اما آيا مي‌دانيد خون شما چطور به نيازمندان آن كمك مي‌كند و چه بيماراني با خون شما به زندگي بازمي‌گردند؟ اين راهنما را بخوانيد تا به جواب سؤالات‌تان برسيد.
- نجات جان 3 انسان ديگر
به‌طور متوسط هر شخص ۵ ليتر خون دارد. اما وقتي خون اهدا مي‌كنيد چيزي حدود 450سي‌سي از خون شما كم مي‌شود. يعني كمتر از يك‌دهم آن كه اين ميزان در فاصله چند ساعت يا چند روز ساخته و جايگزين مي‌شود. با هر اهداي خون، جان 3نفر را مي‌توان نجات داد كه بيشتر آنها افرادي هستند كه تحت اعمال جراحي قرار گرفته‌اند و هنگام عمل، خون زيادي از دست داده‌اند. تصادفي‌ها، افرادي كه دچار سانحه شده‌اند و در محل حادثه خونريزي زيادي داشته‌اند هم به محض رسيدن به بيمارستان احتمالا نيازمند تزريق خون هستند.
بيماراني كه خونريزي داخلي مي‌كنند هم با استفاده از خوني كه شما اهدا مي‌كنيد، از مرگ نجات داده مي‌شوند. اما به جز اينها، در برخي سرطان‌ها، بيماري سلول‌هاي داسي‌شكل و خيلي از انواع بيماريهاي خوني ديگر هم نياز به تزريق خون وجود دارد و گاهي نياز بيمار به حدود 5واحد خون هم مي‌رسد.
از اهداي خون كامل كه بگذريم شما با اهداي فقط بخش كوچكي از خونتان هم مي‌توانيد به سلامتي و زندگي يك بيمار كمك كنيد. خون كامل از 3بخش اصلي تشكيل شده كه هر كدام از اين بخش‌ها به‌طور جداگانه مي‌توانند مورد استفاده قرار گيرند: يعني گلبول‌هاي قرمز، پلاكت‌ها و پلاسما هر كدام براي مورد خاصي استفاده مي‌شوند. گلبول قرمز فشرده را براي درمان كم‌خوني‌ها، سرطان، اعمال جراحي، زايمان، تالاسمي استفاده مي‌كنند. پلاكت در درمان بيماران مبتلا به سرطان، بيماران دچار خونريزي شديد حين عمل جراحي طولاني (مثل عمل قلب باز) كاربرد دارد و پلاسما در بيماريهاي پيشرفته خوني كه نياز به تعويض پلاسماي بيمار وجود دارد، هنگام نواقص فاكتورهاي انعقادي و... استفاده مي‌شود.
در سال‌هاي اخير روش كار كمي ساده‌تر شده و در برخي از مراكز اهداي خون، با فرايند پلاسمافرزيس به‌طور مستقيم پلاسماي خون شما جدا شده و باقيمانده خون به بدنتان برگردانده مي‌شود. اين پلاسما را براي تزريق به بيمار يا تهيه فراورده‌هاي پلاسمايي استفاده مي‌كنند.
- نجات با بخش كوچكي از خون
شما مي‌توانيد پلاكت خونتان را هم به‌صورت جداگانه اهدا كنيد اين پلاكت در مواردي كه بيماران با مشكل از دست دادن خون مواجهند استفاه مي‌شود. بيماراني كه با دوز‌‌هاي بالا شيمي‌درماني مي‌شوند هر 3روز يكبار، نياز به 8واحد پلاكت دارند. بيماران مبتلا به سرطان خون ممكن است هفته‌اي به 12- 10واحد پلاكت و بيماران تحت پيوند مغز استخوان ممكن است تا 120واحد پلاكت نياز داشته باشند.
مبتلايان به بدخيمي‌‌هاي خوني يا نوع خاصي از كم‌خوني، بيماران تحت جراحي‌‌هاي سنگين، كساني كه پيوند عضو مي‌كنند، مبتلايان به ايدز، بيماران مبتلا به بزرگي طحال، مبتلايان به بيماريهاي خودايمني پلاكتي، مصدومان و مجروحان حوادث، تصادفات و سوختگي هم به دريافت پلاكت نيازمندند. بنابراين مي‌بينيد كه پلاكت‌ها نقش حياتي در درمان دارند و اهميت آنها هر روز بيشتر مي‌شود.
بد نيست بدانيد كه گلبول‌هاي قرمز اهدايي بايد ظرف 42روز مورد استفاده قرار گيرند. پلاكت‌هاي اهدايي بايد ظرف 5روز مصرف شوند و پلاسما به‌صورت فريز شده نگهداري شده و تا يك سال بعد قابليت مصرف دارد. بنابراين هميشه و به‌طور مستمر نياز به اهداي خون وجود دارد و صرف خون دادن در برهه‌هاي زماني خاص و مناسبت‌هاي ويژه، كمك چنداني به رفع نياز بيماران كشور در تمام سال نمي‌كند.
