پرستاران، بزرگ‌ترين قشر از تيم درمان در بيمارستان‌ها با اجرايي شدن طرح تحول نظام سلامت فشار كاري بسياري را متحمل شدند. اجرا شدن فاز سوم طرح تحول كه همان واقعي شدن تعرفه خدمات بهداشتي بود وضعيت پزشكان متخصص را به‌مراتب بهتر از پيش كرد. اما در عين حال تفاوت دستمزد‌هاي بقيه كادر درمان را نيز بسيار زياد كرد. نارضايتي از تفاوت درآمد پرستاران و پزشكان به‌گونه‌اي است كه صداي انجمن صنفي پرستاران در مراسم دولتي روز بزرگداشت پرستاران نيز درآمد و از معاون اول رئيس‌جمهور خواستند كه براي درآمد پرستاران و مطالبات عقب‌افتاده‌شان كاري كند.
- نظر پرستاران تأمين نشد
محمد شريفي‌مقدم، قائم‌مقام نظام پرستاري در گفت‌وگو با همشهري گفت: پرستاران نزديك‌ترين گروه به بيماران هستند. هم‌اكنون بيش از ۳۰۰هزار پرستار، دانشجوي پرستاري و كمك بهيار در نظام سلامت مشغول به‌كار هستند. اين گروه در واقع بايد بيشترين تأثير را در معادلات سياسي و صنفي خود بگذارند اما واقعيت اين است كه چنين نشده است.
وي با اشاره به اينكه طرح تحول نظام سلامت در سال۹3 با پشتوانه كارشناسي كليد خورد گفت: معمولاً در اجراي طرح‌هاي كلان نظرات صاحب‌نظران آن حوزه كه در فرايند انجام كار تأثيرگذارند، اخذ مي‌شود؛ در طرح تحول سلامت، نظر پرستاران كه بيشترين ارتباط را با بيماران دارند گرفته نشد. بدون شك مشورت كردن با پرستاران مي‌توانست بخش عمده‌اي از مشكلات مردم را به واسطه ارتباط تنگاتنگ پرستاران با بيماران رفع كند. در تمام دنيا تيم درمان شامل پزشك، پرستار و خود بيمار مي‌شود. اما در تدوين و اجراي طرح تحول به جز نظر پزشكان نظر ساير اعضاي تيم درمان گرفته نشد.
يكي از اصلي‌ترين اعتراضات پرستاران كمبود منابعي است كه براي پزشكان وجود ندارد ولي براي پرستاران هميشگي است. محمد شريفي‌مقدم، دبيركل خانه پرستار در اين‌باره مي‌گويد: مرحله سوم طرح تحول يعني واقعي كردن تعرفه‌هاي گروه پزشكي، پرهزينه‌ترين و به‌نظر من اصلي‌ترين بخش طرح بود. اين مرحله ۵۰ درصد از بودجه كل طرح را به‌خود اختصاص داده است. در اين فاز تعرفه‌ها از ۵۰ تا ۳۰۰درصد افزايش يافت. از سوي ديگر براي 2هزار خدمت پزشكي كه تا پيش از اين بيمه برايش پول نمي‌داد، تعرفه‌گذاري شد.البته خود وزارت بهداشت مدعي است كه اين تعرفه‌ها ۱۲۰درصد افزايش يافته است. افزايش تعداد خدمات باعث ارائه خدمات القايي به نظام سلامت شد. در نتيجه برخي پزشكان اقدامات تشخيصي كه تا پيش از اين چندان ضروري به‌نظر نمي‌رسيد مانند اكو، ام‌آر‌آي و سونوگرافي را تجويز كردند. در نتيجه چنين تغيير رفتاري، هزينه‌هاي هنگفتي به نظام سلامت و بيمه‌ها تحميل شد. در سال اول اين هزينه‌ها پرداخت شد ولي از سال دوم بيمه‌ها ديگر نتوانستند اين هزينه‌هاي سنگين را پرداخت كنند در نتيجه مطالبات عقب افتاده بسياري ايجاد شد. از 2هزار خدمتي كه تعرفه‌گذاري شده‌است، هيچ‌كدام مربوط به حوزه پرستاري نيست.
