تحليلگران بر اين باورند كه انتشار اوراق بدهي با نرخ سود 25درصد زمينه را براي كاهش سرمايه‌گذاري در سهام به‌وجود مي‌آورد. از سوي ديگر بانك مركزي هم انتشار اين اوراق را بر هم زننده سياست‌هاي اين بانك براي كاهش نرخ سود بانكي مي‌داند. تحليلگران در عين حال اذعان مي‌كنند كه انتشار اين اوراق فوايد زيادي براي اقتصاد دارد بر همين اساس با امين رنجبر، كارشناس مسائل بورس گفت‌وگو كرده‌ايم كه در ادامه مي‌خوانيد.
- در سال 1395 بسياري از سهامداران نسبت به انتشار اوراق بدهي در بازار سهام اعتراض كردند و آن را زمينه‌اي براي ركود بورس دانستند. اعتقاد شما چيست؟ فكر مي‌كنيد راه‌حل اين مشكل چيست و در آينده دولت بايد براي انتشار اوراق بدهي از چه الگو‌ها و روش‌هايي پيروي كند؟
رشد و توسعه بازار بدهي از اساسي‌ترين الزامات توسعه بازارهاي سرمايه در تمامي كشورهاي توسعه‌يافته است. از طرفي ظرفيت‌هاي ايجاد‌شده در مسير توسعه اين بازار، امكان تأمين مالي را براي دولت‌ها و بنگاه‌هاي اقتصادي بزرگ فراهم مي‌آورد. توسعه بازار بدهي از طريق تجهيز منابع در راستاي افزايش توليد، كمك قابل ملاحظه‌اي به رونق صنايع اصلي و مولد كشور كرده و مي‌تواند يكي از راهكارهاي خروج از ركود تلقي شود؛
بنابراين از اين حيث در ميان‌مدت، انتشار اوراق بدهي مي‌تواند به رونق بازارهاي بورس اوراق بهادار بينجامد. ركود بورس در سال‌هاي اخير به 2عامل اساسي ارتباط دارد؛ مهم‌ترين عامل، ركود حاكم بر فضاي واقعي اقتصاد است. اگر بورس را به‌عنوان آينه تمام‌نماي اقتصاد بپذيريم، انتظار رونق در اين بازار با شرايط ركود اقتصادي در تمامي صنايع، انتظاري غيرواقعي است. از طرف ديگر عمق كم و حجم كوچك بازار سرمايه موجب بروز دوره‌هاي سينوسي ركود و رونق شديد در اين بازار است.
ثبات بازار سرمايه در سايه تعميق بورس‌ها و افزايش مشاركت‌كنندگان در اين بازارها اتفاق خواهد افتاد كه يكي از مهم‌ترين عوامل مؤثر بر اين مهم، فرهنگسازي در جامعه و معرفي صحيح بازار سرمايه به فعالان اقتصادي و خانوارهاست. از اين حيث نيز صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري با جذب حدود 140هزار ميليارد تومان منابع از ساير بازارها از حدود 1/5ميليون سرمايه‌گذار نقش مؤثري در معرفي ابزارهاي سرمايه‌گذاري موجود در بازار سرمايه داشته و از اين رهگذر حدود 2هزار ميليارد تومان منابع جديد به بازارهاي سهام تزريق كرده‌اند.
- چند روز پيش ولي‌الله سيف، رئيس‌كل بانك مركزي عوامل عدم‌توفيق براي دستيابي به نرخ سود بانكي ۱۵درصد را نحوه انتشار اوراق بدهي و عملكرد صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري دانست. نظر شما در اين‌باره چيست؟
به عقيده بنده ريشه‌هاي عدم‌موفقيت نظام بانكي در كاهش نرخ سود بانكي را بايد در همان مجموعه جست‌وجو كرد و اين قبيل اظهارات، غيرواقع‌بينانه و فرافكنانه است. سرمايه‌گذاري بانك‌ها در دارايي‌هاي مسموم طي سال‌هاي گذشته موجب رويارويي نظام بانكي با چالش انجماد دارايي‌ها و به تبع آن كمبود نقدينگي شده و اين چالش بانك‌ها را در يك رقابت ناسالم و مخرب براي جذب منابع قرار داده است.
اين چالش همچنين موجب افزايش نرخ سود استقراض شبانه بانك‌ها (Over night) شده و بازار سپرده‌پذيري با نرخ‌هاي غيرواقعي را اصطلاحا گرم كرده است. حلقه مفقوده اين جريان جاي خالي نظارت‌هاي بانك مركزي بر عملكرد بانك‌ها طي سال‌هاي اخير است.
