فضاهاي كوچك آپارتماني، مجالي براي آشنايي كودكان با طبيعت باقي نگذاشته است و والدين شاغل بالاجبار فرزندان خود را به مهدهايي مي‌سپارند كه معمولا فضاي مناسبي براي بازي‌هاي پرسروصداي كودكانه ندارند. دكتر عبدالحسين وهاب‌زاده، براي حل اين مشكل، تاسيس مدارس طبيعت را پيشنهاد داد؛ ايده‌اي كه باعث كاهش مشكلات رفتاري كودكان شهرنشين مي‌شود. سرانجام در پنجم دي‌ماه سال 93 براي نخستين‌بار در ايران، مدرسه طبيعت افتتاح شد و امروز تعداد اين مدارس طبيعت در ايران، به بيش از 40 مدرسه رسيده است. در همين خصوص با مهندس محمد درويش، مديركل بخش مشاركت‌هاي مردمي سازمان محيط‌زيست گفت‌وگو كرده ايم.
- پدربزرگم مزرعه داشت
در ابتداي گفت‌وگو از مهندس درويش، درخصوص علاقه‌مندي ايشان به طبيعت مي‌پرسيم. او در پاسخ مي‌گويد: «پدربزرگي داشتم كه به او باباگل مي‌گفتيم. مزرعه‌اي در سه‌راه سلفچگان داشت و من هميشه ايام تابستان را در مزرعه او مي‌گذراندم و با گياهان، طبيعت و حيوانات انس مي‌گرفتم. همان روزها بود كه متوجه شدم رودي كه در منطقه جاري است، روزبه‌روز كم‌آب‌تر مي‌شود. به پدربزرگم گفتم كه فكر مي‌كنم در روستا كسي چاهي حفر كرده و همين مسئله باعث كاهش حجم آب قنات شده است. پدربزرگم تعجب كرد. من به تحقيقات خود ادامه دادم و متوجه شدم كه حدس من درست است. همان زمان بود كه براي انتخاب رشته دانشگاهم اطمينان پيدا كردم و رشته مهندسي مرتع و آبخيزداري را در دانشگاه تهران انتخاب و ادامه دادم و براي كارشناسي‌ارشد، مديريت محيط‌زيست را برگزيدم تا بتوانم با همه توانم براي حفظ محيط‌زيست كشورم تلاش كنم».
او در ادامه، در معرفي خودش مي‌گويد: «بيش از هر عنوان و مسئوليتي من خود را فعال محيط‌زيست و طبيعت‌گرد مي‌دانم؛ چرا كه عاشق طبيعت سرزمينم هستم؛ سرمايه‌اي كه فردا براي پاس‌داشتش دير است و امروز بايد براي حفظ آن تصميم گرفت. به‌همين دليل بعد از اتمام دوره تحصيل در دانشگاه جذب مؤسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور شدم و به عنوان عضو هيأت علمي و مسئول گروه اقتصادي- اجتماعي در بخش تحقيقات بيابان مشغول به‌كار شدم و در سال 92 به دعوت خانم دكتر ابتكار به سازمان محيط‌زيست آمدم و مسئوليت مديريت دفتر مشاركت‌هاي مردمي اين سازمان را عهده‌دار شدم، به اين اميد كه بتوانم قدمي در راه حفظ محيط‌زيست ايران بردارم».
- بچه‌ها را بايد با اميد تربيت كرد
درويش درباره رويكرد آموزشي در مدارس طبيعت مي‌گويد: «در اين مدارس كودكان 3 تا 7سال هر روز و كودكان 7 تا 12سال، يك تا دو روز در هفته، پذيرفته مي‌شوند. در اين مدارس بچه‌ها بازي با خاك، آب‌بازي، كاشت نهال، شركت در بازي‌هاي گروهي و بازي با حيوانات بي‌خطر را تجربه مي‌كنند و تلاش مي‌شود كه خاطره خوشي از طبيعت در ذهن ايشان نقش ببندد. در اين مدارس به هيچ عنوان كودكان را از معضلات محيط‌زيستي نمي‌ترسانيم و با ايشان درباره تخريب طبيعت حرف نمي‌زنيم، بلكه تنها كوشش مي‌شود كه بچه‌ها عاشق طبيعت سرزمين‌شان بشوند و بتوانند طبيعت را كشف كنند و خود به اين نتيجه برسند كه چه رفتاري شايسته اين طبيعت زيباست. در اين مراكز بچه‌ها مي‌آموزند كه هيچ گياهي علف هرز نيست و هيچ جانوري موذي نيست، بلكه «جهان چون زلف و خط و خال و ابروست/ كه هر چيزي به جاي خويش نيكوست» و آفرينش هر موجود زنده‌اي حتما حكمتي داشته است كه اگر ما از آن بي‌خبريم، به‌معناي بي‌دليل بودن خلق اين موجودات نيست. خلاصه اينكه در اين مدارس فضايي فراهم است كه كودكان با عشق، اميد و آرامش، طبيعت را كشف كنند، از آن لذت ببرند و عاشقش بشوند».
