روزهاي اعتكاف نزديك است؛ روزهايي كه در آن مي‌توان مدتي را فارغ از كار امروز و فردا بود و كمي با خود و خدا خلوت كرد. اين روز‌ها فرصت خوبي است براي تجربه يك خلوت سه‌روزه؛ فرصتي است تا از خدا چيزهايي را بخواهيد كه در طول و عرض اين سال‌ها در روزمرگي‌ها مدام گمشان كرده‌ايد. اگر خوب نگاه كنيد در سال‌هاي اخير خيلي از همين دور و اطرافيانتان قدر اين روز‌ها را دانسته‌اند و به همين دليل در مساجد برگزار‌كننده اين مراسم در اين روز‌ها جاي سوزن انداختن نيست. اگر مي‌خواهيد امسال راهي مراسم اعتكاف شويد راهنماي شرعي و رفتاري ما به كارتان مي‌آيد.
- احكام شرعي اعتكاف
اعتكاف هم مثل هر برنامه مذهبي ديگري مقررات و قوانيني دارد كه در قالب احكام شرعي بيان شده است. اينجا مهمترين نكاتي كه بايد در اين زمينه بدانيد بيان شده است:
شرع ما اعتكاف را فقط در مساجد مشخصي صحيح مي‌داند كه عبارتند از: ۱-مسجدالحرام ۲- مسجدالنبي ۳-مسجد جامع كوفه ۴- مسجد بصره و ۵- در ساير مساجد (اعم از جامع و غيرآن) به قصد رجاء يعني به نيت مطلوب بودن و به اميد پاداش و ثواب.
به‌طور كلي اعتكاف (اگر بر اثر نذر و قسم و ... نباشد) عملي مستحبي است اما همانند ساير عبادات بايد با نيت و قصد قربت باشد. وقت نيت اعتكاف، اول طلوع فجر روز اول معتكف شدن است و نيت اول شب درصورتي صحيح است كه معتكف از اول شب شروع به اعتكاف كرده باشد.
حداقل زمان اعتكاف 3روز است و معتكف در طول اعتكاف نبايد از مسجد خارج شود. البته در روزهاي اول و دوم مي‌توان اعتكاف مستحبي را رها كرد اما اگر فردي 2روز در اعتكاف بود، حضور روز سوم در اعتكاف بر او واجب مي‌شود.
انسان در ايام اعتكاف بايد روزه بگيرد، بنابراين كسي كه نمي‌تواند روزه بگيرد مانند مسافر، مريض و... و كسي كه عمدا روزه نگيرد، اعتكافش صحيح نيست.
معتكف در مواردي واجب و در مواردي خاص مي‌تواند از مسجد خارج شود. معتكف مي‌تواند براي انجام كارهاي ضروري عرفي يا شرعي، خواه واجب باشد يا مستحب، مربوط به امور دنيوي باشد يا اخروي، به شرطي كه مصلحتي در آن نهفته باشد از مسجد خارج شود؛ مثلا براي گواهي دادن در دادگاه يا براي تشييع جنازه شخصي كه شركت در تشييع جنازه‌اش از ضرورت‌هاي عرفي او به حساب آيد. در ضمن معتكف واجب است براي انجام غسل جنابت، براي پرداخت طلب ديگران درصورتي كه نتواند در مسجد آن را بپردازد و براي انجام ساير كارهاي واجب از مسجد خارج شود.
انجام يكسري كارها هم بر معتكف حرام است كه عبارتند از: استفاده از عطريات و گياهان خوشبو، خريد و فروش، مجادله در امور دنيوي و ديني درصورتي كه به قصد غلبه برطرف مقابل و اظهار فضيلت و برتري باشد و استفاده شهواني از جنس مخالف.
- چطور به اعتكاف برويم؟
اعتكاف مثل يك سفر 3روزه است، پس شما مثل هر سفر ديگري بايد خودتان را مهيا كنيد، وسايلي را بايد با خودتان ببريد و امكاناتي را هم در مسجد به شما مي‌دهند؛ مثلا سحري و افطار را برايتان در مسجد تدارك ديده‌اند. اينجا به مهمترين نكاتي كه براي رفتن به اعتكاف بايد درنظر بگيريد اشاره كرده‌ايم:
با توجه به تعداد زياد متقاضيان و محدوديت فضاي مساجد، وسايل شما نبايد آنقدر زياد باشد كه جاي يك نفر ديگر را اشغال كند. بهترين كار برداشتن يك ساك كوچك است كه بتوانيد به‌عنوان بالش هم استفاده كنيد.
وسايلي مانند مهر و تسبيح و سجاده در مساجد پيدا مي‌شوند. اما اگر اينها را با خودتان ببريد بعد از اعتكاف يادگاري‌هاي خوبي مي‌شوند. قرآن و مفاتيح كوچك هم فراموش نشود. سعي كنيد كه نسخه‌هاي سبك را برداريد كه موقع استفاده اذيت نشويد. درضمن «كليات مفاتيح‌الجنان» را با خود ببريد، بيشتر دعاهاي اعتكاف در كليات آمده است. مي‌توانيد موبايل‌تان را هم با اپليكيشن‌هاي مربوطه تجهيز كنيد اما يادتان باشد كه ممكن است براي شارژ موبايل، به مشكل بخوريد.
