یکی از علل عوارض دیررس پیوند عضو مصرف طولانی‌مدت داروهای ضد رد پیوند است.
تضعیف دستگاه ایمنی بیماران پیوندی آنان را در معرض عفونت‌های گوناگون ازجمله عفونت‌های قارچی و ویروسی قرار می‌دهد. باید توجه داشت که این بیماران باید تا آخر عمر این داروها را مصرف کنند تا کارکرد عضو حفظ شود.
خطر رد پیوند در سال اول پس از پیوند نسبتاً زیاد است، اما پس‌ازآن می‌توان میزان این داروها را کم کرد. البته قطع کامل این داروها ممکن نیست.
یک نکته مهم این است که علائم عفونت در این بیماران معمولاً در ابتدا بسیار خفیف است، اما عفونت می‌تواند به‌سرعت پیشرفت کند. بنابراین تیم پزشکی باید به‌دقت بیماران را زیر نظر داشته باشند.
خود بیمار نیز باید در صورت بروز هر حالت یا علامت غیرطبیعی تیم پیوند را مطلع کند. هرگونه تب، سرفه، درد، اسهال، سردرد یا مشکلات ادراری را باید سریعاً به تیم پیوند اطلاع داد.
یکی دیگر از عوارض تضعیف دستگاه ایمنی در اثر مصرف داروهای رد پیوند، بروز سرطان‌ها در بیماران است که از شایع‌ترین آن‌ها سرطان‌های پوست است. بنابراین هرگونه تغییرات پوستی را باید به اطلاع تیم پیوند رساند.
یکی دیگر از سرطان‌های شایع در این بیماران، نوعی از سرطان سلول‌های دستگاه ایمنی بدن به نام لنفوم است. این نوع سرطان نیز معمولاً با علائمی غیراختصاصی چون تب، درد یا بزرگ شدن غدد لنفاوی در گردن یا کشاله ران همراه است. پس هرگونه علامت غیراختصاصی را نیز باید به اطلاع پزشکان تیم پیوند رساند.
خوشبختانه بسیاری از این سرطان‌ها در صورت تشخیص سریع قابل‌درمان هستند.
یکی دیگر از عوارض دیررس پیوند، عوارض ناشی آر داروهای ضد رد پیوند هستند. این داروها می‌توانند منجر به چاقی، افزایش فشارخون، دیابت و افزایش چربی‌ها خون شوند. همه این موارد با افزایش خطر بیماری‌های قلبی- عروقی همراهی دارند.
با توجه امکان بروز این عوارض، بیماری‌های قلبی- عروقی، عفونت‌ها و سرطان‌ها از علل شایع مرگ بیماران پیوند شده هستند. به همین علت است که تیم پیوند باید به‌دقت بیماران را ازلحاظ بروز این بیماری‌ها تحت ارزیابی دقیق و مداوم قرار دهند.
یکی دیگر از عوارض دیررس، رد مزمن پیوند است. باوجوداینکه داروهای ضد رد پیوند مؤثری به بازار آمده‌اند، اما شیوع رد مزمن پیوند هنوز کاهش نیافته است و یک‌سوم بیماران پیوند شده دچار این مشکل می‌شوند. متأسفانه رد مزمن پیوند هنوز درمانی به‌جز پیوند مجدد ندارد.
یکی دیگر از عوارض دیررس، عود بیماری اولیه در عضو پیوندی است. این حالت در پیوند کبد نسبتاً شایع است، ولی در پیوندهای دیگر نیز مشاهده می‌شود. خوشبختانه در بسیاری از موارد می‌توان عود بیماری اولیه را در عضو پیوندی کنترل کرد. البته در صورت عدم موفقیت درمان نیاز به پیوند مجدد است.
باوجود همه این مشکلات، پیوند همچنان درمان ارجح بیماران مبتلابه نارسایی عضو است. پیوند به بهبود کیفیت زندگی بیمار و افزایش طول عمر او کمک می‌کند.
*جراح پیوند و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران