اينكه نيت روزه واجب ماه رمضان چطور بايد باشد؟ چه چيزهايي باعث باطل شدن روزه مي‌شود؟ اگر سهوا يكي از باطل‌كننده‌هاي روزه را انجام دهيم چه بايد كرد؟ در اين صفحه سعي كرده‌ايم در اين روزهاي ابتدايي‌ماه مبارك رمضان به سؤالاتي از اين دست پاسخ بدهيم تا با آگاهي كامل شرعي به استقبال اين‌ماه عزيز برويم.
- چه شرايطي براي روزه‌گرفتن افراد لازم است؟
حكم كلي: براي واجب شدن روزه بر يك فرد 8شرط لازم است؛ يعني اگر هر يك از اين شرايط وجود نداشته باشد، ديگر بر فرد واجب نيست كه روزه بگيرد: 1- بلوغ، 2-عقل، 3- قدرت، 4- بي‌هوش نبودن، 5- مسافر نبودن، 6- حايض و نفسا نبودن، 7- ضرر نداشتن روزه براي فرد و 8- حرج نداشتن روزه براي فرد.
- نكات مهمي كه بايد بدانيد
ممكن است يك نفر بگويد كه به‌خاطر ضعف روزه نمي‌گيرد. يادتان باشد انسان نمي‌تواند به‌خاطر ضعف روزه را بخورد ولي اگر به‌قدري ضعف پيدا كند كه تحمل آن بسيار مشكل شود مي‌تواند روزه را بخورد. همچنين اگر براي او ضرر يا ترس از ضرر داشته باشد مي‌تواند روزه را افطار كند. حواسمان باشد كه اين ضرر يا ترس از آن، بايد يا از تجربه شخصي حاصل شده باشد يا از گفته پزشكي امين يا از منشأ عقلايي ديگر.
اگر پزشك گفت روزه نگيريم، حتما بايد به حرف او گوش كنيم؟ در پاسخ به اين سؤال بايد گفت كه ملاك تأثير روزه در ايجاد بيماري يا تشديد آن و عدم‌قدرت بر روزه‌گرفتن، تشخيص خود روزه‌دار نسبت به‌خودش است؛ بنابراين اگر پزشك بگويد روزه ضرر دارد، اما او با تجربه دريافته است كه ضرر ندارد بايد روزه بگيرد. البته خود نظر پزشك امين هم مي‌تواند يكي از معيارهاي شخص براي تصميم‌گيري باشد.
- اگر روزه‌مان باطل شد چه كنيم؟
حكم كلي: درخصوص روزه‌هاي باطل شده، فرق وجود دارد بين كسي كه عمدا روزه را باطل مي‌كند با كسي كه سهوا اين كار را انجام داده يا به واسطه نداشتن شرايط روزه نگرفته است. اگر كسي از روي عمد و اختيار و بدون عذرشرعي باطل‌كننده‌هاي روزه را انجام دهد، علاوه بر اينكه روزه او باطل مي‌شود و قضا دارد، كفاره نيز بر او واجب است اما كسي كه مثلا به‌خاطر بيماري، شرايط روزه گرفتن را نداشته باشد و روزه نگيرد يا اينكه به مسافرت برود، بايد تا قبل از رسيدن‌ماه رمضان سال آينده، فقط قضاي روزه را به جا بياورد.
- نكات مهمي كه بايد بدانيد
اگر به سبب بي‌اطلاعي از حكم شرعي، كاري را انجام دهد كه روزه را باطل مي‌كند، مثل اينكه نمي‌دانسته سر زير آب كردن روزه را باطل مي‌كند و سر زير آب كند، روزه‌اش باطل است و بايد آن را قضا كند، ولي كفاره بر او واجب نيست.
در فقه براي روزه‌هاي قضا شده، كفاره، كفاره تأخير و فديه وجود دارد كه هر يك در شرايط مشخصي واجب مي‌شود.
- چطور براي روزه ماه رمضان نيت كنيم؟
حكم كلي: روزه هم مانند هر عمل عبادي ديگري مثل نماز، نياز به نيت دارد و بدون آن روزه صحيح نيست. اما نكته مهم درباره نيت روزه، زمان انجام آن است كه ميان روزه مستحبي، روزه واجب معين مثل روزه ماه رمضان و روزه واجب غيرمعين مثل روزه‌هاي قضا، تفاوت‌هايي وجود دارد.
- نوع روزه، زمان و نيت روزه
روزه مستحب --- از اول شب قبل تا قبل از مغرب روزي كه روزه مي‌گيرد، به شرطي كه در آن روز كاري كه روزه را باطل مي‌كند، انجام نداده باشد.
روزه واجب معين مثل روزه‌ماه رمضان --- الف) تا قبل از طلوع فجر: صحيح است. ب) تا قبل از زوال خورشيد كه همان اذان ظهر است اگر از روي عمد نيت نكرده باشد صحيح نيست. اما اگر از روي فراموشي يا بي‌اطلاعي نيت نكرده، بايد بنابراحتياط واجب نيت روزه كند و روزه بگيرد و بعدا نيز آن روزه را قضا كند. ج) بعد از زوال خورشيد يا همان اذان ظهر كافي نيست.
