یکی از نمازهای نخوانده‌اش شرمنده خداست، دیگری با پدر و مادر نامهربانی کرده است، آن یکی غیبت کردن ورد زبانش بوده و فردی هم حقی را پایمال کرده است.
همه اينها شب تا صبح احيا برپا مي‌كنند و از خداوند مي‌خواهند تا از بستر نوري كه در اين سه شب پهن شده تلألويي را نصيب‌شان كند. كساني كه در شب‌هاي گذشته با «الهي العفو» گفتن و با عنايت به لطف خداوند بزرگ، به‌خاطر همه گناهان‌شان از درگاه حق طلب استغفار كرده‌اند حالا راه جديد و سختي را براي ادامه مسير، بدون ارتكاب گناه درپيش دارند. با حجت‌الاسلام و المسلمين فرحزاد، كارشناس مسائل مذهبي به گفت‌وگو نشسته‌ايم تا راه‌هاي تداوم آگاهانه مسير توبه را از زبان ايشان بشنويم.
- توبه‌اي كه دعاي ملائك را به همراه دارد
اگر انسان‌ها از اهميت توبه مطلع شوند حتي يك ثانيه نيز از عمل به آن غافل نخواهند شد. خداوند كساني را كه توبه مي‌كنند و عمل صالح انجام مي‌دهند مي‌بخشد و اعمال بد آنها را به نيكي تبديل مي‌كند. در سوره مؤمن آمده است كه خداوند ملائك را مأمور كرده است تا براي كساني كه توبه كرده‌اند دعا كنند. پيامبر(ص) نيز فرموده اند: چيزي نزد خدا محبوب‌تر از مرد و زني كه از گناه توبه مي‌كنند و به در خانه خدا مي‌آيند، نيست. خداوند در قرآن مي‌فرمايد گناهان توبه‌كنندگان را مي‌بخشم و حتي بدي‌هاي آنها را به خوبي تبديل مي‌كنم. حتي اگر خدا براي توبه‌كنندگان ثوابي نگذارد، باز مقامي بالاتر از محبوب شدن نزد خدا نيست؛ يعني انسان به جايي برسد كه خدا بگويد او را دوست دارد. خدا مي‌فرمايد كساني كه توبه مي‌كنند محبوب خدا مي‌شوند و آه كشيدن افراد گناهكار به‌خاطر گناه‌شان را از حمد گفتن افراد عابد بيشتر دوست دارد؛ چراكه آنها جز او كسي را ندارند.
- نماز، حسنات را جذب و بدي‌ها را دفع مي‌كند
نماز، هم گناهان را از بين مي‌برد و هم حسنات و درجات افراد را بالا مي‌برد. نماز مثل آب است كه هم براي پاكيزگي به‌كار مي‌رود و هم مايه حيات است و يك عامل بازدارنده قوي به شمار مي‌رود. در اين زمينه نيز به آيات و روايات زيادي مي‌توان استناد كرد. فردي خدمت امام صادق(ع) رسيد و گفت كه گاهي به من غصه و غم و گاهي آرامش و خوشي دست مي‌دهد. امام(ع) فرمودند: زماني كه غصه شما را دربرمي‌گيرد معنايش اين است كه طائفه شيطان به شما نزديك شده‌اند و وقتي آرامش و خوشي به شما دست مي‌دهد معنايش اين است كه فرشته‌ها به شما نزديك شده‌اند. امام صادق(ع) در ادامه اين روايت به اين آيه قرآن اشاره مي‌كنند كه شيطان وعده فقر مي‌دهد و شما را دعوت به گناه و معصيت مي‌كند ولي خدا به شما وعده آمرزش مي‌دهد. (بقره/268) در آيه114سوره هود نيز آمده است كه نمازهاي پنجگانه را اقامه كن كه اين حسنات، بدي‌ها را دور مي‌كند. پس انساني كه به نمازش اهميت مي‌دهد، همين نماز عاملي براي بازدارندگي او از گناه مي‌شود؛ چراكه فردي كه نمازگزار است سعي مي‌كند كه حقي از مردم به گردن او نباشد، از مال حرام پرهيز كند و خود را به خداوند نزديك كند.
- صلوات؛ سپر محكمي در برابر ارتكاب گناه
پيامبر 3 خاصيت مهم براي صلوات برشمرده‌اند كه عبارتند از: پاكيزگي اعمال، خشنودي خداوند و مستجاب شدن دعا. خدا به حضرت موسي(ع) فرمود: اي موسي! اگر دوست داري كه من از كلام به زبان تو نزديك‌تر باشم و از آنچه مي‌بيني به چشم تو نزديك‌تر باشم و از انديشه و فكرت به قلب تو نزديك‌تر باشم، به‌طوري‌كه بين تو و عالم هيچ‌چيزي حائل نباشد جز من، بر حبيب من محمد مصطفي(ص) زياد صلوات بفرست زيرا كه صلوات بر حبيب من، نور و رحمت و هدايت است. كسي كه مداومت بر ذكر صلوات دارد، نوري همراهش است كه شيطان را از خود دور مي‌كند و صلوات براي او سپري محكم مي‌شود. پس حداقل روزي صد صلوات برمحمد و آل‌محمد بفرستيم تا اين كار پلي براي مداومت بر توبه باشد.
