اما واقعا چيزي با عنوان چشم‌خوردن توسط ديگران وجود دارد؟ آيا در دين ما به اين موضوع اشاره‌اي شده است؟ به هر حال ميان مردم ما بحث چشم‌خوردن و چشم‌زخم به‌عنوان يك اعتقاد وجود دارد و كارهاي زيادي هم براي جلوگيري از آن انجام ميشود. برخي به اين كارها بسيار معتقدند و بعضي ديگر هم آنها را خرافه مي‌دانند. اما قطعا يك فرد مسلمان بايد بداند كه نظر اسلام و شريعت ما در اين زمينه چيست و قرآن و پيامبر(ص) و ائمه‌اطهار(ع) در اين زمينه چه گفته‌اند؟ در اين صفحه به 6سؤال مهم در اين زمينه پاسخ داده شده تا به همه جوانب و شبهه‌هاي اين موضوع پرداخته شود.
- چشم‌زخم به چه معناست؟
حتما تا به حال اصطلاح «چشم‌زخم» يا «چشم‌زدن» يا «چشم‌شور» را شنيده‌ايد. اين يك اعتقاد عمومي است كه در بعضي از چشم‌ها اثر ويژه‌اي وجود دارد. يعني چه؟ زماني كه يك نفر با شگفتي به چيزي بنگرد، همان خصوصيت ويژه چشم‌ها باعث ازبين رفتن يا درهم‌شكستن همان چيزي ميشود كه باعث شگفتي فرد شده است. در مورد انسان هم باعث بيمار يا ديوانه‌شدن طرف مقابل ميشود. قبل از بررسي اين ادعا از نظر ديني، مي‌توان گفت كه امروزه از نظر عقلي همچنين موضوعي دور ذهن نيست. اين روزها وجود يك نيروي مغناطيسي خاص در چشم‌ها از نظر علمي هم ثابت شده كه حتي قابليت پرورش يافتن هم دارد. گفته ميشود كه خواب مغناطيسي، از طريق همين نيروي مغناطيسي چشم‌ها انجام‌شدني است. درضمن در دنياي امروز استفاده از اشعه ليزر كه نامرئي است هم مي‌تواند استدلالي براي همين وجود اثر ويژه در چشم‌ها باشد. البته هنوز منشا علمي براي چشم‌زخم كشف نشده است.
- كارهاي عوامانه در اين زمينه درست است؟
اين روزها كارهاي زيادي براي جلوگيري از چشم‌خوردن توسط مردم انجام ميشود كه به هيچ‌وجه مورد تأييد اسلام نيست. در حقيقت قبول تأثير چشم‌زخم به اين معني نيست كه به كارهاي خرافي و اعمال عوامانه در اينگونه موارد پناه برده شود كه ممكن است، هم برخلاف دستورات شرع باشد و هم سبب شك و ترديد افراد ناآگاه در اصل موضوع شود. يادمان باشد مسلما آلوده‌شدن بسياري از حقايق با خرافات اين تأثير نامطلوب را در اذهان مي‌گذارد. مثلا شكستن تخم مرغ براي چشم‌زخم خرافات است كه متأسفانه مرسوم شده و مي‌توان به جاي شكستن و دور انداختن آن‌كه نوعي اسراف است، آن را به فقير صدقه داد. يا هيچ روايتي در اسلام براي تأثير اسپند دودكردن براي جلوگيري از چشم‌زخم وجود ندارد. البته گياه اسپند به سبب داشتن خاصيت‌هاي طبي در درمان برخي از بيماري‌ها به‌كار مي‌رود.
- آيا چشم زخم مورد تأييد اسلام است؟
در روايت‌هاي مختلف اسلامي موضوع چشم زخم مورد اشاره قرار گرفته است. از حضرت‌صادق(ع) نقل شده است كه فرمودند: «تأثير چشم زدن حق است و امين نيستي كه چشم تو در خودت يا در ديگري تأثير كند...» در ادامه اين روايت از قول امام ششم(ع) آمده است كه «پس اگر از تأثير چشم مي‌ترسي 3 مرتبه بگو: ماشاء‌الله لا قوه الابالله العلي العظيم.» در حقيقت اين روايت نشان مي‌دهد كه وجود چشم‌زخم مورد تأييد دين ماست. به همين دليل در روايات اسلامي راهكارهايي براي جلوگيري از چشم‌زخم بيان شده كه در ادامه به آنها اشاره شده است. همچنين در كلمات قصار نهج‌البلاغه از قول اميرالمومنين(ع) آمده است: «چشم‌زخم يا چشم‌كردن حق است و واقعيت دارد.» پس نمي‌توان چشم‌زخم را منكر شد و بايد به‌دنبال پيشگيري و جلوگيري از اثرات اين خاصيت ويژه در چشم‌ها رفت.
