در اولين مرحله دوست‌داشتني‌ها را جدا کني و بقيه را کناري بگذاري و... اصلاً تابه حال به سرنوشت پسماندهاي توليدي خود در طول يک سال تحصيلي (مثل پسماند دفترهاي مصرف شده و کتاب‌هاي قديمي) و ابزار و وسايل فرسوده و مصرف شده در مدارس و کلاس‌هاي درسي خود فکر کرده‌اي؟!
آيا تابه‌حال در اين‌باره با معلم‌ها، هم‌کلاسي‌ها و يا پدر و مادر خود صحبت كرده‌اي؟ فكر كرده‌اي معمولاً پس از پايان فصل امتحان‌ها چه پسماندها و وسايلي را دور مي‌اندازي؟ آيا به مقصد نهايي آن‌ها فکر کرده‌اي؟
نكات مطرح شده در اين مطلب کمک مي‌كنند بتواني در اين‌باره تصميم‌هاي مناسب‌تري بگيري. با اين کار مي‌تواني به محيط‌زيست و اقتصاد مدرسه و خانواده‌ي خود هم کمک كني.
- توليد يک سال تحصيلي!
بيش‌تر وسايلي که در مدرسه از آن‌ها استفاده کرده‌ايم، حالا تبديل به پسماند شده‌اند. بررسي‌ها و مشاهدات صورت گرفته نشان مي‌دهد که پسماندهاي يک‌سال تحصيلي را مي‌توان در دو گروه دسته‌بندي کرد:
1. پسماندي که به‌دست دانش آموزان توليد مي‌شود.
2. پسماندي که به واسطه‌ي حضور دانش‌آموزان در مدارس و استهلاک ابزار و وسايل گوناگون ايجاد مي‌شود.
مهم‌ترين پسماندهايي که به‌دست دانش‌آموزان توليد مي شود عبارتند از: پسماند کتاب‌هاي درسي، پسماند کتاب‌هاي کمک آموزشي، پسماند دفترهاي مصرف شده، پسماند خودکار، مداد، پاک‌کن و مدادرنگي و ماژيک، پسماند انواع کاغذهاي تک رو و دو رو، پوشه‌هاي کاغذي و پلاستيکي، روپوش‌ها، کيف‌ها، ليوان، حوله و غيره. برخي از اين پسماندها قابليت استفاده‌ي مجدد را ندارند، مانند دفترهاي مصرف شده و يا خودکار و ماژيک‌هاي تمام شده.
در اين حالت مي‌توان اين پسماندها را بر اساس جنس و نوع ماده تشکيل‌دهنده دسته‌بندي کرده و به مراکز بازيافت موجود در شهر خود تحويل داد.
- درست جدا کنيم
حالا نوبت دسته‌بندي پسماندهاي آخر سال است. با اين دسته‌بندي و جداسازي مي‌توانيم امکان بازيافت و عمر دوباره را به وسايلمان بدهيم، به شرطي که درست جداسازي کنيم. به شما پيشنهاد مي‌كنيم براي اين‌كار به موارد زير توجه داشته باشيد:
1. در مورد پسماندهاي کاغذي و پوشه‌هاي مقوايي تا حد امکان چسب و منگنه‌هاي فلزي آن‌ها را قبل از تحويل به مراکز بازيافت جدا کنيد. چون چسب و منگنه با بروز مشکلاتي در فرآيند بازيافت کاغذ همراه خواهد بود.
2. دفترهاي مصرف شده را بررسي كنيد و در صورت وجود جلد پلاستيکي و چسب، آن‌ها را جدا کرده و در دسته پسماندهاي پلاستيکي قرار دهيد.
3. در مورد ماژيک و خودکار، اول از تمام شدن کامل جوهر و رنگ آن‌ها اطمينان حاصل کنيد و آن‌ها را به صورت دسته‌اي تحويل دهيد. براي اين کار مي‌توانيد از يک بند و يا تسمه‌ي پلاستيکي، يا يک کيسه‌ي پلاستيکي مصرف شده استفاده کنيد.
4. پسماندهاي کاغذي و مقوايي را ريزريز و مچاله نکنيد. منظور از پسماندهاي کاغذي را که مي‌دانيد؟ همان دفترهاي مصرف شده و برگه‌هاي امتحاني ميان ترم و.... اين کار فرآيند ذخيره‌سازي، جمع آوري و انتقال اين نوع پسماندها را با مشکل مواجه کرده و در بسياري از موارد جداسازي آن‌ها را در تأسيسات بازيافت از ساير پسماندهاي خشک به دليل کوچکي غير ممکن مي‌کند.
5. تا حد امکان پسماندهاي کاغذي و مقوايي خود را به‌صورت دسته‌اي روي هم قرار دهيد و به‌منظور جلوگيري از پراکندگي و جابه‌جايي آن از يک بند يا تسمه‌ي پلاستيکي و يا يک کيسه‌ي پلاستيکي بزرگ مصرف شده استفاده کنيد.
6. اگر مي‌توانيد فرآيند جمع آوري و تحويل اين‌گونه پسماندهاي خود را با همکاري مدير و معلم‌هاي مدارس و ساير هم‌کلاسي‌هاي خود و در مدرسه انجام دهيد تا در يک زمان مشخص مقدار زيادي از پسماندها جمع‌آوري شود. در اين حالت هماهنگي با مراکز پسماند براي جمع آوري اين پسماندها آسان‌تر خواهد بود.
توجه داشته باشيد که پسماندهايي که به اين شکل از مدرسه جمع مي‌شود حجم زيادي دارد و بسته به شرايط، گاه مي‌توان در قبال ارائه‌ي اين پسماندهاي خشک، از مزاياي دريافت پول نقد و يا کيسه‌هاي پلاستيکي و يا نوشت‌افزار نو و ... براي مدرسه بهره‌مند شد.