- گريه براي امام حسينع نقطه پيوند انسان و خدا مي‌شود
در كامل الزيارات از امام صادق(ع) داريم كسي كه بر امام حسين(ع) گريه كند دل پيامبر را مسرور مي‌كند و پيوندي بين او و خدا ايجاد مي‌شود كه شيطان نمي‌تواند در آن نفوذ كند. امام حسين(ع) خيلي نزد خدا عزيز است و براي همين است كه تأكيد شده نبايد ارتباط با اهل‌بيت(ع) و حضور در مجالس روضه را ترك كرد. پس يكي از رازهاي ترك گناه و ماندن در مسير توبه، استمرار بر خواندن زيارت عاشوراست.
- طلب حلاليت از كساني كه حقي به گردن ما دارند
وقتي انسان بار سنگين گناه را بر دوش دارد مي‌تواند با توبه كردن آن بار را سبك كند ولي اگر حقي از ديگران بر گردنش باشد مسير توبه براي او سخت مي‌شود؛ مثلا شايد دلي را شكسته باشد يا آه مظلومي پشت سر او ديده شود. در اين موارد بايد علاوه بر توبه و استغفار، از آن افراد اگر دسترسي داريم حلاليت بطلبيم. اگر به اين موضوع توجه نكنيم راه‌هاي حركت به سمت خدا هموار نخواهد بود. در واقع يكي از اركان توبه، اقرار به گناه نزد خداوند است و بعد از آن ادا كردن حقوق خدا و مردم. بُعد بعدي ابراز پشيماني است. ركن ديگر اين است كه چيزهايي كه جبران دارد را انجام بدهيم و از كساني كه حق آنها را پايمال كرده‌ايم حلاليت بطلبيم. اگر نمي‌توانيم اين كار را بكنيم از خدا بخواهيم كه به آنها خير بدهد و بر نيكي‌هايشان بيفزايد. البته به شرطي كه حالت توبه و برگشت در ما باشد.
- از رحمت خداوند هرگز مأيوس نشويد
نكته مهم اينكه عده‌اي هستند كه توبه مي‌كنند و باز آن را مي‌شكنند و ديگر توبه نمي‌كنند و گناه را وارد قلب‌هاي‌شان مي‌كنند. خداوند آمرزنده است و اگر شما هزار بار هم توبه كنيد مي‌بخشد. در دعاها داريم كه خدايا! كار من برگشت به گناه است و كار تو آمرزش و مغفرت. البته خيلي از افراد از گناه ناراحت هستند و اصرار به انجام آن ندارند ولي وسوسه شيطان آنها را به گناه مي‌اندازد. به افرادي كه گناه كرده‌اند و بعد توبه كرده‌اند ولي الان شك دارند كه خدا آنها را آمرزيده است يا خير، بايد گفت كه خود اين شك، گناه است زيرا يأس از آمرزش گناه از هر گناهي بالاتر است و در حد كفر است. اگر ما پشيمان و نادم نشويم، خدا ما را نمي‌بخشد ولي كسي كه نادم است قطعا خدا او را مي‌بخشد. همين احساس شرمندگي نشان‌دهنده بخشش خداست. حتي وقتي خدا بنده‌اي را مي‌آمرزد به فرشته‌ها مي‌گويد كه اعمال بد او را فراموش كنند و حتي شاهداني مثل زمين و زمان هم اين اعمال را فراموش خواهند كرد. پس، از اين فرصت‌هاي پاياني‌ماه رمضان استفاده كرده و دعاكنيد كه در اين راه ثابت قدم بمانيد.
- وقتي شيطان از ما عصباني مي‌شود
در روايتي عنوان شده است كه پيامبر شيطان را ديدند كه ناراحت است. پرسيدند چرا ناراحت هستي؟ ابليس گفت: به‌خاطر 5 كار امت تو ناراحت هستم: هر كاري را با بسم‌الله شروع مي‌كنند و اين كار من را از آنها دور مي‌كند. براي تصميم‌گيري هر كاري ان‌شاءالله مي‌گويند. وقتي به يكديگر مي‌رسند سلام مي‌كنند. وقتي گناه مي‌كنند توبه مي‌كنند و به سوي خدا برمي‌گردند و وقتي نام محمد(ص) را مي‌شنوند صلوات مي‌فرستند. پيامبر فرمود: بر اين 5 كار مداومت كنيد تا شيطان از شما دور شود.