بهره‌برداري از ساختمان مركز مطالعات ژئوتكنيك و مقاومت مصالح شهرداري تهران در روز 8 فروردين‌ماه سال 96اتفاق بسيار قابل توجهي بود. اگرچه مطالعات لازم براي افزايش عمر آسفالت معابر شهري، افزايش عمر مصالح در شهر تهران و همچنين بالا بردن استاندارد به كارگيري مصالح در تهران و ايران در يك دهه گذشته در اين مركز صورت گرفته است. درست در روزهايي كه ايران اسلامي تحت شديد‌ترين تحريم‌هاي بين‌المللي بود، اين مركز با استفاده از دانش و فناوري‌هاي روز به استانداردهاي تازه‌اي براي افزايش كيفيت مصالح دست يافت؛ استانداردي كه هم باعث كاهش هزينه‌ها هم باعث افزايش عمر مصالح به‌كار رفته در پروژه‌هاي عمراني شده است. نمونه بارز اين اتفاق هم احداث پل طبقاتي صدر با استفاده از مصالح مقاوم و همچنين تركيب آسفالت جديد بود.
- جست‌وجو براي حل يك مشكل ديرينه
رئيس مركز مطالعات ژئوتكنيك و مقاومت مصالح شهرداري تهران با اشاره به مشكلات عمده شهر تهران و ديگر شهرهاي كشور در استفاده از مصالح بي‌كيفيت به همشهري گفت: پايين بودن مقاومت مصالح به‌ويژه آسفالت براي استفاده در معابر شهري همواره ازجمله پرهزينه‌ترين و چالش‌برانگيزترين مشكلات شهرداري تهران و ديگر شهرهاي كشور بود. از اين رو مركز مطالعات ژئوتكنيك از مدت‌ها پيش كار براي به روز كردن استانداردهاي مصالح را آغاز كرد. محمدرضا معماريان با اشاره به اينكه يافتن دلايل مصالح بي‌كيفيت نيازمند مطالعات و پژوهش گسترده‌اي بود، افزود: مركز مطالعات ژئوتكنيك دليل عمر كم مصالح موجود در تهران و ديگر شهرهاي كشور را مرتبط به خاك و مصالح اوليه در تهيه مصالح تركيبي دانست.
به گفته وي، مواد اوليه عمده مصالح به‌كار رفته در تهران از بستر رودخانه‌هايي است كه از كوه‌هاي البرز سرچشمه مي‌گيرد. 10درصد از مصالح هم مصالح كوهي است كه آن‌هم از رشته‌كوه‌هاي البرز به‌دست مي‌آيد. براساس مباحث زمين‌شناختي، رشته كوه البرز جزو رشته كوه‌هاي آذرين است و بار الكتريكي كه در آنها وجود دارد، بار الكتريكي منفي است. از طرفي بار الكتريكي كه در قير وجود دارد هم منفي است؛ بنابراين با توجه به بار منفي قير و مصالح به‌دست آمده از رشته كوه‌هاي البرز، ميزان چسبندگي آسفالت و بتن و ديگر تركيبات بسيار پايين بوده و عمر آنها نيز بسيار كم است.
معماريان با اشاره به تحقيقات صورت گرفته براي افزايش عمر مصالح مورد استفاده در شهر تهران گفت: بنابراين بين مصالحي كه در مجموعه رودخانه‌ها يا مصالح سنگي كه از رشته‌كوه البرز به‌دست مي‌آيد بايد برخي تمهيدات به‌كار رود تا يكسان‌بودن بار الكتريكي اين مصالح از بين برود. به گفته وي تحقيقات نشان داده اگر بتوان بار الكتريكي اين مصالح را تغيير داد، قطعا بهره‌وري بسيار خوبي در حوزه مصالح به‌كار رفته در شهر تهران صورت مي‌گيرد.