روزه واجب غيرمعين مثل روزه‌هاي قضا --- الف) تا قبل از زوال: صحيح است. ب) بعد از زوال: صحيح نيست.
- نكات مهمي كه بايد بدانيد
يك نكته مهم درباره نيت، مربوط به روز يوم‌الشك است كه معلوم نيست روز سي‌ام‌ماه شعبان است يا روز اول‌ماه رمضان (مثلا اگر تا ديشب، حلول‌ماه مبارك رمضان اعلام نشده باشد، امروز يوم‌الشك است). براي اين روز مي‌تواند قصد روزه مستحبي آخر شعبان يا روزه قضا و مانند آن كند و اگر بعدا معلوم شود كه رمضان بوده از رمضان حساب مي‌شود و قضاي آن روز لازم نيست. اگر هم در اثناي روز بفهمد كه‌ماه رمضان است بايد از همان لحظه نيت روزه رمضان كند. روزه آخرين روز‌ماه شعبان به نيت روزه اول‌ماه رمضان، روزه حرام است.
به‌طور كلي شخص روزه‌دار از اذان مغرب هر شب تا اذان صبح فردا فرصت دارد تا براي روزه‌اش نيت كند. اگر بخواهد نيت يك‌ماه را به‌صورت يكجا انجام بدهد، در نخستين شب‌ماه رمضان مي‌تواند نيت روزه يكماهه كند.
- چه چيزهايي روزه را باطل مي‌كند؟
حكم كلي: روزه گرفتن، فقط ترك خوردن و آشاميدن نيست. ۹ چيز وجود دارد كه روزه را باطل مي‌كند. از نظر فقهي، اصطلاحا به اين باطل‌كننده‌هاي روزه، «مفطرات روزه» مي‌گويند. اين مفطرات عبارتند از: ۱- خوردن و آشاميدن. ۲- جماع (آميزش جنسي). ۳- استمنا (خودارضايي جنسي). ۴- دروغ بستن به خدا و پيامبران و معصومين(ع) (بنابر احتياط واجب). ۵- رساندن غبار غليظ به حلق (بنابر احتياط واجب). ۶- فرو بردن تمام سر در آب (بنابر احتياط واجب). ۷- باقي ماندن بر جنابت و حيض و نفاس تا اذان صبح. ۸- اماله (تنقيه) كردن با مايعات. ۹- قي كردن عمدي.
- نكات مهمي كه بايد بدانيد
اولا حواستان باشد كه باطل‌كننده‌هاي روزه، احكام بسياري دارند كه براي دانستن آنها حتما بايد به رساله مرجع تقليد خود مراجعه كنيد.
انجام دادن باطل كننده‌هاي روزه، 2حالت دارد؛ يا از روي عمد است كه روزه را باطل مي‌كند يا از روي سهو و فراموشي كه روزه را باطل نمي‌كند و تفاوتي هم بين اقسام روزه از واجب و مستحب در اين زمينه وجود ندارد.
اگر روزه‌دار شك‌كند مفطري انجام داده است يا نه، مثلا غبار غليظي كه وارد دهان شده آن را فروبرده است يا نه، يا آبي كه داخل دهان كرده بيرون ريخته يا نه، روزه‌اش صحيح است.
- اگر در‌ماه رمضان مسافرت رفتيم چه كنيم؟
حكم كلي: كسي كه در‌ماه رمضان مسافرت مي‌كند در هر مورد كه نماز را بايد شكسته بخواند نبايد روزه بگيرد و در هر مورد كه بايد نماز 4 ركعتي (تمام) بخواند، مانند مسافري كه 10 روز در يك محل قصد ماندن مي‌كند يا اينكه مسافرت شغل او ست، واجب است روزه را نيز بجا بياورد. البته اگر روزه‌دار بعد از ظهر مسافرت كند بايد روزه خود را تمام كند (هرچند نماز ظهر و عصرش شكسته مي‌شود) اما اگر پيش از ظهر به قصد مسافرت حركت كند، پس از عبور از حد ترخص (حدود 5كيلومتر) روزه‌اش باطل است و بايد افطار كند و اگر پيش از حد ترخص افطار كند بنابر احتياط، كفاره (افطار عمدي روزه‌ماه رمضان) بر او واجب است. البته اگر از حكم اين مسئله خبر نداشته كفاره ندارد.
- نكات مهمي كه بايد بدانيد
برخي‌ها فكر مي‌كنند كه مسافرت در ماه رمضان اشكال شرعي دارد، درحالي‌كه اينطور نيست. مسافرت در‌ماه رمضان هرچند براي فرار از روزه باشد جايز است. البته بهتر است به سفر نرود مگر اينكه سفر براي كاري نيكو يا لازم باشد.
روزه كساني كه مسافرت شغل آنها محسوب مي‌شود، روزه دانشجوياني كه مشغول به تحصيل در شهري ديگر هستند و روزه كساني كه چند وطن اصلي دارند، احكام متفاوتي دارند كه براي دانستن جزئيات آن حتما بايد به رساله مرجع تقليد خود مراجعه كنيد.