امسال از آخرين اپيدمي وبا در ايران ٦ سال مي‌گذرد و به همين دليل پيش‌بيني مي‌شود كه تابستان 96 با شيوع وبا همراه باشد. اما وبا چيست؟ چه علايمي دارد و چطور بايد از آن در امان بمانيد؟ توضيحات دكتر رضا رشيدي، پزشك عمومي را در اين راهنما بخوانيد تا پاسخ سؤالات‌تان را دريافت كنيد.
- وبا چه جور بيماري‌اي است؟
وبا يك بيماري عفوني است كه در تابستان‌ها شايع مي‌شود و آب و غذاي آلوده متهم رديف اول آن هستند. بعد از ورود باكتري عامل وبا به بدن (كه به آن ويبريو كلرا گفته مي‌شود) ۲ تا ۵ روز طول مي‌كشد تا بيماري علايم خود را نشان بدهد. اما پزشكان مي‌گويند از لحظه ورود باكتري عامل وبا به بدن، اغلب بيماران حدود 16ساعت مي‌توانند در مقابل مرگ دوام بياورند و اگر در اين بازه‌زماني به پزشك مراجعه نشود، بيمار به كما رفته و فوت مي‌كند.
- وبا چطور شروع مي‌شود؟
وبا با شروع ناگهاني اسهال آبكي اعلام وجود مي‌كند؛ اسهالي شديد و بدون درد و تب كه باعث مي‌شود در روز حتي تا 30ليتر آب از بدنتان دفع شود. گاهي در آغاز بيماري استفراغ هم ديده مي‌شود اما در همه بيماران شايع نيست. تشنگي شديد، گرفتگي ماهيچه پشت ساق‌پا، خشكي زبان، فشارخون پايين، كم‌شدن ادرار، نبض ضعيف، تپش قلب، شل شدن پوست و از بين رفتن خاصيت ارتجاعي آن از ديگر نشانه‌هاي همراه وباست. علايم بيماري ممكن است تا 7روز طول بكشد ولي فرد بيمار تا 2 هفته ناقل بيماري بوده و قادر است ميكروب‌ها را به ديگران انتقال دهد.
- درمان وبا در يخچال خانه
اگرچه مهم‌ترين مشخصه وبا، اسهال است اما هر اسهالي نشانه وبا نيست. براي تشخيص بيماري وبا، بايد از مدفوع بيمار نمونه‌گيري كرد و آن را براي شناسايي عامل ميكروبي به آزمايشگاه انتقال داد. وقتي پزشك تشخيص دهد كه بيمار به وبا مبتلا شده، درمان ويژه‌اي براي او درنظر مي‌گيرد و حتي در شرايط همه‌گيري ممكن است بيمار را بستري كند.
مهم‌ترين عاملي كه باعث بروز علايم وبا مي‌شود كاهش شديد آب بدن و از دست رفتن املاح و الكتروليت‌هاست. به همين دليل مهم‌ترين راه درمان وبا، نوشاندن آب و املاح به بيمار است. بيمار مبتلا به وبا تا حد ممكن بايد آب، نمك و محلول ORS مصرف و آب از دست رفته بدنش را تأمين كند. لعاب برنج، نوشابه، شربت، دوغ و آبميوه هم براي تأمين آب و املاح بدن بيمار بسيار مفيد هستند.
در مرحله بعد، پزشك با تجويز آنتي بيوتيك كمك مي‌كند كه هم حجم مدفوع كم شده و اسهال كنترل شود و هم بيماري زودتر درمان شود.
در بيماراني كه استفراغ دارند و يا به‌خاطر شدت بيماري دچار كاهش هشياري و كما شده‌اند هم سرم تزريق مي‌شود تا از اين طريق بيمار به زندگي برگردد.
- پيشگيري به جاي درمان
وبا مي‌تواند بسيار خطرناك باشد؛ به حدي كه دير مراجعه كردن به بيمارستان مي‌تواند باعث مرگ شود و هر سال عده‌اي از مبتلايان به وبا به همين دليل جانشان را از دست مي‌دهند. اما پيشگيري از اين بيماري بسيار ساده است.
