوبت‌مان مي‌شد. در اين زمان‌ها بايد به فكر راه چاره بود».
- به‌خودروي مشكل‌دار برگه معاينه فني نمي‌دهيم
كساني كه در معاينه فني كار مي‌كنند هر روز بايد با خودروهايي سر و كله بزنند كه قرار است در سطح شهر رفت‌وآمد داشته باشند. براي همين مسئوليت بزرگي برعهده دارند. يكي از اين افراد درباره كاري كه هر روز انجام مي‌دهد مي‌گويد: «هر روز خودروهاي زيادي براي دريافت معاينه فني مي‌آيند؛ خودروهايي كه ما بايد خيلي روي آنها دقت داشته باشيم تا بدون مشكل باشند. به هر حال ما خودمان را مسئول مي‌دانيم. در اينجا هر ماشيني بايد از چند مرحله بگذرد تا بتواند برگه معاينه فني دريافت كند. در هر مرحله‌اي كه مشكل وجود داشته باشد از آنها مي‌خواهيم تا مشكل را برطرف كنند و دوباره بيايند. برخي از آنها خيلي اصرار مي‌كنند كه بدون برطرف كردن مشكل برگه معاينه فني دريافت كنند. اما واقعا اين اصرارها بي‌فايده است و بايد خودرويشان را درست كنند. همين سر و كله زدن با آنها خيلي وقت‌ها زمان بر است و ما را كه بايد هر روز ماشين‌هاي زيادي را بررسي كنيم فرسوده مي‌كند. اما چاره‌اي نيست و بايد با اين وضعيت‌ها كنار آمد». او مي‌گويد شايد روزي بيشتر از 100خودرو براي برگه معاينه فني بيايد؛ «خودروها زياد هستند و آدم‌هايي كه به اينجا مي‌آيند متنوع‌اند. برخي صبور هستند و برخي عجول. بعضي‌ها احساس مي‌كنند ما با آنها دشمني داريم، درصورتي كه اينطور نيست. خودرو هرچه بي‌مشكل‌تر باشد به هر حال راننده با آن راحت‌تر مي‌تواند كار كند. كار نكردن برف پاك كن، شكسته بودن آينه، چراغ‌هاي سوخته به‌ويژه چراغ ترمز واقعا نكته‌هاي مهمي است اما راننده‌ها انتظار دارند از اين ايرادها راحت عبور كنيم درصورتي كه واقعا نمي‌شود.»