پاييز سال گذشته جنبش مسلحانه جدايي‌طلب فارك در كلمبيا هم اعلام كرد بعد از 5 دهه سلاحش را زمين مي‌گذارد. وداع جنبش‌هاي مسلحانه با اسلحه در حالي صورت مي‌گيرد كه با ظهور داعش و شدت گرفتن حملات تروريستي، جنگ و ناآرامي چنان فراگير شده كه مبارزه مسلحانه گروه‌هاي جدايي‌طلب چندان مورد توجه و تأثيرگذار نيست.
گروه اتا روز شنبه ضمن تحويل سلاح‌هاي خود به مقام‌هاي امنيتي فرانسه، فهرستي از انبارهاي تسليحاتي‌شان را به دولت اين كشور تحويل داد. ديروز دولت فرانسه اعلام كرد كه 118قبضه اسلحه، حدود 26هزار فشنگ و 3تن مواد منفجره از نيروهاي اتا تحويل گرفته است. خلع سلاح، آخرين پرده تاريخ پرماجراي جدايي‌طلبان اتا بود.
طي بيش از 50سال، نام اتا با بمبگذاري، ترور، حمله مسلحانه، آدم‌ربايي و باج‌گيري گره خورده بود؛ موضوعي كه نام اين گروه را در فهرست گروه‌هاي تروريستي بسياري از كشورها و سازمان‌هاي بين‌المللي قرار داد. آنها به‌دنبال تشكيل كشور مستقل «باسك» در مناطقي از جنوب فرانسه و شمال اسپانيا بودند. 5دهه مبارزه مسلحانه آنها بيش از 850كشته به جا گذاشت تا اينكه 6سال پيش اعلام آتش بس كردند اما سلاح‌هايشان را نگه داشتند. آنها پيش از اين 2بار ديگر هم اعلام آتش بس كرده‌اند اما هر دو بار توافق موجود را زيرپا گذاشتند. اين بار اما گويا گرد پيري بر چهره مبارزان باسك آنها را رام خود كرده است.
طي اين سال‌ها 2دولت فرانسه و اسپانيا هيچگاه حاضر به امتيازدهي به جدايي طلبان باسك نشدند. طي 2روز گذشته اما فرانسوي‌ها از اقدام يكجانبه نيروهاي اتا در تحويل سلاح‌هايشان استقبال كردند. ماتياس فكل، وزير كشور فرانسه، روز خلع سلاح جدايي طلبان باسك را روزي مهم خواند. با اين حال، دولت اسپانيا ترجيح داد همچنان موضع سرسختانه خود را در مقابل «شورشي‌هاي باسك» حفظ كند و بگويد كه زمين گذاشتن سلاح نشان مي‌دهد اتا شكست كامل را پذيرفته است.
رهبران اتا كه اكنون ديگر همه پا به سن گذاشته‌اند، خواستار عفو و آزادي هم‌قطارانشان هستند؛ حدود 400نفري كه در زندان‌هاي اسپانيا و فرانسه به‌سرمي‌برند. اين درخواست با پاسخ منفي هر دو كشور روبه‌رو شده است. بيشتر 850نفري كه توسط نيروهاي اتا كشته شده‌اند اسپانيايي هستند. هنوز دست‌كم پرونده 300مورد از آنها باز است.
گروه اتا در دهه 1960در دوره حكومت ژنرال فرانكو، ديكتاتور اسپانيا، پايه‌گذاري شد اما نخستين بار در سال ۱۹۶۸ ميلادي و بعد از آنكه يك افسر پليس مخفي به ضرب گلوله در شهر سن‌سباستين باسك كشته شد، نام اين گروه بر سر زبان‌ها افتاد. «اتا» مخفف عبارتي است به زبان محلي باسك به‌معناي «آزادي سرزمين باسك». ريشه جنبش باسك، اعتراضات دانشجويي در اين منطقه در مقابل حكومت ديكتاري فرانكو بود؛ اعتراضاتي كه رفته‌رفته رنگ‌وبوي مبارزه مسلحانه گرفت.
