يكي از مسائل اصلي در دين ما اين است كه هتك حرمت و اهانت و بي‌احترامي به مقدسات و محترمات ديني مانند قرآن كريم، جزء گناهان كبيره است. در احكام شرعي هم برخي از كارها نسبت به قرآن كريم و آيات متبركه آن در قالب واجبات و محرمات بيان شده و برخي ديگر در قالب مستحبات و مكروهات كه در اين مطلب به شكل دسته‌بندي شده به آنها پرداخته‌ايم.
- سجده واجب قرآن
حكم كلي: در قرآن، 4 آيه وجود دارد به نام آيات سجده: آيه ۱۵ از سوره سجده، آيه ۳۷ از سوره فصلت، آيه ۶۲ از سوره نجم و آيه ۱۹ از سوره علق. اگر شخصي هر يك از اين آيات را بخواند يا به آن گوش دهد، بعد از تمام‌شدن آن آيه، بايد فورا سجده كند و اگر فراموش كرد هروقت يادش آمد بايد سجده را انجام دهد.
نكته 1: در سجده واجب قرآن، گذاشتن پيشاني بر زمين كافي است. وضوداشتن و رو به قبله بودن در اين سجده لازم نيست. همچنين واجب است پيشاني روي مهر يا چيزي كه سجده بر آن صحيح است گذاشته شود. از نظر پوشش هم فقط پوشاندن عورت با لباس غيرغصبي واجب است و پوششي كه رعايت آن در نماز واجب است، لازم نيست. در ضمن نيازي نيست در سجده واجب قرآن، ذكري گفته شود، ولي گفتن ذكر در آن مستحب بوده و بهتر است اين ذكر را بگوييد: «لاالهالاالله حقاً حقاً لاالهالاالله ايماناً و تصديقاً لاالهالاالله عبوديتاً ورقاً سجدت لك يا رب تعبداً و رقاً لامستنكفاً ولامستكبراً بل انا عبد ذليل ضعيف خائف مستجير».
نكته 2: خواندن آيات سجده از سوره‌هايي كه سجده واجب دارند بر فرد جنب يا زن حائض حرام است ولي خواندن ساير آيات اين سوره‌ها اشكال ندارد.
نكته 3: در نماز واجب، خواندن سوره‌هاي سجده جايز نيست و اگر عمداً يا سهواً يكي از آن سوره‌ها را بخواند تا به آيه سجده برسد بايد بنابر احتياط واجب سجده تلاوت را به‌جا آورد و برخيزد و سوره را تمام كند و نماز را به آخر برساند و سپس نماز را اعاده كند. اگر قبل از رسيدن به آيه سجده فهميد، احتياط واجب آن است كه سوره را رها كند و سوره ديگري بخواند و نماز را تمام كند و سپس نماز را دوباره بخواند.
سؤال: اگر كسي هنگام خواندن نماز، آيه سجده را شنيد چه بايد بكند؟
اگر هنگام نماز، آيه سجده را بشنود، نمازش صحيح است و بايد پس از شنيدن آيه سجده، به جاي سجده‌كردن، اشاره به سجده كند.
سؤال: درصورتي كه در جلسه قرآن شخصي آيه سجده را تلاوت كند و ديگران نيز آن را خودشان بخوانند، آيا 2 سجده بر انسان واجب مي‌شود؟
اگر انسان موقعي كه آيه سجده را مي‌خواند، از ديگري هم بشنود چنانچه گوش داده بايد 2 سجده كند و اگر فقط به گوشش خورده يك سجده كافي است.
سؤال: آيا شنيدن آيه سجده از راديو يا ضبط نيز سجده واجب دارد؟
به‌طور كلي اگر از دستگاهي كه صداي انسان را مي‌رساند مثل راديو، تلويزيون يا ضبط صوت بشنود واجب است سجده كند.
- احترام به قرآن
حكم كلي: به‌طور كلي هرگونه بي‌احترامي و هتك حرمت نسبت به قرآن كريم حرام است و از گناهان كبيره به‌حساب مي‌آيد. تشخيص اهانت و بي‌احترامي هم با عرف است. اگر رفتار و گفتاري در عرف موجب بي‌احترامي به قرآن خوانده مي‌شود، آن رفتار و گفتار گناه كبيره است و حرام خواهد بود.