متأسفانه اين روند اشتباه كه از دولت گذشته شروع شده همچنان در حال رشد بوده، تا جايي كه پرريسك‌ترين بانك‌ها كماكان در تلاش براي جذب منابع با نرخ‌هاي نجومي بالاي 25درصد (قريب به 4برابر نرخ تورم) و اختصاص آن به دارايي‌هاي داراي ريسك نقدشوندگي بالا نظير ساختمان هستند. اين در شرايطي است كه همان بانك‌ها فاقد سود عملياتي بوده و سهامداران آنها در سال گذشته زيان‌هاي سنگيني را تحمل كرده‌اند. آنچه طي 2 سال گذشته تصميم‌گيري را براي كل مجموعه بازار سرمايه به‌ويژه مديران صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري با درآمد ثابت با اختلال مواجه ساخته است،
افزايش انتظار سرمايه‌گذاران ريسك‌گريز، ناشي از رقابت مخرب بانك‌ها در جذب منابع است. با توجه به پيشنهادهاي جذاب و البته غيرواقعي بانك‌ها به سرمايه‌گذاران ريسك‌گريز، امكان كاهش نرخ سود صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري بادرآمد ثابت نيز ميسر نخواهد بود. اين پديده موجب بالا رفتن هزينه تأمين مالي در بازار سرمايه نيز شده است. لذا در شرايط كنوني بانك مركزي بايد بيش از پيش به ساماندهي مجموعه‌هاي بانكي تحت نظارت خود و كنترل شرايط لجام‌گسيخته نظام بانكي كشور بپردازد.
- تحليل‌شما از عملكرد صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري در بازار سهام چيست؟ فكر مي‌كنيد تا‌كنون اين صندوق‌ها به معاملات بازار سرمايه كمك كرده‌اند؟
حجم منابعي كه صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري با درآمد ثابت از بازارهاي ديگر روانه بازار سرمايه كرده‌اند بيش از 20هزارميليارد ريال است. ورود اين حجم از نقدينگي را مي‌توان كمك خوبي در وضعيت ركود فعلي قلمداد كرد. برخلاف تصور برخي از فعالان بازار سرمايه كه معتقدند، صندوق‌هاي با درآمد ثابت موجب خروج نقدينگي از بازار شده، آمارها بيانگر ورود منابع تازه از بازار پول به بازار سرمايه از طريق اين صندوق‌هاست. آنچه مسلم است بستر جذب منابع صندوق‌هاي با درآمد ثابت بانك‌ها بوده و فعالان بازار سرمايه به‌ندرت در اين قبيل ابزار سرمايه‌گذاري مي‌كنند.
- با توجه به نزديك بودن زمان انتخابات رياست‌جمهوري تحليل شما از اثر انتخابات بر بازار سرمايه چيست و فكر مي‌كنيد بازار سرمايه چه واكنشي به انتخابات نشان دهد؟
به‌طور معمول به‌دليل آنكه ذات انتخابات مي‌تواند به علل گوناگوني همچون احتمال تغيير و بي‌ثباتي در سياست‌هاي كلان موجبات نااطميناني را در فضاي اقتصادي كشور ايجاد كند، سرمايه‌گذاران در بازارهاي مالي عموما احتياط پيشه كرده و رو به دارايي‌ها و بازارهاي امن آورده يا ترجيح به عدم‌معامله و نظارت شرايط تا مشخص‌شدن وضعيت دولت جديد دارند؛ چراكه اساسا در بازارهاي مالي ازجمله بازار سرمايه، اين پيش‌بيني از وضعيت آينده و اطلاعات فعلي است كه تعيين‌كننده قيمت‌هاي روز دارايي‌هاست. به‌عبارتي در بازارهاي مالي، تصميمات براساس شرايط اقتصادي آتي اتخاذ مي‌شود.
لذا انتظار مي‌رود كه با توجه به سياست‌هاي دولت فعلي و رئيس حال حاضر سازمان بورس به‌عنوان متولي بازار مبني بر عدم دخالت در بازار و استراتژي‌هاي مبتني بر اقتصاد نئوكلاسيك به رهبري مشاوران اقتصادي رئيس‌جمهور، اندكي ركود در معاملات و ثبات نسبي شاخص در چند روز منتهي به انتخابات و مشخص شدن نتايج مشاهده شود.
اما پس از انتخابات و با توجه به آرايش نامزدهاي اين دوره رياست‌جمهوري، چنانچه رئيس‌جمهور فعلي در سمت خود ابقا شود يا ساير كانديداهاي نزديك به جناح‌هاي اصلاحات يا معتدل پيروز شوند، انتظار بر ادامه روند فعلي، قابل پيش‌بيني شدن آينده و ثبات شرايط مي‌رود كه بهترين خبر براي بازارهاي مالي خواهد بود. از سوي ديگر، پيروزي هر يك از نامزدهاي جناح مقابل منجر به ايجاد فضاي ناايمن اقتصادي و ابهام در پيش‌بيني آينده اقتصادي كشور شده و بروز واكنش‌هاي منفي از بازارهاي مالي قابل انتظار خواهد بود.