معماريان دست‌يافتن به چنين هدفي را نيازمند مطالعات و پژوهش‌هاي گسترده‌اي دانست و گفت: در جريان پژوهش به نتايج خيلي خوبي رسيديم. نتيجه اين اتفاقات، آسفالت پل طبقاتي صدر است. ما ادعا مي‌كنيم كه آسفالت به‌كار رفته در پل صدر با توجه به نتايج به‌دست آمده از پژوهش‌هاي ما، كار تماما ايراني بوده و حتي يك گرم آسفالت يا قير خارجي در آن به‌كار نرفته است. وي افزود: جمعي از كارشناسان و پژوهشگران مركز ژئوتكنيك و مقاومت مصالح با تلاش گسترده به استانداردي جديد رسيده‌اند تا ميزان چسبندگي مصالح به‌كار رفته در آسفالت پل طبقاتي صدر را با تغيير بار الكتريكي افزايش دهند. به همين دليل هم‌اكنون شاهد كارايي بسيار خوب اين آسفالت روي پل صدر هستيم. رئيس مركز مطالعات ژئو تكنيك و مقاومت مصالح شهرداري با اشاره به تحريم‌هاي سنگين و ظالمانه عليه جمهوري اسلامي گفت: زماني كه رويه آسفالت پل صدر اجرا مي‌شد ما در اوج تحريم بوديم و حتي اگر مي‌خواستيم از آسفالت و مواد خارجي براي تركيب آسفالت پل صدر استفاده كنيم، اين امكان برايمان وجود نداشت.
- الگويي براي كشور
تفاوت عمر آسفالت‌هاي با الگوي قبلي و شيوه جديد تهيه مصالح بسيار زياد است. آزمايشي وجود دارد كه متخصصان مركز ژئوتكنيك علاوه بر بومي‌سازي، باعث توسعه چنين فناوري جديد در كشور شوند. معماريان گفت: متخصصان مركز ژئوتكنيك تلاش كردند تا استاندارد تازه‌اي كه هم‌اكنون در كشورهاي توسعه‌يافته مورد توجه است، براي تهيه آسفالت و ديگر مصالح ايجاد كنند. بعد از گذشت تقريبا يك سال و نيم از آن روز، هم‌اكنون استاندارد توليد آسفالت در تهران افزايش قابل توجهي يافته است و حتي وزارت راه و شهرسازي نيز با الگوبرداري از فعاليت مركز، در تلاش است تا اين استاندارد را در ديگر شهرهاي كشور اجباري كند. به گفته وي، گامي كه شهرداري تهران در جريان احداث پروژه‌هاي بزرگ و مهم برداشت، در واقع يك اقدام بزرگ و ملي بود كه آثار و بركات آن هم‌اكنون در سراسر كشور قابل مشاهده است.
- افزايش عمر مصالح
تقريبا از يك دهه پيش عمر مصالح بتني شهر تهران اعم از جداول خياباني و كفپوش‌ها و... افزايش قابل توجهي يافته است. اين اتفاق نتيجه تلاش پنهان متخصصان مركز ژئوتكنيك و مقاومت مصالح تهران است. معماريان در اين‌باره گفت: اگر شهروندان به‌خاطر داشته باشند، حدود يك دهه پيش قطعات بتني در شهر تهران، چندان دوامي نداشت. خيلي زود جداول بتني و كف پوش‌ها در يخبندان شهر تهران از بين مي‌رفت. به گفته وي مطالعات گسترده‌اي طي يك دهه گذشته در تهران انجام شد و با تغيير در طرح اختلاط مصالح بتني كه در شهر تهران صورت گرفت، اين مشكل حل شد. رئيس مركز مطالعات ژئوتكنيك و مقاومت مصالح شهرداري افزود: هم‌اكنون قطعه بتني كه براساس فرسايش و عوارض محيطي از بين‌مي‌رود، بسيار اندك است و اقدامات شهرداري تهران براي افزايش كيفيت آسفالت و عمر و مقاومت مصالح به نوعي افزايش سطح استاندارد توليد مصالح بومي بوده است كه اين اتفاق علاوه بر توليد و اشتغال بومي، باعث كاهش هزينه‌ها و همچنين افزايش بهره‌وري در مديريت شهري شده است.