نكته 1: مسلما احترام حقيقي به قرآن هنگامي است كه به دستورات قرآن و راهنمايي‌هاي اين كتاب شريف در زندگي عمل كنيم، اما نخستين گام براي احترام به قرآن، رعايت احترام ظاهري آن است. ائمه(ع) و بسياري از بزرگان به اين احترام ظاهري بسيار سفارش كرده‌اند. اينجا مهم‌ترين توصيه‌ها در اين زمينه بيان شده است:
- چه مواردي را رعايت كنيم و توضيح بيشتر
نگهداري قرآن در جاي مناسب و حفظ آن --- در اين خصوص مي‌توان قرآن را دور از دسترس بچهها قرار داد تا وسيله بازي آنها قرار نگيرد يا اينكه قرآن را در محل تميز و شريف بگذاريم و يا اينكه چيزي روي قرآن، اعم از كتاب و... نگذاريم.
مؤدب نشستن در حضور قرآن ---- مثل اينكه پايمان را در محضر قرآن و جلسه قرآن دراز نكنيم يا اينكه هنگام خواندن قرآن از رحل استفاده كنيم.
خواندن قرآن در مقابل قبله --- بهتر است انسان هنگام قرائت قرآن همانند نماز رو به قبله بنشينيم.
داشتن قرآن در منزل --- داشتن قرآن در خانه فوايد زيادي دارد ازجمله در روايات آمده كه باعث دور شدن شيطان مي‌شود.
نخواندن قرآن در جاهاي نامناسب --- مكروه است كه قرآن در جاهاي نامناسبي مثل دستشويي يا حمام خوانده شود.
- مس‌كردن خط قرآن
حكم كلي: لمس خط قرآن بدون وضو حرام است و اين امر، اختصاص به‌خود كتاب قرآن ندارد بلكه شامل همه كلمات و آيات مي‌شود، حتي اگر در كتاب ديگري يا در روزنامه، مجله، تابلو و غيرآنها باشد.
نكته 1: مس خط قرآن و اسماء و صفات مخصوص ذات باري تعالي و همچنين به احتياط واجب نام‌هاي انبياي عظام و ائمه معصومين(ع) براي فرد جنب يا حائض حرام است.
نكته 2: همه جاي بدن، مانند لب و صورت و غيره هم حكم دست را دارد.
نكته 3: اگر قرآن را به زبان فارسي يا به زبان ديگر ترجمه كنند، مس آن اشكال ندارد.
نكته 4: كلماتي كه روي انگشتر‌ها يا پلاك گردنبند و... نقش مي‌كنند، اگر از كلماتي باشد كه شرط جواز مس آن طهارت است، مثل كلمات قرآني و مانند آن، مس آن بدون طهارت جايز نيست.
سؤال: كسي كه آيات قرآن را مي‌نويسد بايد وضو داشته باشد؟
كسي كه قرآن مي‌نويسد، اگر مطمئن است دستش به نوشته (آيات) برخورد نمي‌كند، لازم نيست با وضو باشد. هر چند داشتن وضو بهتر است.
سؤال: آيا انتشار آيات قرآني با توجه به‌احتمال اينكه دست بدون وضو به آن بخورد جايز است؟
طبع و نشر آيات قرآني و اسماي جلاله و امثال آن اشكال ندارد، ولي بر كسي كه به دستش مي‌رسد واجب است كه احكام شرعي آنها را رعايت و از بي‌احترامي و نجس‌كردن و مس بدون وضوي آنها خودداري كند.
- نجس‌كردن قرآن
حكم كلي: نجس‌كردن خط و ورق قرآن حرام است و اگر نجس شود بايد فوراً آن را آب بكشند. درضمن اگر جلد قرآن نجس شود، درصورتي كه بي‌احترامي به قرآن باشد، بايد آن را آب بكشند. همچنين نوشتن قرآن با مركّب نجس، اگرچه يك حرف آن باشد حرام است. اگر نوشته شود بايد آن را آب بكشند يا به‌واسطه تراشيدن و مانند آن كاري كنند كه از بين برود.
نكته 1: گذاشتن قرآن روي عين نجس مانند خون و مردار، اگر چه آن عين نجس خشك باشد حرام است و برداشتن قرآن از روي آن واجب است.
نكته 2: احتياط واجب آن است كه از دادن قرآن به كافر خودداري كنند و اگر قرآن دست اوست درصورت امكان از او بگيرند.
نكته 3: خط قرآن شامل همه مواردي مي‌شود كه ممكن است در يك كتاب به غيراز قرآن يا يك روزنامه و نشريه چاپ شده باشد.
سؤال: اگر كاغذي كه روي آن قرآن نوشته شده در يك دستشويي بيفتد چه بايد كرد؟
اگر ورق قرآن يا چيزي كه احترام آن لازم است مثل كاغذي كه اسم خدا يا پيغمبر(ص) يا امام(ع) بر آن نوشته شده، در مستراح بيفتد بيرون‌آوردن و آب‌كشيدن آن اگر چه خرج داشته باشد واجب است. اگر بيرون‌آوردن آن ممكن نباشد بايد به آن مستراح نروند تا يقين كنند آن ورق پوسيده است.