قانون تعرفه‌گذاري خدمات پرستاري 10سال پيش تصويب شد و تنها دليل عدم‌اجراي آن منابع مالي و بودجه آن بود؛ به گفته دبير‌خانه پرستار تصور مي‌شد با اجرايي شدن طرح تحول بخشي از منابع مالي مورد نياز كه حدود هزار ميليارد تومان بود، تأمين شود ولي منابع طرح تحول سلامت به سمت پزشكان متخصص هيأت علمي دانشگاه‌ها رفت به‌طوري كه دريافتي‌هاي آنها چند ده و در بعضي موارد چند صد ميليون شد.
- پرستاران نمي‌خواهند مصاحبه كنند!
نه تنها در روز بزرگداشت پرستاران در سال گذشته، كه براي گزارش پيش رو نيز برخي پرستاران نخواستند با نام خود از درخواست‌هاي خود از دولت آينده حرفي بزنند. محمد شريفي مقدم در اين‌باره گفت: دليل اينكه پرستاران نمي‌خواهند مصاحبه كنند اين است كه سياست‌هاي برخوردي، حذفي و تهديدآميز در وزارت بهداشت شايع شده است. به‌طور مثال، اعتراضات صنفي باعث شده است كه آنها با وجود اينكه من سوپروايزر بيمارستان امام بودم، من را به اسلامشهر تبعيد كنند. به هر حال من نماينده پرستاران هستم و بايد صداي اعتراضات آنها را به گوش مسئولان برسانم. آنها حتي از طريق سيستم قضايي نيز از من شكايت كردند ولي از آنجا كه سيستم قضايي مستقل از وزارت بهداشت عمل مي‌كنند از آن طريق به نتيجه نرسيدند و از طريق هيأت تخلفات اقدامات تبعيدي در مورد من انجام شد. فشار كاري از يك سو و فشار و تهديد مسئولان بيمارستان‌ها از سوي ديگرشرايط سختي را براي پرستاران ايجاد كرده است.
- اختلاف كارانه‌ها كاسته‌شود
حيدرعلي عابدي، نماينده مجلس كه خود دكتراي پرستاري دارد راه‌حل كاهش اختلاف درآمد پرستاران و پزشكان را اجراي طرح كارانه‌ها دانست و به همشهري گفت: مطمئناً اين طرح فشار كاري پرستاران را بيشتر كرده است. بايد براي حل مسئله به‌منظور ترميم كادر پرستاري كشور تدابيري انديشيده شود. نبايد رضايت مردم از كاهش هزينه‌هاي درمان پس از اجراي طرح تحول سلامت را ناديده گرفت. بدون شك پرستاران از اينكه خدماتي را به مردم برسانند خوشحالند. ارائه خدمات بيشتر به بيماران نياز به پرسنل بيشتري دارد. از سه سال و نيم پيش ظرفيت‌هاي پذيرش دانشگاه‌هاي پرستاري افزايش يافت به‌طوري كه از امسال ۱۵ هزار پرستار سالانه وارد بازار كار مي‌شوند. اين در حالي است كه تا سال ۹۳ كمتر از ۷ هزار نفر فارغ‌التحصيل پرستاري داشتيم. از سوي ديگر در چند سال اخير رده كمك پرستاري نيز به تيم درمان اضافه شده و تاكنون در اين رشته ۱۰ هزار نيرو آموزش داده شده است. اگر اين دو قشر و اين فارغ‌التحصيلان در سال ۹۶ به‌كار گرفته شوند كه بخشي از طرح تحول سلامت نيز هست، بسياري از مشكلات برطرف مي‌شود.
وي با تأكيد بر اينكه گسترش بيمارستان‌ها بدون استانداردسازي نسبت تخت به پرستار امكان‌پذير نيست، گفت: نسبت پرستار به بيمار در كشور ما 0.8 است كه بايد به عدد 2پرستار براي هر بيمار برسد؛ يعني اگر بيمارستان ۵۰۰تخت داشته باشد بايد هزار پرستار براساس حداقل استانداردها استخدام شوند. قدم ديگري كه دولت بايد در اين زمينه بردارد، فراهم كردن زمينه‌هاي راه‌اندازي دانشگاه‌هاي غيردولتي و غيرانتفاعي پرستاري است. علاوه بر افزايش تخت‌هاي بيمارستاني، بسياري از پرستاران بازنشسته مي‌شوند.تربيت ۱۵ هزار پرستار در سال كفاف نياز بيماران را نمي‌دهد وزارت بهداشت بايد آمايش سرزميني انجام دهد. تا مشخص شود در ۵ سال آينده چند تخت بيمارستاني در چه استان‌هايي بايد ساخته شود و چه تعداد پرستار نياز است.
