دکتر محمد‌جواد کمالی عضو مجمع نمايندگان استان فارس در مجلس در گفت‌و‌گو با همشهری گفت: طرح پزشک خانواده از طرح‌های بسیار خوبی است که می‌تواند تاثیر بسیار مثبتی در نظام سلامت داشته باشد. تجربه‌های بسیار خوبی از این طرح در دنیا وجود دارد؛ اما آنچه در ایران اتفاق افتاده به اعتقاد من با مطالعه کافی نبوده و بومی‌سازی نشده است. طرح پزشک خانواده با عجله بسیار در دولت قبل در 2استان مازندران و فارس اجرایی شد. این در حالی است که به‌طور کلی، هر طرحی که می‌خواهد به‌صورت فراگیر و یا آزمایشی اجرایی شود باید به تاثیرات اجتماعی و ویژگیهای فرهنگی مردم در آن طرح نیز توجه شود.
وی با خطاب قرار دادن مسئولان وزارت بهداشت گفت: نزدیک به 5سال است که این طرح به‌صورت آزمایشی اجرا می‌شود آیا این زمان کافی نیست تا ما متوجه شویم که این طرح چه معایب و محاسنی داشته است. اگر در این سال‌ها موفق بوده چرا در سایر استان‌ها گسترش‌اش نمی‌دهیم؟ و اگر ایراد دارد چرا برطرف نمی‌كنیم. با وجود نیت‌های خوبی که پشت این طرح بود، متأسفانه به‌خوبی اجرایی نشده است. هم اکنون هم پزشکان و هم مردم از نحوه اجرایی شدن آن ناراضی هستند. پزشکان عمومی در این استان‌ها به‌عنوان مهر‌كننده دفترچه‌های درمانی شناخته می‌شوند. سیستم ارجاعات به متخصصان در این استان‌ها به‌درستی اجرایی نشده است. متأسفانه شکل طرح حفظ شده ولی برای محتوا کاری صورت نگرفته است. اخیرا در استان فارس الزام مراجعه به پزشک خانواده را اختیاری کرده‌اند؛ این چه معنایی می‌تواند داشته باشد؟ این نشان می‌دهد که عملا اين طرح ناکام مانده است.
- بیمه‌ها چگونه ورشکسته می‌شوند
در مدل‌های موفق اگر پزشک عمومی تشخیص بدهد که نیاز به مراجعه به پزشک متخصص نیست بیمار نمی‌تواند از سطح خدمات بالاتری به رایگان استفاده کند. یکی از دلایلی که طرح با شکست مواجه شده ویژگیهای فرهنگی ایرانی‌ها در استفاده از خدمات پزشکی است.
دکتر کمالی در این‌باره گفت: ما مردم را عادت داده‌ایم که هر وقت دلشان خواست به متخصص و فوق‌تخصص مراجعه کنند و اگر 5بار هم در یک روز این کار را انجام دهند، کسی جلودارشان نیست. جالب اینجاست که بیمه فرانشیز هر پنج متخصص را هم پرداخت می‌کند. از سوی دیگر به‌طور مثال در کشور آلمان یک پزشک متخصص به مقدار هزينه معینی می‌تواند تجویز دارو كند. مثل هزينه مهندسان که به مقدار مترمربع مشخصی در سال می‌توانند پروژه‌های عمرانی را نظارت و یا اجرا کنند. ولی در اینجا پزشک می‌تواند به مقدار نامشخصی رادیولوژی، ام‌آر‌آی و سونوگرافی تجویز کند. دیده شده که برخی از پزشکان فقط ام‌آر‌آی و سی‌تی‌‌اسکن تجویز شده خود را قبول دارند و بیمار را مجبور می‌کنند که آزمایش‌هاي تشخیصی را در مرکز درمانی خاصی انجام دهند. این روش باعث ورشکستگی بیمه‌ها شده است؛ در سال گذشته ۱۲هزار میلیارد تومان بدهی بیمه‌ها به مراکز درمانی بود و مجلس مجبور شد كه مجوز ارائه ۸هزار میلیارد تومان اوراق قرضه را بدهد. وي افزود: در سال بعد نیز من خیلی آینده روشنی برای طرح پزشک خانواده نمی‌بینم. از وزارت بهداشت می‌خواهم كه تكلیف این طرح را مشخص كند.
كمالي در مورد بومی‌سازی طرح پزشک خانواده در کشور گفت: مردم باید در این طرح آموزش ببینند. رسانه‌ها و صدا و سیما باید مردم را توجیه کنند که این طرح در نهایت به نفع آنهاست. اگر بیمار به‌طور مستقیم به جای پزشک عمومی به پزشک متخصص مراجعه کند شاید نتواند بیماری خود را درست تشخیص دهد در نتیجه هزینه زیادی به بیمه‌ها تحميل می‌شود؛ مردم باید بدانند که از این دکتر به آن دکتر رفتن و خود را در معرض آزمایش‌ها و اسکن‌ها و اشعه‌هاي بی‌مورد قرار دادن مضر است. بیمه‌ها باید در شرایط حساس به کمک بیایند ولی چنین روشی بیمه‌ها را فقط ورشكسته می‌کند. در نمونه‌های موفق اجرای پزشک خانواده این مسائل به مردم آموزش داده شده است درصورتی که در ایران فقط کادر پزشکی و رؤسا و مسئولان دانشکده‌های علوم پزشکی از چرایی اجرای طرح پزشک خانواده مطلع شده‌اند.
وی در مورد آینده این طرح گفت: 5سال زمان مناسبی است که معایب و محاسن این طرح مشخص شود. چیزی به پایان دولت نمانده است به‌نظر من این دولت هم بلاتكلیف است؛ هم نمی‌تواند بگوید که با اجرای پزشک خانواده مخالف است و هم نمی‌تواند به روش کنونی ادامه دهد.
شمس‌الله شریعت‌نژاد، نماینده استان مازندران در مجلس درباره میزان رضایتمندی مردم از اجرای پایلوت طرح پزشک خانواده در این استان گفت: اگرچه این طرح به‌صورت پایلوت اجرایی و براساس آن باید نقاط قوت و ضعف آن شناسایی می‌شد اما این مهم نیازمند اجرای دقیق طرح از سوی مسئولان مربوطه بود. در اجرای پایلوت طرح پزشک خانواده باید اعتبارات ویژه به این طرح اختصاص داده می‌شد تا بتوان به دقت ایرادات آن را شناسایی کرد اما عدم‌تخصیص اعتبارات مناسب باعث شد این طرح موجب نارضایتی مردم شود.
وی تصریح کرد: تاکنون ارزیابی‌ها از اجرای طرح پزشک خانواده نشان‌دهنده آن است که این طرح نتوانسته موفق عمل کند و همین امر موجب گلایه‌مندی مردم و برخی از پزشکان در این طرح شده است. اجرای طرح پزشک خانواده در بسیاری از کشورها موفق بوده است چراکه زیرساخت‌های اجرای آن به‌درستی دیده شده اما در کشورمان این طرح با مشکل روبه‌رو شد زیرا برای تثبیت الگوی طرح پزشک خانواده تلاشی صورت نگرفت. الزام مردم به استفاده از یک پزشک از سویی و دسترسی مردم به پزشک متخصص از طرف دیگر ازجمله مشکلات موجود در اجرای پایلوت طرح پزشک خانواده در استان مازندران است به همین سبب کمبود پزشک باعث شده مردم در دریافت خدمات درمانی با چالش مواجه شوند. متأسفانه اجرای نامطلوب پزشک خانواده در استان مازندران باعث شده نه‌تنها هزینه درمان کاهش پیدا نکند بلکه با افزایش هزینه نیز روبه‌رو باشیم.
