از سوی دیگر زمزمه‌ها برای تبدیل«حساب» ذخیره ارزی به «صندوق» هم شنیده می‌شود.
با بایزید مردوخی دبیر سابق هیأت امنای حساب ذخیره ارزی گفت‌وگو کرده‌ایم.
- فکر می‌کنید مدیریت درآمدهای نفتی کشور با تبدیل حساب ذخیره ارزی به صندوق بهتر خواهد شد؟
مدیریت درآمدهای مازاد ارزی ناشی از فروش نفت چه در قالب «حساب» و چه در قالب «صندوق» تغییری ایجاد نمی‌کند چرا که در هر دو شکل وقتی دولت نیاز پیدا کند و درآمدهای پیش‌بینی شده‌اش محقق نشود از این ذخیره ارزی استفاده می‌برد.
ولی این امکان وجود دارد که با تبدیل شدن این حساب به صندوق، فرآیند اعطای تسهیلات ارزی به بخش خصوصی تسهیل شود.
اگر شکل حساب داشته باشد مثل الان، هیأت امنای ارزی به نمایندگی از دولت با بانک‌های عامل دولتی و خصوصی قرارداد امضا می‌کند و اعتبارات را به صورت وجوه امانی در اختیار آنها قرار می‌دهد.
هم اکنون حدود 17 هزار شعبه بانکی در 30 استان کشور فعالیت دارند که با مدیریت بانک‌های عامل، این وجوه از محل حساب ذخیره ارزی جهت تأمین هزینه‌های ارزی طرح‌های تولیدی و سرمایه‌گذاری اختصاص می‌یابد.
به این ترتیب بانک‌های عامل مسئول ارزیابی توجیه فنی و اقتصادی طرح‌ها و توان بازپرداخت متقاضیان خواهند بود که درصورت مثبت بودن ارزیابی‌ها، این تسهیلات داده می‌شود.
- با تبدیل حساب به صندوق، تخصیص اعتبارات به بخش خصوصی به چه نحو خواهد بود؟
ارزیابی فنی و اقتصادی طرح‌ها یک کار تخصصی و پردردسر است که اگر صندوق ذخیره ارزی ایجاد کنیم باید دولت حداقل در 30 استان کشور شعبه دایر کند و کارشناسان خبره هم جذب شوند تا بتوانند ارزیابی دقیق فنی و اقتصادی از طرح‌ها داشته باشند.
از سوی دیگر، ریسک بازپرداخت تسهیلات هم بر دوش صندوق خواهد بود.
- آیا هم اکنون ریسک بازپرداخت تسهیلات بر عهده بانکهاست؟
بله! بر اساس قراردادهای امضا شده ریسک بازپرداخت اعتبارات از محل حساب دخیره ارزی جزو تکالیف بانکهاست.
به‌هر حال اگر بخواهیم به صورت فرمایشی وام بدهیم، بد‌هم خرج می‌شود در حالی که این پول حاصل زحمت و تولید کالا و خدمات نیست بلکه از محل فروش ثروت ملی به‌دست آمده است که بین نسلی است و آیندگان هم نسبت به آن حق دارند.
- اما بخش خصوصی در دریافت سهم 50 درصدی خود با مشکلاتی مواجه است. چرا؟
بارها گفته‌ام که ما برای سرمایه‌گذاری وام می‌دهیم. لذا احراز شرایط و توجیه فنی و اقتصادی طرح‌ها زمان‌بر است و از سوی دیگر بسیاری از متقاضیان مشکل تأمین وثیقه هم دارند چرا که به‌دلیل استفاده از تسهیلات ریالی بانک‌ها، وثایق آنها در گرو بانکهاست.
- اخیراً قائم مقام بانک مرکزی، موجودی حساب ذخیره ارزی را 8 میلیارد دلار اعلام کرده است. به‌نظر شما این میزان پشتوانه خوبی برای اقتصاد ملی ما در این شرایط است؟
این پشتوانه مطمئن نیست. به ویژه اینکه اگر تعهدات حساب ذخیره ارزی را که بانک‌ها برای بخش خصوصی مصوب کرده‌اند و تکالیف بودجه‌ای را هم کم کنیم شاید مبلغ ناچیزی در آن باقی بماند.