به‌خصوص زماني كه در تأمين هزينه‌ها لنگ مي‌مانند. مانند پدراني كه تنها نان‌آور خانه هستند اما اغلب در مقابل هزينه‌هاي سنگين كمر خم مي‌كنند هرچند زياد هم اين موضوع را به روي خود نمي‌آورند. در اروميه اما بانويي نگذاشته است همسرش در تأمين هزينه‌هاي خانواده تنها بماند. خانم كريم‌زاده سال‌هاست در فصل بهار با عرق‌گيري سنتي، دست همسرش را در تأمين مخارج خانه مي‌گيرد. او از هنر دست خود استفاده مي‌كند تا كمك خرج شوهرش باشد. خانم‌كريم‌زاده در بهار يعني فصل رويش گياه‌هاي كوهي به‌خصوص بيدمشك آستين‌ها را بالا مي‌زند و عرقيجات گياهي توليد مي‌كند. با اين بانوي اهل روستاي بند شهرستان اروميه گفت‌وگو كرده‌ايم تا از جزئيات فعاليتي كه انجام مي‌دهد، بيشتر برايمان حرف بزند.
- چه شد كه تصميم گرفتيد در تأمين هزينه‌هاي خانه به همسرتان كمك كنيد؟
من از بچگي به پدر و مادرم در امور باغ و كشاورزي كمك مي‌كردم. مثلا ميوه مي‌چيدم و يا در فعاليت‌هاي كشاورزي ديگر خودم را وارد مي‌كردم كه كمك‌شان كنم. هميشه سعي مي‌كردم چه زماني كه دختر پدر و مادرم بودم و چه الان كه مادر يك خانواده‌ام، كمك حال اعضاي خانواده‌ام باشم. همين روحيه باعث شده كه هم‌اكنون نماينده صندوق بانوان روستاي خودمان شوم چون هميشه به‌دنبال مفيد بودن هستم. ضمن اينكه هيچگاه دوست نداشته‌ام فقط حكم نان‌خور را در خانه داشته باشم، دوست دارم در اداره خانه سهمي هرچند كوچك ايفا كنم، براي همين خودم كار كشاورزي را آغاز كرده‌ام و سال‌هاست در كنار آن از محصولات باغ خودمان عرق بيدمشك، نعناع، بادرنجبويه، رب و سمنو تهيه مي‌كنم.
- انگار خيلي به طبيعت علاقه داريد و عشق به فعاليت‌هايي كه مي‌كنيد از همين موضوع نشأت مي‌گيرد.
بله من از بچگي دوست داشتم در طبيعت باشم. ازدواج كه كردم در حياط خانه‌مان باغچه كوچكي براي خودم درست كرده بودم كه برايم حكم بهشت را داشت اما آن باغچه براي تحقق آرزوهاي من كافي نبود. مي‌خواستم از كارم پولي هم دربياورم. براي همين بعد از ازدواج، از سهم باغ پدري‌ام و همسرم مقداري بيدمشك و نعناع برمي‌داشتم تا بعد از عرق‌گيري مقداري از آن را براي مصرف خانه و مابقي را براي فروش استفاده كنم.
- همسرتان چه شغلي دارد؟
همسرم مكانيك بود اما به‌دليل مشكل جسمي و درد كمر نمي‌توانست آنگونه كه بايد كار كند. زماني كه علاقه من را به كشاورزي ديد با تقاضاي من براي خريد زمين موافقت كرد. پول زيادي نداشتيم و با استفاده از پس‌انداز مختصرمان، زمين كوچكي را خريديم كه امروز تمام دنياي من شده است. در آن انگور كاشتم و در فصل پاييز شيره‌اش را مي‌گيرم، از گوجه فرنگي زمين‌مان رب درست مي‌كنم و گردو و سيب آن را نيز براي مصرف اهل خانه و فروش در بازار تقسيم مي‌كنم.
- آيا توانسته‌ايد بين كار در خانه و كشاورزي تعادلي برقرار كنيد؟
بله، من هيچ وقت فراموش نمي‌كنم كه اول يك مادر و همسر هستم. به جاي آنكه در حق فرزندان و همسرم كوتاهي كنم از حق خود مي‌گذرم، از ساعات خواب و استراحتم كم مي‌كنم تا به علايقي همچون كشاورزي بيشتر بپردازم. صبح‌ها قبل از ساعت 6بيدار مي‌شوم و با سر و سامان دادن به وضعيت خانه به باغمان مي‌روم. همانجا كلبه كوچكي دارم كه مي‌توانم پخت‌وپز كنم و از مهمان‌ها و فرزندان و همسرم پذيرايي كنم.