مهم‌ترين كار، استفاده از آب آشاميدني سالم است. در هر شرايطي، حتي در سفر، از آب سالم و تازه يا جوشانده شده استفاده كنيد. اگر به آب سالم دسترسي نداريد حتما از بطري‌هاي آب معدني معتبر استفاده كنيد يا آب را با استفاده از قرص‌هاي كلر، ضدعفوني كنيد.
از خوردن غذاهاي سرد، خام و نيم‌پز خودداري كرده و شير و غذاهاي آماده را پس از گرم كردن مصرف كنيد. چون عامل بيماري وبا در حرارت بالاي60درجه از بين مي‌رود.
مواد غذايي‌تان را از حشرات دور نگه داريد. حشراتي مانند سوسك و مگس كه روي مدفوع انسان مي‌نشينند، مي‌توانند ميكروب وبا را منتقل كنند.
ميوه و سبزيجات را حتما با محلول پركلرين ضدعفوني كنيد و در رستوران‌ها به هيچ وجه سالاد يا سبزي‌خوردن مصرف نكنيد.
از فرد بيمار دوري كنيد. ترشحات بدن او يا مدفوع و استفراغ بيمار مي‌تواند باعث انتقال وبا به شما شود. ظرف غذا و لباس‌هاي فرد بيمار را بجوشانيد و بارها و بارها در طول روز دستانتان را بشوييد.
برخي از كشاورزان براي آبياري مزرعه‌ها و باغ‌هاي خود از آب‌هاي آلوده استفاده مي‌كنند. به همين دليل احتمال انتقال بيماري از طريق سبزيجات بسيار بالاست.
در فصل شيوع وبا تا حد ممكن سبزي خام مصرف نكنيد. در بين سبزي‌ها كاهو خيلي زود آلوده مي‌شود. پس اگر وبا شايع شد، از مصرف سالاد خودداري كنيد.
وبا حتي مي‌تواند از طريق شنا در آب آلوده هم منتقل شود. بنابراين در فصل گرما كه مراجعه به استخرها بيشتر است بايد احتياط بيشتري كنيد و در آبي كه به سلامت و ضدعفوني بودن آن اعتماد نداريد شنا نكنيد. همچنين اگر مبتلا به اين بيماري شديد به هيچ وجه به استخر يا رودخانه‌ها وارد نشويد.
يخ آماده نخريد و از يخ‌هايي كه خودتان در خانه تهيه مي‌كنيد استفاده كنيد.
به هيچ عنوان در خيابان از فروشندگان دوره گرد شربت و نوشيدني نخريد. حتي در تابستان‌هايي كه وبا شايع مي‌شود بهتر است از خريد خاكشير، شربت‌و... از آبميوه فروشي‌ها هم احتياط كنيد.
ماهي‌هايي كه در آب‌هاي آلوده به فاضلاب صيد شده باشند هم مي‌توانند عامل ابتلا به وبا باشند. البته به شرطي كه خام و يا كم‌پخته شده باشند.
- توصيه‌هاي بهداشتي براي دور ماندن از وبا
در موقع خريد و حمل مواد غذايي، اقلامي مثل نان را كه قابل شست‌وشو و پختن مجدد نيستند را در كنار ميوه و سبزيجات نشسته و گوشت خام قرار ندهيد.
در مسافرت حتما از ليوان شخصي، آب‌جوشيده و ميوه‌هاي قابل‌پوست‌كندن استفاده كنيد.
هيچ وقت از منبع‌هاي آب (بشكه‌ها يا كلمن‌هاي بزرگ كنار خيابان) آب نخوريد.
برنج پخته در فضاي اتاق سريع آلوده مي‌شود. پس برنج را در يخچال نگهداري كنيد.
زباله را در كيسه‌هاي مخصوص زباله نگهداري كرده و در محل مناسبي دفع كنيد.
قبل از غذا خوردن و بعد از رفتن به توالت، دست‌هاي خود را با آب و صابون به خوبي بشوييد.
در هنگام همه‌گيري وبا از مواد اسيدي مثل آبليمو و آبغوره استفاده كنيد.
در خارج شهر، به هيچ وجه از آب رودخانه‌ها براي مصارف خوراكي يا شست‌وشوي دست‌ها و ظروف استفاده نكنيد.