- آيا چشم همه مردم چنين خاصيتي دارد؟
در پاسخ به اين سؤال مي‌توان به نكته‌اي كه از سوي شهيد مرتضي مطهري بيان شده اشاره كرد. ايشان در بخشي از كتاب آشنايي با قرآن چنين مي‌نويسند: «چشم‌زخم، اگر هم حقيقت باشد، به اين معناي رايج امروز در ميان ما ـ بالاخص در ميان طبقه نسوان كه فكر مي‌كنند همه مردم، چشمشان شور است‌ـ قطعاً نيست، همان كفار جاهليت هم به چنين چيزي قائل نبودند بلكه معتقد بوند كه يك نفر وجود دارد و احياناً در يك شهر، ممكن است يك نفر يا 2 نفر وجود داشته باشند كه چنين خاصيتي در نگاه و نظر آنها باشد. پس قطعا به اين شكل كه همه مردم داراي چشم شور هستند و همه مردم به‌اصطلاح، نظر مي‌كنند، نيست.» پس نبايد هميشه نگران اين باشيم كه چشم همه اطرافيان ما شور است و ممكن است با چشم‌زخم‌زدن بلايي سر ما بياورند اما نبايد وجود اين موضوع را انكار كرد.
- آيا در قرآن اشاره‌اي به اين موضوع شده است؟
خيلي‌ها تابلويي از آيه شريفه «و ان يكاد...» يا همان آيه 51 سوره قلم در خانه براي همين جلوگيري از چشم‌زخم نصب كرده‌اند. خداوند در اين آيه خطاب به رسول‌خدا(ص) مي‌فرمايند: «و آنان كه كافر شدند، چون قرآن را شنيدند چيزي نمانده بود كه تو را چشم بزنند و مي‌گفتند: او واقعاً مجنون است.» البته در تفسير اين آيه، نظرات گوناگوني از سوي مفسران براي همين چشم زدن بيان شده است. مثلا بـعـضـي گـفـتـه‌انـد كـه ايـن، كـنـايـه از نـگـاه‌هاي بـسـيـار غـضـب‌آلود اسـت. همچنين در آيه 67سوره يوسف به‌وجود چشم‌زخم اشاره مي‌كند. در اين آيه حضرت يعقوب(ع) به فرزندان خويش دستور مي‌دهد كه هنگام ورود به مصر از يك دروازه شهر وارد آن نشوند. گفته شده از آن‌جايي كه فرزندان ايشان افرادي زيبا و تنومند و جوان بودند از آنها مي‌خواهد براي درامان ماندن از چشم‌زخم مردم مصر از دروازه‌هاي متعدد وارد شوند تا به چشم نيايند.
- چطور از چشم‌زخم جلوگيري كنيم؟
راحت‌ترين و در دسترس‌ترين راه براي جلوگيري از تأثيرات چشم‌زخم براساس روايات اسلامي صدقه دادن است. حتما اين روايت معروف را ديده يا شنيده‌ايد كه صدقه 70بلا را از انسان دور مي‌كند. اما راه‌هايي ديگر هم در روايات اسلامي بيان شده است. امام صادق(ع) مي‌فرمايد: «هرگاه بخواهيد با هيأتي آراسته و چشمگير از خانه بيرون رويد، معوذتين (سوره‌هاي فلق و ناس) بخوانيد تا چشمي در شما اثر نكند.» حتي دستورهايي براي كساني كه فكر مي‌كنند خودشان چشم شوري دارند هم بيان شده است. مثلا در روايات گفته شده هنگامي كه خصوصيت و ويژگي برادر مومنت شما را به شگفتي انداخت، تكبير (الله‌اكبر) بگوييد و ذكر خداي را بجا آوريد. يا گفته شده كه براي مصون ماندن از چشم‌زخم، الحمدلله و قل هو‌الله احد و آيه الكرسي را بخوانيد. درضمن روايت شده در اين مواقع از عباراتي همانند «ماشاء‌الله» و «تبارك‌الله» استفاده كنيد.
- راهكارهاي پيشنهادي آيت‌الله بهجت
دستور آيت‌الله بهجت براي دفع جادو و طلسمات و چشم‌زخم:
1- هنگام اذان در جايي كه زندگي مي‌كند، با صوت آشكار (صداي بلند) اذان بگويد.
2- پس از نماز صبح 50آيه از قرآن را با صوت جهر و آشكار تلاوت كند.
3- معوذتين (فلق و ناس) را زياد بخواند.
4- پيش از خواب 4قل (يعني سوره‌هاي كافرون، توحيد، ناس و فلق) را بخواند.
5- همراه خود قرآن داشته باشد.
6- آيه الكرسي را فراوان بخواند وآن را نوشته و در خانه نصب كند.
7- صدقه‌دادن و تكرار لاحول و لا قوه الا بالله.
8- حرز امام جواد(ع) را همراه داشته باشد مثلا در انگشتري.