- براي پيدا كردن مشتري، بازاريابي مي‌كنيد؟
براي بازاريابي وقت كافي ندارم و پولي هم ندارم كه از فعالان بازاريابي كمك بگيرم اما كيفيت كارم موجب شده است تا مشتريانم خودشان به بازارياب‌هاي من تبديل شوند. ابتدا براي فاميل و همسايه‌ها كار مي‌كردم و از آنها سفارش مي‌گرفتم. زماني‌كه آنها كيفيت كارم را ديدند من را به دوست و آشناهاي خود معرفي كردند و خوشبختانه امروز بستني‌فروشي‌ها و نقل‌پزي‌هاي معروف شهر هم مشتري من هستند.
- درآمدتان از اين كار چقدر است؟
براي من كيفيت مهم‌تر از كميت و درآمد است. بسياري از فعالان اين عرصه از 32كيلو بيدمشك 8شيشه عرق مي‌گيرند درحالي‌كه من 6كيلو عرق‌گيري مي‌كنم تا با داشتن غلظت مناسب و عطر خوب رضايت مشتريان و مهم‌تر از آنها رضايت خودم تأمين شود. دوست دارم مشتريانم هميشگي باشند و هرسال سفارش‌هايشان را به من بدهند. درآمد ما سالانه است و براساس زمان برداشت محصول و توليد آن، خرد خرد به جيب‌مان مي‌آيد اما من آن را پس انداز كرده و به‌صورت حقوق ماهانه خرج مي‌كنم تا زحمت‌هايمان يكشبه به باد نرود. به‌طور ميانگين درآمدمان براي هر‌ماه به 700الي 800هزار تومان مي‌رسد كه در مقايسه با درآمد زنان روستايي از وضعيت خوبي برخوردار هستيم البته اين كار موجب شده است تا در كنار درآمدزايي از هزينه‌هايمان نيز كم شود. پيش از اين براي تهيه يك شيشه عرق كاكوتي بايد 38هزار تومان پرداخت مي‌كرديم و اين رقم هم‌اكنون به يك سوم كاهش يافته است.
- خانواده‌تان چقدر همراه شما در كار هستند؟
در اصل خانواده حاميان اصلي من محسوب مي‌شوند. دخترم ازدواج كرده و صاحب فرزندي شده است. او هم اگر كاري نداشته باشد به من سر مي‌زند و دستم را مي‌گيرد، پسرم نيز در برداشت محصول و انجام كارهاي سنگين كمك حالم است اما همسرم نقش اصلي را ايفا مي‌كند تا جايي كه مغازه مكانيكي خود را اجاره داده و به‌صورت كامل همراه من شده است. باهم سر زمين مي‌رويم و كار مي‌كنيم. لذت كار با همسرم را با هيچ‌چيز در دنيا عوض نمي‌كنم. هيچ كدام دلمان نمي‌آيد ديگري بيشتر كار كند و از طرفي هم دوست داريم زودتر كارها انجام شود و ثمره تلاش‌هايمان را ببينيم. از روزي كه كار كشاورزي در كنار همسرم را آغاز كرده‌ام محبت بين‌مان بيشتر شده است. بعضي از اطرافيانمان مي‌گفتند اينجور كار كردن خوب نيست، باعث تنش بينتان مي‌شود درحالي‌كه در مورد ما كاملا برعكس بود؛ هرقدر ساعات حضورمان در كنار يكديگر بيشتر مي‌شود به همان اندازه علاقه ما به يكديگر افزايش پيدامي‌كند. همديگر را خسته نمي‌كنيم و همين امر باعث مي‌شود كه كارمان نيز با بركت شود. البته خواهرم نيز همراه دوم من است كه يكديگر را در كارها كمك مي‌كنيم.
- مواداوليه‌تان چگونه تأمين مي‌شود؟
بخشي از آن مثل بيدمشك و بادرنجبويه توسط خودمان و بخشي ديگر همچون نخود مريمي، پونه و كاكوتي و ديگر گياهان دارويي را در حد توان به همراه خواهر و همسرم از طبيعت تهيه مي‌كنيم. به كوه مي‌رويم و بعد از چينش براي عرق‌گيري آماده مي‌كنيم.