- سلامت را سیاسی نکنید
دکتر محمد‌جواد کمالی، نماینده استان فارس با ابراز گلایه از سوالات صدا و سیما در مناظرات اخیر گفت: سلامت مردم مسئله استراتژیک در هر کشوری است. من تعجب می‌کنم که چرا در مناظرات بین کاندیداهای ریاست جمهوری به مسئله بیمه‌ها، بهداشت، درمان و سلامت مردم توجه نشد. فقط در یک مناظره عکس کادر پزشکی نشان داده شد و کاندیداها فقط از زحمتکش بودن آنها تشکر کردند؛ در حالی که باید برنامه‌هایشان برای سلامت مردم را ارائه می‌دادند. آنها باید به مردم بگویند که طرح تحول سلامت، پزشک خانواده، بدهی‌ها و... با چه منابع پایداری قرار است ادامه یابد. این طرح‌ها نمی‌تواند وابسته به یک وزیر باشد که با جابه‌جا شدن او طرح بلاتکلیف بماند. آیا با تغییر وزیر دولت حاضر است که طرح را ادامه بدهد و منابع مالی برایش درنظر بگیرد.
موضوع دیگر این است که وقتی بحث‌هایی که ذات سیاسی ندارد با مسائل سیاسی مخلوط می‌شوند نتیجه‌ای که باید، از آن گرفته نمی‌شود. مسئله سلامت فارغ از سیاست و جناح‌بندی‌های معمول سیاسی است. ما درمان یک اسیر عراقی را که هموطنمان را می‌کشت ضروری می‌دانستیم؛ حال چگونه می‌توانیم برای مردم خود در اجرای طرح‌های سلامت محور جناح‌بندی کنیم. من از دولت وقت می‌خواهم مسئله سلامت را بسیار جدی بگیرد چراکه سلامت از وظایف اصلی حاکمیت است.
- طرحی در آستانه فراموشی
پزشک خانواده مصوب نمایندگان مجلس در دوره‌های 5-4 و اخیرا 6 است ولی به‌نظر می‌رسد با وجود اسناد بالادستی مبنی بر اجرایی شدن آن در سراسر کشور، اولویت وزارت بهداشت اجرایی‌کردن طرح تحول سلامت باشد. در تمام این سال‌ها عدم‌گسترش پزشک خانواده با دلایلی چون نبود زیرساخت‌های نظام ارجاع مواجه می‌شد که آن هم با توضیحات علی‌اکبر سیاری معاون بهداشت وزیر بهداشت به‌نظر می‌رسد زیربنای اجرای این برنامه در کشور فراهم شده است. وی چندی پیش اعلام کرد که نظام جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات یکی از گام‌های برداشته شده برای اجرایی شدن برنامه پزشک خانواده است. قبلا تمام این اقدامات به‌صورت دستی انجام می‌شد، اما امروز پرونده الکترونیک سلامت برای ۶۶ میلیون ایرانی تشکیل شده است و ۲۷ میلیون نفر در این پرونده خدمت می‌گیرند. همچنین ضرورت دارد که سطح دوم و سوم خدمات یعنی متخصصان و بیمارستان‌ها به یکدیگر وصل شوند، برای این کار نیز درصدد هستیم که این ارتباط را برقرار کنیم.این در حالی است که به‌گفته دکتر کرم توانی، رئیس پزشک خانواده استان فارس بودجه پزشک خانواده کاهش یافته است.
وی افزود: متولیان بگویند که براساس کدام مستندات قانونی بودجه پزشک خانواده کم شده است. مهم‌ترین مشکلی که اجرای پزشک خانواده در استان فارس دارد این است که به‌نظر می‌رسد این برنامه از اولویت‌های وزارت بهداشت خارج شده است. اگر قرار است پزشک خانواده را گسترش دهید الان زمان مناسبی است که اصلاحیه‌های لازم را تدوین کنید و استان‌های دیگر را به برنامه اضافه کنید. اگر معتقدید پزشک خانواده خوب است و با دیگر کشور‌های پیشرفته مقایسه می‌کنید چرا بودجه آن را کاهش می‌دهید.