- بيماراني كه با سلول شما جان مي‌گيرند
بعضي مواقع ممكن است يك بيمار به چيزي فراتر از خون و مشتقات معمول آن نياز داشته باشد. بيماران مبتلا به سرطان‌هاي پيشرفته لنف، خون، سينه، كليه، روده، تالاسمي و... گاهي براي درمان و زنده ماندن نيازمند سلول‌هاي بنيادي هستند؛ سلول‌هايي كه از خون يا مغز استخوان اهداكننده گرفته مي‌شوند و در بدن بيمار تكثير مي‌شوند.
آمارهاي سازمان انتقال‌خون نشان مي‌دهد يك‌سوم از بيماراني كه نيازمند دريافت سلول‌هاي بنيادي خون‌ساز هستند، در واقع به آخر خط درمان رسيده‌اند و چاره‌اي جز پيوند سلول بنيادي ندارند. اما متأسفانه امكان پيداكردن اهداكننده مناسب در بين خويشاوندان آنها كم است و حدود70درصد از آنها در بين خويشاوندان خود اهداكننده مناسبي پيدا نمي‌كنند. از طرف ديگر احتمال پيداشدن 2نفر با ساختار آنتي‌ژني مشابه، در بين افراد يك قوم يا يك نژاد بيشتر است و همين، موفقيت پيوند را بيشتر مي‌كند. بنابراين اگر در بانك اهداي سلول بنيادي عضو شويد مي‌توانيد به زنده‌ماندن همنوع خود كه به‌احتمال زياد هم‌نژاد و هم قومتان هم هست كمك كنيد.
در اين مواقع شما مي‌توانيد به سازمان انتقال خون مركزي در تهران مراجعه كرده و نمونه خون خود را اهدا كنيد. بعد از آن پروتئين‌هاي اختصاصي خون شما تعيين شده و اطلاعات‌تان را وارد بانك اطلاعاتي سلول‌هاي بنيادي كشور مي‌كنند و هر زمان بيماري نياز به پيوند سلول بنيادي با مشخصات شما داشته باشد با شما تماس گرفته و از شما كمك مي‌گيرند. براي اهداي سلول‌هاي بنيادي بايد سالم و فاقد سابقه بيماري خاص باشيد و سنتان بين 18تا 55سال باشد. بد نيست بدانيد كه اهداي سلول بنيادي خون فقط 4-3ساعت طول مي‌كشد و سلول‌هاي اهدا شده در 4تا 6هفته به‌طور كامل جايگزين مي‌شوند.
- چند نكته دربار ه اهداي خون
سن قابل‌قبول براي اهداي خون 18سال تمام و حداكثر سن 60سال تمام است و اهداكنندگان مستمر مي‌توانند تا 65سالگي هم خون اهدا كنند.
اهداكننده با فاصله 8هفته مي‌تواند خون اهدا كند. مشروط بر اينكه تعداد دفعات اهداي خون طي 12ماه از 4بار براي آقايان و 3بار براي خانم‌ها تجاوز نكند. بهتر است آقايان با فواصل 3ماهه و خانم‌ها با فواصل 4ماهه نسبت به اهداي خون اقدام كنند.
اهداي پلاكت تا 24بار در سال جايز است و از اين جهت مي‌تواند كمك بسيار بيشتري به بيماران كند.
اگر فردي اهداي خون را از سن 17سالگي شروع كند و تا سن 60سالگي، هر 56روز يكبار خون اهدا كند، در كل حدود 40گالن خون اهدا كرده و با اين كار جان حدود هزارنفر را نجات مي‌دهد.
وزن اهداكننده خون بايد بالاي 50كيلوگرم و فشارخون بيشينه او بين 90تا 180ميلي‌متر جيوه و فشارخون كمينه او بين 50تا100 ميلي‌متر جيوه باشد.
اگر داراي سابقه بيماري‌هايي مانند: بيماريهاي قلبي و عروقي، بيماريهاي ريوي شديد مانند آسم، سكته مغزي، تشنج، ديابت قندي وابسته به انسولين هستيد يا اگر سابقه ابتلا به بيماريهاي عفوني مانند هپاتيت بي، هپاتيت سي يا ايدز داريد نبايد خون اهدا كنيد.
انتقال خون گاهي براي فرد دريافت‌كننده با خطراتي همراه است. واكنش شديد به انتقال خون، واكنش‌هاي دفاعي يا آلرژي، واكنش‌هاي ملايم پوستي يا تب ازجمله اين خطرات هستند. براي همين اهداي خون و انتقال‌خون هر دو در فرايند پيچيده و بسيار دقيق انجام مي‌شوند.