- بيدمشك فصل خاصي دارد؟
بله، آغاز فصل بهار زمان رويش بيدمشك است. بيدمشكي بهترين عرق را خواهد داشت كه باران نخورده باشد درغيراينصورت عطر آن كمتر و طعمش نيز افت مي‌كند. معمولا ابزار عرق‌گيري را تمامي خانم‌هاي قديمي دارند، ني‌قازان شامل يك ديگ و يك كلاهك است و شيشه‌هاي مخصوص اين عرق. اين فصل معمولا از حياط تمامي خانه‌هاي روستا عطر بيدمشك به مشام مي‌رسد.
- عرق بيدمشك را چگونه مصرف مي‌كنند؟
به‌عنوان شربت و اسانس در محصولاتي همچون نقل كه سوغاتي اصلي اروميه به شمار مي‌رود. اين گياه به‌عنوان دارو هم مصرف مي‌شود و براي تقويت قوا، كم‌خوني، آرامش اعصاب و دردهاي عصبي و مفصلي مفيد است.
- عرق‌گيري رسم خاصي دارد؟
بله، همه بايد پاك و تميز بر سر ديگي با همين ويژگي حاضر باشند. بعضي از زنان روستا حتي اجازه نمي‌دهند افراد بي‌نماز بر سر ديگ عرق‌گيري حاضر شوند. آبي هم كه حاصل اين عرق‌گيري است مورد استفاده بچه‌ها و حتي بزرگترها قرار مي‌گيرد، با آن استحمام و دل خود را به فوايد اين آب خوش مي‌كنند.
- تعريف شما از يك زن نمونه چيست؟
زني كه درهرحال براي خانواده و جامعه مفيد باشد. اين مفيد بودن ممكن است با دوختن يك لباس معني شود يا تهيه يك كاسه بستني، مهم اين است كه كاري كه انجام مي‌شود خودش و اطرافيانش را شاد و آرام كند. زني كه هميشه دست شوهرش را بگيرد يك زن نمونه است. زني كه يك ليوان آب را با خنده به‌دست همسرش بدهد، يك زن نمونه است و زني كه به فكر جيب شوهرش باشد هم نمونه است. البته زناني كه در سطوح بالايي هم فعاليت دارند نيز نمونه‌هايي هستند كه همه ما زنان به آنها افتخار مي‌كنيم اما براي نمونه و خوب بودن نياز نيست كارهاي بسيار بزرگ انجام داد.
- اگر كشاورزي نمي‌كرديد، كدام كار و حرفه را انتخاب مي‌كرديد؟
خياطي، من پيش از آغاز كار كشاورزي و به نوعي آشپزي در خانه خياطي مي‌كردم. نيازهاي روزمره خود و فرزندانم را تأمين مي‌كردم و براي دوست و آشنا نيز لباس مي‌دوختم، در هزينه‌هايمان بسيار صرفه‌جويي مي‌شد و هم اينكه هميشه بالاي سر بچه‌هايم بودم. من تمام مهارت‌هاي مربوط به خياطي و گلسازي را يادگرفته‌ام و اگر كشاورزي نمي‌كردم يك كارگاه خياطي و گلسازي راه مي‌انداختم.