- كاهش 25درصدي بيش‌فعالي
درويش درباره آثار مثبت مدرسه طبيعت طي سال‌هاي گذشته توضيح مي‌دهد: «حضور كودكان در اين مدارس تا 25درصد بيش‌فعالي آنان را كاهش و تا 40درصد ضريب يادگيري بچه‌ها را افزايش داده است و بچه‌ها را به رفتارهاي پايدارتري رسانده است. در بچه‌هايي كه در اين مدارس شركت كرده‌اند، بدخلقي‌هاي معمول كودكان، چون بدغذايي، لجبازي و بداخلاقي‌هاي معمول، كاهش يافته است و به همين دليل است كه من معتقد هستم بهترين تبليغ براي اين مدارس خود مدرسه‌ها و كودكاني هستند كه در اين مدارس شركت مي‌كنند. معمولا بچه‌ها عاشق اين فضا هستند. آنقدر كه برعكس اتفاقي كه در تمام مدارس مي‌افتد و بچه‌ها براي تعطيلات ثانيه‌شماري مي‌كنند، در مدارس طبيعت بچه‌ها براي حضور بيشتر علاقه‌مندند و دقيقا به همين دليل در يكي دو سال اول، تنها 3 مدرسه در ايران افتتاح شد، اما بعد از آن طي تنها يك سال، بيش از 40 مدرسه در ايران تاسيس شد، بدون اينكه هيچ تبليغاتي براي آن شده باشد».
او اضافه مي‌كند: «در شهرستان قائن در خراسان‌جنوبي، دختري زندگي مي‌كند كه آنقدر عاشق مدرسه طبيعت شده است كه هر روز مسيري 150كيلومتري تا كنكاج بيرجند را مي‌پيمايد تا در كنار ديگر كودكان دوست‌داشتني بازي كند، زندگي كند، كشف كند، تجربه كند و بياموزد. او كه آوا سالاري نام دارد دختري 4ساله است كه هر روز اين مسير را طي مي‌كند تا از نعمت همراهي با طبيعت بهره ببرد. والدين او كه رفت و آمد آوا را با جان و دل تا كنكاج پذيرفته‌اند مي‌گويند كه اين مدرسه در رفتارهاي آوا، تأثيرات مثبت زيادي داشته است و او كه پيش از آشنايي با مدرسه طبيعت زياد اهل دوستي با گروه همسالان خود نبوده، امروز كودكي سازگار است كه گاه حتي مي‌تواند در جمع‌هاي كودكان هم سن و سال خود، چون يك راهنما باشد و مشكلات را مرتفع كند».
- دوستداران طبيعت؛ اداره‌كنندگان مدارس طبيعت
از آقاي مهندس درباره نوع اداره اين مدارس و هزينه‌هاي دريافتي در اين مراكز مي‌پرسم و توضيح مي‌دهد: «اين مدارس توسط بخش خصوصي تاسيس و اداره مي‌شود، اما اكثر اين افراد، علاقه‌مندان به محيط‌زيست هستند؛ چرا كه فضايي بزرگ را به اين مدارس تخصيص داده‌اند و در مقابل هزينه زيادي را دريافت نمي‌كنند. در گروه سني 3تا 7سال كه كودكان هر روز از صبح تا عصر در مدارس پذيرفته مي‌شوند و دقيقا مثل يك مهدكودك تمام وقت، مسئولين نگهداري كودكان، به نام تحصيل‌گر‌ها، براي آموزش كودكان تلاش مي‌كنند، براي يك سال تحصيلي كه 8 ماه است مبلغ 500هزارتومان از والدين دريافت مي‌شود كه در مقايسه با مبالغي كه مهدكودك ها از والدين دريافت مي‌كنند، مبلغ قابل‌توجهي نيست. در گروه سني 7تا 12سال هم در هر نوبت پذيرش بچه‌ها مبلغي بين 15 تا 30هزارتومان از كودكان دريافت مي‌شود كه در قبال آن كودكان مي‌توانند صبح تا عصر را در اين مدارس بازي كنند و آموزش ببينند. البته مسئولين اين مدارس در تلاش هستند كه با مدارس مذاكره كنند و توافقات لازم براي نيم روز حضور بچه‌ها در هر هفته در اين مدارس طبيعت انجام شود كه من اميدوارم اين اتفاق هر چه زودتر تسهيل شود».