باسك اكنون بيش از هر منطقه ديگري در اسپانيا خودمختاري دارد. آنها پارلمان خود را دارند؛ پليس باسك مستقل عمل مي‌كند و دولت محلي باسك ماليات را خود جمع‌آوري و هزينه مي‌كند. با اين حال، همزمان با خلع سلاح گروه اتا، برخي صداهاي مخالف در ميان اعضاي تندروي اين گروه شنيده شده است؛ صداهايي كه به گمان برخي تحليلگران احتمال انشعاب در اين گروه و شكل‌گيري گروه‌هاي جدايي‌طلب كوچك‌تر را قوت مي‌بخشد.
- فارك، از كشتار تا ترك مخاصمه
پاييز سال گذشته جهان شاهد پايان يافتن يكي ديگر از طولاني‌ترين درگيري‌هاي مسلحانه در آمريكاي لاتين و جهان بود. دولت كلمبيا و رهبر گروه «فارك» پس از 4سال مذاكره به توافقي دست يافتند كه به 5دهه درگيري ميان دو طرف پايان مي‌داد. اين توافق به‌عنوان اتفاقي مهم و تاريخي با حضور مقام‌هاي عالي رتبه برخي كشورهاي جهان و سازمان‌هاي بين‌المللي در هاوانا، پايتخت كوبا، به امضا رسيد. هرچند، خوشحالي دست يافتن به صلح در كلمبيا، يك هفته بيشتر دوام نياورد. 50.2درصد از كلمبيايي‌ها در همه پرسي توافق صلح، به آن رأي منفي دادند؛
اتفاقي كه همه جهان را بهت زده كرد. «نيروهاي مسلح انقلابي كلمبيا» موسوم به فارك، خود را يك سازمان چريكي انقلابي ماركسيستي-لنينيستي مي‌دانند اما دولت كلمبيا هميشه آنها را يك گروه تروريستي ناميده است. نام فارك، علاوه بر ترور و حملات مسلحانه با اقدامات مافيايي و تجارت مواد‌مخدر گره خورده است. گروه فارك با 7هزار نيرو بزرگ‌ترين گروه جدايي طلب در تاريخ كلمبيا به شمار مي‌رود.
اين گروه از سال 1964به مبارزه مسلحانه با دولت مركزي پرداخت؛ مبارزاتي كه طي 5دهه گذشته، جان 220هزار نفر را گرفته و بيش از 8ميليون نفر را آواره كرد. گفته مي‌شود 45هزار نفر از مردم اين كشور هم ناپديد شده‌اند . مخالفان توافق صلح ميان دولت و فارك مي‌گويند هيچگاه نمي‌توانند اقدامات جنايتكارانه فارك را فراموش كنند و خواستار محاكمه رهبران و نيروهاي اين گروه هستند. اين توافق تنها با اختلاف 60هزار رأي در همه‌پرسي كلمبيا رد شد اما دولت اين كشور به‌رغم اعتراض‌هاي گسترده، يك‌ماه بعد در توافقي ديگر با جدايي طلبان فارك معاهده ترك مخاصمه را امضا كرد.
اين معاهده، جايزه نوبل صلح سال 2016را براي خوزه مانوئل سانتوس، رئيس‌جمهور كلمبيا به ارمغان آورد. بسياري از نيروهاي اين گروه در مقابل زمين گذاشتن سلاح‌هايشان، مورد عفو قرار گرفتند. همچنين، طبق توافق، نيروهاي فارك در كمپ‌هايي تحت نظر سازمان ملل مستقر شده‌اند. آنها همچنين قرار است وارد فعاليت‌هاي سياسي شوند. دولت كلمبيا نيز متعهد شده دست به يك سري اصلاحات قانوني بزند، در مناطق محروم اقدامات عمراني را آغاز كند و در پارلمان 10كرسي براي گروه فارك درنظر بگيرد.