- نظرتان راجع به بيكاري و اينكه خيلي‌ها مي‌گويند كار نيست، چيست؟
كار هست، گاهي شرايط و ابزارش يعني پول نيست و گاهي هم اراده‌اي براي انجام نيست. متأسفانه هم‌اكنون بسياري از جوانان تنبل شده‌اند، دوست دارند با راحت‌ترين روش حساب‌هاي بانكي‌شان پر شود، ماشين زيرپايشان باشد و سند يك خانه مناسب نيز به نامشان اما واقعيت اين است كه براي اين چيزها بايد پدر و مادر پولدار و حمايت‌شان را داشت كه چنين كه حتي با داشتن اين شرايط اما با بيكار گشتن بازهم اين امكانات هميشگي نخواهد بود و به‌زودي پايان خواهد يافت. امروز كدام جوان روستايي و شهري را سراغ داريد كه به استقبال كاري كه نياز به خم و راست شدن مدام دارد بروم. كدام جواني حاضر است چكمه به پا كند و وارد گل و لاي زمين كشاورزي بشود؟ كدام جواني حاضر است نيش‌هاي آفتاب و درد تيغ گياهان را به جان بخرد براي شيشه‌اي 38هزار تومان؟ پس كار هست اما كاركن نيست. به راحتي مي‌توانند با اجاره يك زمين كوچك نسبت به كاشت نعناع فلفلي كه مشتري خوبي هم دارد اقدام كنند و تا 7 سال نيز محصول خواهد داد كه كيلويي 14الي 15هزار تومان فروخته مي‌شود، قبول دارم كار پشت ميزنشيني نيست، كار با درآمد بالا و بدون زحمت نيست اما كاري كه بتوان با درآمدش دست جلوي نامرد و نامحرم دراز نكرد، هست. من بچه‌هايم را نيز با اين تفكر بزرگ كرده‌ام. دخترم كه عكاسي خوانده و مسلط به هنرهايي همچون نقاشي و روبان دوزي است در يكي از اتاق‌هاي خانه ما شاگرد گرفت و به آنها اين هنر را ياد مي‌داد، بعدها براي اينكه بتواند درآمد بيشتري داشته باشد سراغ آرايشگري رفت و درحال حاضر نيز درآمد معقولي دارد. پسرم دانشجوي عمران است، حين تحصيل مغازه ترشك و لواشك‌فروشي باز كرده بود و بعد نيز در رستوران يكي از تالارهاي اروميه مشغول فعاليت شد، درآمدش كفاف همه خرجش را نمي‌دهد اما دستش را جلوي من و پدرش براي خرج روزانه‌اش دراز نيست. همين كه ياد بگيرد عزت‌نفس داشته باشد و روي پاي خود بايستد كافي است.
- براي توسعه كارتان برنامه‌اي داريد؟
از سال گذشته كاشت زغفران را نيز در باغ آغاز كرده‌ام، با كمك همسرم و برادرم با پرداخت نزديك به 3ميليون تومان بذر آن را خريده و در زمين كاشتم. سال اول نيم كيلو برداشت داشتم اما امسال به يك كيلو خواهد رسيد. در تلاش هستم تا واحد ميوه خشك كني راه‌اندازي كنم و شكرخدا مشتري خوبي هم از پايتخت براي اين محصول پيدا كرده‌ام. منتظر تأمين هزينه براي خريد دستگاه خشك‌كن هستم كه بلافاصله كارم را شروع كنم. درنظر داشتم واحد پرورش بلدرچين نيز راه‌اندازي كنم اما واحد ميوه خشك‌كني برايم اولويت بيشتري دارد چراكه مي‌توان با سرمايه كم امكان درآمدزايي براي خود و اشتغال براي تعدادي از جوانان روستايمان را فراهم كرد.
- سرمايه اوليه كارتان چقدر بود و تاكنون سفارشي را خراب كرده‌ايد؟
در حقيقت از صفر شروع كردم. بيدمشك و بادرنجبويه‌هايي را كه سهم خانواده ما از باغ پدر و شوهرم براي مصرف روزانه‌مان بود تقسيم و با همين ميزان كم شروع كردم. بعد از آن هم كارمان بيشتر از 300الي 400هزار تومان هزينه نداشت، ابزار عرق‌گيري را خريداري كردم و تا سال‌ها مي‌توانم از آنها استفاده كنم. هيچ وقت سفارش‌هايم خراب نشده است. از بدقولي نيز بيزارم، سرم برود قولي كه به مشتري‌ها داده‌ام را به سرانجام مي‌رسانم، گاهي از سهم خود يا خواهرم كم كرده‌ام اما اجازه نداده‌ام كه سفارش مشتري كم بيايد.
- چه چيزي بيش از همه شما را آزار مي‌دهد؟
اسراف، زماني كه مي‌بينم بچه‌ها و بزرگترها اسراف مي‌كنند، يك سيب گاز زده را دور مي‌ريزند يا نصف ليوان شربت اضافي را به راحتي در سينك ظرفشويي خالي مي‌كنند انگار بدنم را تكه تكه مي‌كنند.نمي‌توانم بفهمم چرا مردم خورد و خوراكشان را به اندازه شكمشان تهيه نمي‌كنند. يك سيب كوچك به‌دست بچه‌هايتان بدهيد اگر سير نشد دومي را برايش پوست بكنيد. اگر از اشتهايتان براي خوردن اطلاع كافي نداريد مقدار كمي بكشيد سير نشديد بيشتر بكشيد. بسياري از مردم يا نمي‌دانند يا دوست ندارند بدانند كه براي تهيه همان ميوه‌هايي كه اسراف مي‌شود و محصولي كه به راحتي در سطل آشغال جا خوش مي‌كند چقدر زحمت‌كشيده و عرق ريخته شده است. تعجب مي‌كنم دلشان به حال خودشان هم نمي‌سوزد كه با چه زحمتي پول در مي‌آورند با اسراف آن را به هدر مي‌دهند.
