مثلا بعضي از چيزها در زندگي سياه يا سفيد هستند و تصميم‌گيري درباره آنها آسان است؛ مانند ماشيني كه ناخواسته و به سرعت به سمت شما مي‌آيد. شما مي‌خواهيد زنده بمانيد. پس از مسير حركت آن ماشين خود را كنار مي‌كشيد چون مطمئن هستيد كه تصميم درستي گرفته‌ايد. اما گاهي پيش مي‌آيد كه شما بايد تصميم بگيريد براي بخشيدن بخشي از وجودتان. بايد تصميم بگيريد براي هميشه جاودانه شدنش و ببخشيد يك عمر زندگي را. چقدر تصميم درست گرفتن در اين لحظات سخت مي‌شود؛ به‌خصوص غلبه بر مهر بي‌امان مادري و حس پدري. موضوع پيوند اعضا يكي از همين موضوعات است. به همين سبب با فرحناز صادق‌بيگي، رياست واحد فراهم‌آوري اعضا و نسوج پيوندي دانشگاه علوم‌پزشكي شهيد بهشتي در اين‌باره گفت‌وگو كرده‌ايم.
- ظاهرا قرار است كه تمايل به اهداي عضو روي گواهينامه‌هاي رانندگي درج شود؟
اقدامات پيگيرانه و رايزني‌هاي فراواني با اداره راهنمايي و رانندگي، وزارت بهداشت و وزارت كشور براي عملياتي ساختن اين طرح مؤثر انجام شده است. هم‌اكنون هم نامه درخواست درج نشان تمايل اهداي عضو روي كارت گواهينامه پس از ارجاع به وزارت بهداشت، راهنمايي ورانندگي و وزارت كشور براي تدوين لايحه در دست هيأت محترم دولت قرار دارد و در آخرين مراحل عملياتي شدن خود به سر مي‌برد. اميدواريم با تدوين و تصويب اين لايحه و درج نشان تمايل به اهداي عضو پس از مرگ مغزي در گواهينامه رانندگي، در آينده نزديك بتوانيم شاهد روزي باشيم كه هيچ فرد مرگ مغزي اعضاي با ارزش خود را به زير خاك نبرد.
- وضعيت اهداي عضو در كشورمان چگونه است؟
در كشور ما سالانه حدود 6 تا 8هزار مورد مرگ مغزي رخ مي‌دهد كه 50درصد از اين افراد قابليت اهداي عضو دارند؛ يعني 3 تا 4هزار مرگ مغزي در كشور ما سالانه مي‌تواند اهدا‌كننده عضو باشد اما هم‌اكنون تنها يك‌چهارم اين موارد به اهداي عضو مي‌رسد كه علت آن نيز متفاوت است. ازجمله به دلايل فرهنگي و عدم‌باور خانواده‌ها به موضوع مرگ مغزي است. به‌طور مثال مرگ مغزي حالتي است كه كاملا با كماي عميق فرق دارد. در حالت مرگ مغزي فرد متأسفانه فوت شده است ولي قلب او با استفاده از تزريق داروهاي محرك قلب و عروق و دستگاه تنفس مصنوعي مدت كوتاهي به ضربان ادامه مي‌دهد. فرد مرگ مغزي شده به‌هيچ‌وجه تنفس ندارد و به محض جدا كردن دستگاه تنفس مصنوعي يا داروهاي فوق قلب نيز از حركت باز مي‌ايستد. ظاهر فردي كه دچار مرگ مغزي شده با فردي كه دچار كماي عميق است، يكسان است و فقط با معاينات بسيار تخصصي مغز و دستگاه‌هاي مخصوص مرگ مغز تشخيص داده مي‌شود؛ درحالي‌كه بيماري كه دچار كماي عميق شده هنوز شانسي براي زنده ماندن و مرخص شدن از بيمارستان دارد. متأسفانه وقتي به خانواده‌هاي فرد مرگ مغزي‌شده اعلام مي‌شود كه فرد مرگ مغزي شده باور نمي‌كنند و شانس زندگي را از ساير افراد نيازمند مي‌گيرند. اين در حالي است كه اهداي عضو اقدامي است كه يك فرد براي نجات فرد ديگر كه مبتلا به بيماري‌هاي غيرقابل درمان اعضاي بدن مثل ريه، قلب، كليه، كبد، لوزالمعده و روده شده است، آن عضو مورد نياز را اهدا مي‌كند تا فرد بيمار از مرگ نجات يابد.