بعضي از وسايل گفتن ندارد؛ برداشتن حوله، شانه، مسواك و حتي يك جفت دمپايي ضروري است. يادتان باشد در اعتكاف از خميردندان‌هاي معطر نمي‌توان استفاده كرد. نمك بهترين گزينه براي جانشيني خميردندان است.
اگر بتوانيد اين 3 روز را بي‌خيال موبايل شويد، خيلي جلو مي‌افتيد. مطمئن باشيد اگر موبايل همراه‌تان باشد وسوسه تلگرام و اينستاگرام و شبكه‌هاي مجازي ديگر، مجال هيچ‌كاري را به شما نمي‌دهند.
يكسري داروي دم‌دستي با خودتان ببريد. اگر به كارتان نيايد، حتما اطرافيانتان استفاده مي‌كنند؛ قرص سرماخوردگي، سردرد، دل‌درد و... .
اگر اهل شب بيداري و مناجات و قرآن‌خواني در شب هستيد، حتما يك چراغ قوه كوچك هم با خودتان ببريد. برق مسجد كه ۲۴ساعته روشن نيست. بالاخره مردم خواب هم دارند!
- بايد و نبايدهاي زمان اعتكاف
يادتان باشد كه شما آمده‌ايد براي اعتكاف، آمده‌ايد كه به عبادت و راز و نياز با خدا بپردازيد. قرار نيست گعده‌هاي دوستانه تشكيل بدهيد و وقت‌تان را به گپ و گفت بگذرانيد. در حقيقت معتكفين در كنار يكديگر اما مستقل از هم 3 روز در مسجد جمع مي‌شوند و در يك فضاي معنوي به عبادت مي‌پردازند. اينجا نكته‌هايي رفتاري در خود ايام اعتكاف برايتان آورده‌ايم:
ظاهرتان در اعتكاف ساده باشد. مخصوصا اين توصيه را خانم‌ها كمي بيشتر توجه كنند؛ مثلا قرار است چند روز از دنيا فاصله بگيريد، پس لطفا بي‌خيال چهره‌آرايي شويد.
كم كردن ارتباط با بيرون، پرهيز از گفت‌وگوهاي غيرضروري با ديگران، كم كردن خواب و خوراك، پرداختن به عبادت و تأمل و تفكر در معارف الهي مهمترين بايد و نبايدهايي است كه بايد در اين 3روز درنظر بگيريد.
يادتان باشد عبادت شما نبايد باعث آزار و اذيت ديگران شود. مثلا نصفه شب بلند نشويد و با صداي بلند قرآن بخوانيد.
اين 3 روز بهترين فرصت است كه عادت‌هاي بدتان را كنار بگذاريد؛ مثلا مي‌توانيد ترك سيگار را در همين 3 روز آغاز كنيد. حداقل حواستان در اين 3 روز به اين عادت‌هاي بد باشد تا آنها را كمتر كنيد.
سعي كنيد با وجود مستقل بودن و خودسازي در اين 3 روز، با جماعت همراه باشيد؛ مثلا اگر قرار است عبادتي به‌صورت دسته‌جمعي انجام شود با ديگران همراه شويد.
حضور تعداد زياد افراد با روحيات مختلف، آن هم در يك محل كوچك مي‌تواند زمينه تنش‌هايي را ايجاد كند. اخلاق و رفتار خوب شما در همين‌جا بايد خودش را نشان دهد.
انتخابات رياست‌جمهوري و شوراهاي اسلامي نزديك است. همين موضوع مي‌تواند زمينه بحث‌هاي متعددي را ايجاد كند. فراموش نكنيد كه مراء (بحث و جدل براي غلبه بر ديگري) در اعتكاف حرام است. ضمن اينكه خيلي از بحث‌هاي سياسي، زمينه كدورت و دلخوري را ايجاد مي‌كند.
- با فرزند كوچك‌تان برويد
بسياري از مادرها به‌خاطر داشتن فرزند كوچك از آمدن به اعتكاف خودداري مي‌كنند، درصورتي كه با كمي مديريت مي‌توانيد فرزندتان را هم از اين فضاي معنوي بهره‌مند كنيد. فقط يادتان باشد كه حتما وسايل ضروري براي نگهداري از كودك را همراه خودتان ببريد. چند اسباب‌بازي كوچك هم همراه‌تان باشد تا بتوانيد كودك‌تان را سرگرم كنيد. اگر هم جزو معتكفان هستيد و مي‌بينيد كه مادري با فرزند كوچكش به اعتكاف آمده، مي‌توانيد به او در نگهداري از كودك كمك كنيد. بدترين جملات اين است كه مثلا به مادري بگوييد: «خانم! بچه‌ات گريه مي‌كند و نماز ساير افراد را خراب مي‌كند. از مسجد برو بيرون و... يا چون فرزندت در اين شرايط اذيت مي‌شود به مسجد نيا...». اقدام خوبي كه چند سال است در بعضي مساجد اجرا مي‌شود ايجاد يك مهدكودك كوچك در اين خانه‌هاي خداست. همه مساجد مي‌توانند با حداقل امكانات، اين فضا را ايجاد كنند.