- توصيه‌اي براي جوان‌هايي كه دنبال كار مي‌گردند داريد؟
من فكر مي‌كنم جوانان ما بايد از كار كردن نترسند و عار ندانند. عار در دراز بودن دست جلوي ديگران و سربار بودن است. پول حلال درآوردن مايه سربلندي است. اين چيزي هست كه ما از بزرگ‌ترهاي خودمان ياد گرفته‌ايم و الان هم داريم با همان روش و منش زندگي مي‌كنيم.
- نقل شيرين‌تر از قند
نقل از سوغاتي‌هاي اصلي شهرستان اروميه محسوب مي‌شود و هيچ مهماني بدون شيرين شدن كامش از اين شيريني معطر و خوشمزه اين شهر را ترك نمي‌كند. نقل فروشي‌ها در تمام خيابان‌هاي شهر وجود دارند. بيدمشك عطر و طعم اصلي نقل است و خلال بادام بيدمشكي، شكر و آب هم مواد لاينفك آن. خلال بادام‌ها فقط در سال يك‌بار فرصت آن را دارند كه بيدمشكي شوند زيرا هرسال بيدمشك يك‌بار گل مي‌دهد و خلال‌ها بايد چند روزي داخل آن خوابانده شوند، گل بيدمشك يا همان پش پشا در زبان محلي، خلال بادام‌ها را زرد رنگ مي‌كند و مي‌توان طعم و عطر واقعي بيدمشك را از آن حس كرد و چشيد. مخلوط آب و شكر و جوشاندن و تبديل شدن به يك محلول شيره مانند مرحله بعدي تهيه نقل بيدمشكي است.اين محلول آرام‌آرام به دستگاهي دوار كه مدام در حال چرخش بوده و خلال را در خود جاي داده است، اضافه مي‌شود تا نقل بيدمشكي آماده شود. در نهايت بيدمشك نيز به اين جمع افزوده مي‌شود تا عطر و طعم ناب آن، خاطره‌اي ماندگار از چشيدن اين شيريني خوشمزه براي مهمانان به يادگار بياورد. اين روش مخصوص نقل‌هاي كوچك است كه به‌دليل سفيدي و ظاهرش از آن به‌عنوان نقل ابريشمي نيز ياد مي‌شود و رفيق انسان‌ها در مراسم شادي و حتي عزايشان است. نقل گردويي نيز مشتريان زيادي دارد كه قندان خانه‌ها خالي از آن نمي‌شود؛ نقلي گران‌تر كه هسته آن حاوي گرد بيدمشك است. ميزان آن نيز در كيفيت نقل‌ها تأثيربسزايي دارد به‌طوري كه نبايد ميزان آن از 7برابر وزن هسته بيشتر باشد. البته در نقل‌ها تنوع‌هايي نيز ايجاد شده و با افزودن زعفران، گل‌محمدي، زنجبيل و دارچين فهرست نقل‌ها طولاني‌تر شده است، وانيل و گلاب هم از اسانس‌هايي است كه نقل‌ها بي‌بهره از آن نمي‌شوند.نقل بي‌ضررترين نوع شيريني در كنار چايي است چراكه بدون هيچ فرايند شيميايي تهيه مي‌شود و به‌دليل نرمي، آسيب كمتري در مقايسه با قند به دندان‌ها وارد مي‌كند.
- طرز تهيه شربت بيدمشك
براي تهيه شربت بيدمشك يك ليوان شكر را با 2 ليوان آب با هم داخل قابلمه ريخته و روي حرارت ملايم مي‌گذاريم تا شكر حل شده و شيره قوام بيايد، شيره غليظ شده را با عرق بيدمشك مخلوط مي‌كنيم حتي اگر شكرك هم زده باشد مرحله آخر شكرك را در داخل شيره حل خواهد كرد، نبايد زماني كه شيره داغ است عرق بيدمشك اضافه شود چراكه عطر خود را از دست خواهد داد. شربت بيدمشك آماده شده از اسباب پذيرايي ميهمانان در اروميه است و يك آرام‌بخش قوي در پايان روز براي هر فردي محسوب مي‌شود.