- معمولا چه اعضا و بافت‌هايي قابل اهداست؟
قلب، ريه، كبد، كليه، لوزالمعده و روده اعضاي قابل اهدا و قرنيه، تاندون، استخوان و دريچه‌هاي قلب نسوج و بافت‌هاي قابل اهدا هستند.
- درباره اهداي عضو از فرد زنده هم توضيح دهيد. بسياري معتقدند كه بهتر است از فرد زنده مثلا كليه بگيرند تا جسد؟
درباره اين نوع اهدا يعني يك كليه، اهداي قسمتي از ريه از والدين به فرزند و اهداي قسمتي از كبد از والدين به فرزند وجود دارد، ولي امكان اهداي قلب، اهداي كامل ريه و اهداي كل كبد از فرد زنده وجود ندارد. اما پيوند اعضا كار بسيار تكنيكي است و پيچيده‌ترين عمل جراحي پيوند اعضاست كه در دنيا انجام مي‌شود. در كشور ما مراكز پيوند بين‌المللي وجود دارد؛ مانند بيمارستان لبافي‌نژاد و بيمارستان نمازي شيراز و بقيه‌الله و هاشمي‌نژاد كه نتيجه پيوند كليه از جسد با فرد زنده تقريبا برابر است و فرقي ندارد و اين نظر منتفي است.
- در اين زمينه وضعيت ايران چگونه است؟
تا 15سال پيش به ازاي هر يك‌ميليون نفر جمعيت سه‌دهم اهداي عضو داشتيم اما اين رقم الان به رقم 10رسيده است؛ يعني به ازاي هر يك ميليون جمعيت در سال 10مورد اهداي عضو صورت مي‌گيرد. رتبه ايران در جهان هم 33 است. البته واحد فراهم‌آوري شهيد بهشتي رتبه3 را دارد؛ مثلا براي اهداي عضو در سال94، 32مورد اهداي عضو صورت گرفته است كه مي‌شود رتبه3 در دنيا.
- هم‌اكنون چند نفر در فهرست انتظار هستند؟
هم‌اكنون 27هزار نفر در فهرست انتظار پيوند قرار دارند كه روزانه 10 تا 12نفر از اين افراد به‌دليل نرسيدن عضو پيوندي فوت مي‌كنند. خوشبختانه هر سال با توجه به فرهنگسازي‌‌هاي انجام شده شاهد رضايت بيشتري براي اهداي عضو بوده و با افزايش در اين زمينه روبه‌رو هستيم اما هنوز نياز به كمك بيشتر داريم. البته همين افزايش چنددرصدي هم براي رسيدن به سلامت افراد جامعه رضايت‌بخش است و اميدواري ما را براي آينده بيشتر مي‌كند.
- به جامعه اهدا‌كنندگان زندگي بپيونديد
اگر با خواندن اين گزارش تصميم گرفتيد براي اهداي عضو ثبت نام كنيد بايد به سايت ehda.ir مراجعه كنيد. فرايند ثبت نام براي اهداي عضو: ثبت نام در سايت اهدا، گرفتن پرينت كارت در سايت،درصورت تمايل مراجعه به بانك و دريافت پيوند كارت ملي. با مراجعه به سايت اهدا (ehda.ir) در قسمت ثبت‌نام پس از تكميل فرم، كارت موقت براي شما صادر مي‌شود. صدور اين كارت به منزله قطعي شدن ثبت نام شماست، درصورت تمايل براي دريافت پيوند كارت، با در دست داشتن پرينت و يا تصويري از كارت موقت و كارت ملي و شناسنامه به شعب منتخب بانك ملي كه در سايت اهدا ذكر شده مراجعه كرده و پيوند كارت بانك ملي را دريافت مي‌كنيد. كارت‌هاي جديد در قالب عابر بانك ملي با عنوان پيوند كارت از شعب منتخب بانك ملي موجود در سايت اهدا (ehda.ir) صادر مي‌شود. دريافت كارت هيچ‌گونه هزينه‌اي ندارد. تنها كساني كه تمايل به دريافت پيوند كارت بانك ملي دارند، (مانند ديگر كارت‌هاي بانكي) جهت صدور كارت هزينه پرداخت مي‌كنند.