- افتتاح نخستين مدرسه طبيعت دولتي در پارك پرديسان
درويش درباره تعداد اين مدارس در كشور مي‌گويد: «اكنون در كشور 45مدرسه وجود دارد كه در شهرهاي مشهد، ساري، پارك ملي گلستان، بيرجند، همدان، آبادان، بوشهر، كرمانشاه، رشت، كيانشهر، تهران، قزوين و دماوند مشغول به فعاليت هستند كه در تهران 2مدرسه در فشم و گيلاوند كه وابسته به شهرستان دماوند هست در حال فعاليت هستند و من اميدوارم كه اين مراكز گسترش يابد». ايشان در ادامه مژده‌اي براي شهروندان تهراني دارد و مي‌گويد: «نخستين مدرسه طبيعت كه به شكل دولتي اداره مي‌شود به‌زودي در پارك پرديسان افتتاح خواهد شد تا به‌عنوان نمونه براي فعالان محيط‌زيست، شهروندان تهران و گردشگران ديگر شهرها و البته توريست‌هاي خارجي در دسترس عموم قرار بگيرد و اين مركز به‌صورت كاملا رايگان به فرزندان ايراني خدمات خواهد داد».
- كلينيك حيوانات پارك حيوانات
يكي از امكاناتي كه در پارك پرديسان در اختيار كودكان قرار‌مي‌گيرد، كلينيك حيوانات است. مديركل دفتر مشاركت‌هاي مردمي سازمان محيط‌زيست درخصوص اين كلينيك مي‌گويد: «در اين كلينيك حيواناتي كه به هر دليل دچار مشكل شده‌اند و مردم نمي‌توانند از آنها مراقبت كنند، پذيرفته مي‌شوند. اين حيوانات آسيب ديده‌اند و توسط خود مردم به كلينيك معرفي مي‌شوند. در اين كلينيك كه به همت دكتر معماريان اداره مي‌شود، اين حيوانات تحت مراقبت و درمان قرارمي‌گيرند و اگر بعد از بهبود، قابليت زندگي در طبيعت را پيدا كنند، به طبيعت بازگردانده شده و رهاسازي مي‌شوند و در غيراين صورت در كلينيك از آنها مراقبت مي‌شود. آن دسته از اين حيوانات كه براي كودكان خطري ندارند، هم‌بازي كودكان مي‌شوند تا خاطره‌اي زيبا از همراهي با طبيعت را در ذهن آنها باقي بگذارند. كودكان از نزديك اين حيوانات را كه عمدتا خرگوش، گربه، كل و از اين دست هستند مي‌بينند و با آنها بازي مي‌كنند».
به روزگاري كه گذشت فكر مي‌كنم؛ خانه مادربزرگ، حوض آب، باغچه‌هاي سبز، درخت انجير و نارنج و نعمتي به نام حياط كه براي فرزندان ما چيزي شبيه قصه‌هاي ققنوس است؛ كيميايي كه آن را درك نكرده‌اند و مي‌ترسم از روزي كه آن را افسانه‌اي دور بدانند و باور نكنند. از روزي كه آسمان آبي، جنگل‌هاي سبز، بازي با گربه‌هاي حياط و حوض فيروزه‌اي ماهي، تنها خطوطي نگاشته در كتاب‌هايي باشد كه ما نوشته‌ايم تا آنچه ديده‌ايم فراموش نكنيم و فكر مي‌كنم براي اينكه اين ترس، كابوس فرداها نباشد، بايد تلاش كرد؛ تلاشي بيشتر از اميدواري و نگارش مقالات و نوشتن اشعار؛ بايد قدم برداشت، سيگارها را خاموش كرد، از خودروي تك‌سرنشين استفاده نكرد، براي خريد از كيسه‌هاي پارچه‌اي استفاده كرد، زباله‌ها را از مبدا تفكيك كرد، طبيعت را دوست داشت و براي حفظ اين ميراث ارزشمند براي كودكان فردا تلاش كرد.