عابدي در زمينه تفاوت دريافتي پرستاران و پزشكان در طرح تحول گفت: در مورد تفاوت دريافت‌ها بين پزشكان متخصص نيز اختلاف نظر وجود دارد. به هر حال درآمد پزشك داخلي، عمومي، قلب و جراح مغز و اعصاب متفاوت است. اين تفاوت درآمد در همه جاي دنيا وجود دارد. امكان ندارد كه درآمد يك جراح مغز و اعصاب در آمريكا سه برابر درآمد يك پرستار باشد. ولي نكته اينجاست كه در بسياري از كشورها پرستارها مي‌توانند خارج از نظام درمان به‌صورت مراقبت در منزل، كارخانه‌ها، مدارس و كلينيك‌ها كار كنند. اين پيشنهاد به وزارت بهداشت داده شده و فكر مي‌كنم با اجرايي شدن آن بخشي از مسائل مالي پرستاران برطرف شود و درآمدشان افزايش پيدا كند. ما نمي‌توانيم حرفي بزنيم كه باب طبع يك قشر باشد و سطح توقع آنها را بالا ببريم بدون اينكه به ساير اقشار توجه كنيم و اينكه بتوانيم براي آنها در واقع كاري انجام دهيم. اين نوع از مقايسه در همه بخش‌هاي سيستم‌هاي دولتي وجود دارد به‌طور مثال كارمند بانك خود را با كارمند آموزش و پرورش و كارمند آموزش و پرورش خود را با كارمند مخابرات مقايسه مي‌كند. در سيستم دولتي كاري نمي‌توانيم انجام دهيم مگر اينكه اضافه‌كاري‌اي كه آنها انجام مي‌دهند در قالب طرح كارانه به آنها پرداخت شود. اگر خدمات پرستاران در بيمارستان‌ها براساس كارانه پرداخت شود حقوق پرستاران قابل‌قبول خواهد شد. من هميشه به همكاران پرستار و پزشك گفته‌ام كه ما بايد دنبال راهكار براي حرفه پرستاري باشيم و خود را با ساير بخش‌ها مقايسه نكنيم. ما در اين بخش پرستاراني را داريم كه كار زيادي انجام مي‌دهند ولي درآمد حاصل از آن كار را به‌دست نمي‌آورند. اگر طرح كارانه كه دولت مكلف به اجراي آن در سال۹۶ براساس تعرفه خدمات پرستاري شده، اجرا شود مشكل مالي آنها تا حدودي حل خواهد شد.
- تبعيض در برخورد با پرستاران
با قانوني شدن منابع طرح تحول، كارانه پرستاران كه به‌طور مثال 300هزار تومان بود به 900هزار تومان افزايش يافت ولي كارانه پزشكان كه 30ميليون تومان بود به 60ميليون تومان افزايش يافت. در واقع اجراي طرح تحول اختلاف دريافت پرستار و پزشك را بسيار زياد كرد. اين باعث افزايش اعتراضات زنجيره‌اي و گسترده در بين پرستاران شد. وزارت بهداشت به جاي اينكه به حرف پرستاران گوش بدهد سياست‌هاي حذفي و سلبي را در پيش گرفت. تفاوت دريافتي پرستار و پزشك در آمريكا ۲.۷برابر، در تركيه ۲.۴برابر و در عربستان ۱.۵برابر است؛ اما در ايران اين اختلاف تا ۱۰۰برابر ديده شده است. اين تفاوت دريافت در رفتار پزشكان نيز تأثير داشته است. وقتي نوبت به اجراي قانون تعرفه‌گذاري خدمات پرستاري مي‌رسد مي‌گويند تعرفه‌گذاري ديگر منسوخ شده است، اگر چنين باشد بايد براي پزشكان نيز اجرا شود. ما از رئيس‌جمهور آينده برقراري عدالت همه جانبه مي‌خواهيم. در همه جاي دنيا اين پرستارها هستند كه بيمار را مديريت مي‌كنند ولي در اينجا پرستاران كمترين تأثير را در تصميم‌گيري‌ها و سياستگذاري‌ها حتي براي صنف خود دارند و براي مسائل اختصاصي‌شان نيز پزشكان تصميم مي‌گيرند.