در صورت عدم همکاري شهرداري شهر خود و يا عدم وجود فرايند بازيافت در آن‌جا، مي‌توانيد با مطالعه‌ي نيازمندي‌هاي روزنامه‌هاي محلي و يا پرسش از بزرگ‌ترها نسبت به فروش پسماندها به خريداران ضايعات اقدام کنيد.
- مصرف دوباره‌ي نيمه‌کاره ها
حتماً در بين وسايل مدرسه، لوازمي داريم که نيمه مصرف شده‌اند و يا کهنه‌اند. لوازمي که هنوز پسماند نشده‌اند، مثل بعضي از خودکارها، دفترها و يا کيف و جامدادي و حتي لباس مدرسه. در مورد اين وسايل دو پيشنهاد داريم:
1. نوشت‌افزار سالم، ولي نيمه مصرف شده‌ي خود را جدا كنيد و بدون هيچ خجالتي آن‌ها را براي مصرف در سال آينده‌ي تحصيلي در نظر بگيريد.
2. لوازمي مانند جامدادي، کيف و لباس‌هاي مدرسه را در صورت امکان تعمير و از آن‌ها براي سال بعد استفاده کنيد و يا با کمک والدين خود آن‌ها را به خانواده‌هاي نيازمند و يا مؤسسات خيريه هديه دهيد.
- کتاب‌ها و....
در مورد کتاب‌هاي درسي و يا کمک درسي هم مي‌توان به روش‌هاي زير، عمري دوباره به آن‌ها هديه داد:
1. ارائه‌ي کتاب‌هاي کمک درسي به کتاب‌خانه‌هاي عمومي.
2. ارائه‌ي کتاب‌هاي درسي و کمک آموزشي به مؤسسه‌هاي خيريه براي ارسال به مناطق و روستاهاي محروم کشور.
3. و در نهايت تحويل آن‌ها به مراکز بازيافت شهر خود.
- شما بگوييد
شما با پسماندهايي که از سال تحصيلي قبل مي‌ماند چه‌كار مي‌کنيد:
1. ويانا 15 ساله، اصلاً نمي‌داند وسايلش چه مي‌شود. فقط بعضي‌ها را که دوست دارد جدا مي‌کند و در کيف دستي‌اش مي‌گذارد مثل بعضي از خودکارها و دفترچه‌هاي يادداشت.
2. زهرا 16 ساله، بعضي از وسايلش را به‌عنوان يادگاري نگه مي‌دارد، ولي از بقيه خبر ندارد. در واقع کاري نمي‌کند و آن‌ها در خانه و يا در انباري مي‌مانند. اما فکر مي‌کند اگر به دست نيازمندان برسد خيلي خوب است.
3. اميرحسين 13 ساله، تقريباً از زماني که مدرسه تعطيل مي‌شود ديگر خبري از کيف و وسايلش ندارد تا سه ماه بعد!
- براي بزرگ‌ترها
اين قسمت به مدرسه مربوط مي‌شود، اما اگر والدين شما عضو انجمن اوليا و مربيان باشند و يا خودتان يک فعال زيست‌محيطي باشيد مي‌توانيد به کمک اين وسايل بياييد.
پسماندهاي توليد شده در مدارس معمولاً شامل وسايل و تجهيزاتي هستند که به دليل فرسوده شدن و يا بي‌احتياطي دانش‌آموزان در مصرف، دچار آسيب و يا شکستگي شده‌اند. براي مثال در اين خصوص مي‌توان به موارد زير اشاره کرد:
1. ميز و نميکت‌هاي شکسته
2. صندلي‌هاي شکسته شده در حياط
3. توپ‌هاي بازي پنچر شده
4. تورهاي پاره شده فوتبال، واليبال و بستکبال و ...
5. رايانه‌ها و وسايل مرتبط مانند نشانگرها، بلندگوها و کيبوردها
6. شيرهاي آب خوري و...
به هيچ عنوان دور انداختن اين وسايل را به‌شما توصيه نمي‌کنيم. مي‌توانيد با همکاري مدير و معلم‌ها و انجمن اوليا و مربيان نسبت به شناسايي والديني که در زمينه ي تعميرات هر يک از اين وسايل تخصص دارند اقدام کنيد.
براي مثال در صورتي که يکي از والدين آهنگر بوده و يا دستگاه جوش دارد مي‌توان نسبت به تعمير ميز و صندلي و يا نيمکت‌ها با كمك او اقدام کرد و يا در مثالي ديگر مي‌توان از تخصص يکي از والدين براي تعميرات وسايل رايانه مدرسه استفاده کرد. شما مي‌توانيد از تخصص کفاشي‌ها براي دوخت توپ‌هاي پاره و يا تورهاي پاره‌ي مدرسه‌ي خود استفاده کنيد.
اما اگر به هيچ وجه امکان تعمير اين وسايل نيست، مي‌توان آن‌ها را در کيسه‌هاي جداگانه به مسئولان بازيافت تحويل داد.
- در خود مدرسه
در نهايت به شما پيشنهاد مي‌كنيم با همکاري مديريت مدرسه نمايشگاهي تحت عنوان «بهترين‌ها از دورريختني‌ها» در مدرسه‌ي خود راه‌اندازي کنيد و کاردستي‌هاي ساخته شده از پسماندهاي يک سال تحصيلي خود را در معرض ديد عموم قرار دهيد.
حتي شما مي‌توانيد اين فروشگاه را به بازارچه خيريه تبديل کرده و درآمد حاصل از فروش کاردستي‌ها را به مؤسسه‌هاي خيريه تقديم کنيد.