شايد در روزگاري كه از ارتباطات عادي شهروندان تا كسب و تجارت آنها و اطلاع‌رساني برنامه‌هاي تلويزيوني تا ارتباط نماينده‌هاي مجلس با مردم براساس تلگرام تنظيم شده، صحبت از احتمال فيلترينگ اين نرم افزار عجيب باشد، اما شواهدي هست كه نشان مي‌دهد موضوع آنقدرها هم دور از ذهن نيست.
بعد از اينكه هفته گذشته فيلترنشدن برخي كانال‌هاي موردنظر دادستاني از سوي وزارت ارتباطات به مهم‌ترين اختلاف اخير آنها تبديل شد، چالش جديد تلگرامي در اين هفته موضوع انتقال سرورهاي اين نرم افزار به ايران بود. اين البته موضوع جديدي نيست و مرداد سال گذشته همچنين شايعه‌اي مطرح شد كه البته بلافاصله مديرعامل تلگرام آن را تكذيب كرد.
ادعاي تازه مطرح شده از سوي معاون وزير ارتباطات در شنبه اين هفته نيز، هم از سوي تلگرام تكذيب شد و هم خود نصرالله جهانگرد معاون وزير آن را تصحيح كرد. اين ادعا‌ها و تكذيب‌ها باعث شد موضوع انتقال سرورهاي تلگرام به ايران داغ بماند و شامگاه شنبه معاون ديگر وزير ارتباطات يعني محمدجواد آذري جهرمي به يكي از بخش‌هاي خبري تلويزيون بيايد تا در اين‌باره توضيحاتي بدهد؛ توضيحاتي كه نه‌تنها به روشن شدن موضوع كمك نكرد بلكه بر ابهامات آن هم افزود.
- آينده تلگرام
مهم‌ترين اظهارات جهرمي در اين برنامه تلويزيوني مربوط به تكذيب الزامي بودن موضوع انتقال سرورهاي تلگرام به داخل كشور بود. درحالي‌كه پيش فرض بسياري از خبرها و گزارش‌هاي منتشر شده در روزهاي گذشته الزامي بودن اين موضوع بود، او گفت: «مصوبه موضوعات مربوط به انتقال سرورهاي شبكه‌هاي اجتماعي و پيام رسان به ايران ازجمله تلگرام، الزامي نيست بلكه ايجابي است.
مصوبه شوراي‌عالي فضاي مجازي براي انتقال سرور سرويس‌هاي خارجي به ايران در راستاي رونق فضاي اقتصادي شبكه‌هاي اجتماعي داخلي صورت گرفته است. اين مصوبه مراحل ابلاغ را طي مي‌كند و تا حدود ١٠ روز آينده از سوي دبيرخانه شوراي‌عالي فضاي مجازي ابلاغ خواهد شد.»
او اگرچه الزامي بودن اين انتقال را تكذيب كرد اما خودش اين موضوع را به لحاظ امنيتي و اقتصادي ضروري دانست. بعد هم اظهار اميدواري كرد كه تلگرام انتقال اين سرورها را بپذيرد و گفت: «درصورتي كه تلگرام پيشنهاد ايران را نپذيرد قانونگذار درخصوص فعاليت آن در كشور تصميم‌گيري خواهد كرد.» او البته توضيح نداد منظورش از قانونگذار كيست و اينكه احتمالا چه تصميمي ممكن است بگيرد. اگر آنگونه كه او گفته هيچ الزامي براي انتقال سرورهاي تلگرام وجود نداشته باشد، نبايد درباره آينده تلگرام هم نگران بود، اما به‌نظر مي‌رسد اين همه ماجرا نيست.
- ابهام در يك مصوبه
اگر بخواهيم كمي به عقب برگرديم، سال 94را بايد اتفاق مهمي در مديريت فضاي مجازي كشور بدانيم. 14شهريور سال 94رهبر معظم انقلاب اسلامي در حكمي اعضاي جديد شوراي‌عالي فضاي مجازي را منصوب و به آنها 10ماموريت مهم محول كردند.يكي از اين موارد توجه به شبكه ملي اطلاعات و حفظ امنيت همه‌جانبه فضاي مجازي كشور بود.اين موضوع براي رهبري آنقدر مهم بود كه 2روز بعد با اعضاي جديد اين شورا ديداري برگزار كنند و از آنها بخواهند با «جديت در اجرا بدون از دست دادن زمان» ماموريت‌هاي محوله را پيگيري كنند.
اما حتما عملكرد اين 25نفر در اين حوزه آنقدر خوب نبود كه رهبر انقلاب كمتر از يك سال بعد به صراحت گفتند از شوراي‌عالي فضاي مجازي گله دارند. اين گلايه رهبري همراه با هشدارشان درباره خطرات بي‌توجهي به تهديدهاي فضاي مجازي و البته استفاده از ظرفيت‌هاي آن در 13ارديبهشت 95باعث شد جلسه بعدي اين شورا جدي‌تر و پر رنگ‌تر برگزار شود.كمتر از يك‌ماه بعد يعني در 8خرداد 95، بيست و نهمين جلسه اين شورا در حالي برگزار شد كه پيش از آغاز جلسه وزير ارتباطات اظهار اميدواري كرد كه: «بتوانيم در جلسه شوراي‌عالي فضاي مجازي، شاهد ساماندهي كلان شبكه‌هاي اجتماعي و موبايلي باشيم.»
همين اتفاق هم افتاد. جلسه به رياست حسن روحاني رئيس‌جمهور برگزار شد و خبرگزاري ايسنا درباره مصوبه اين جلسه نوشت: «شركت‌هاي خارجي پيام رسان فعال در داخل براي ادامه فعاليت خود ملزم خواهند شد تا همه اطلاعات و فعاليت مرتبط با شهروندان ايراني را به داخل منتقل كنند.» خبرگزاري مهر مصوبه اين شورا را اينطور مخابره كرد: «اطلاعات كاربران ايراني تلگرام به داخل كشور منتقل مي‌شود. در جلسه شوراي‌عالي فضاي مجازي همچنين مقرر شد همه شبكه‌هاي پيام‌رسان برخط فعال كشور ظرف يك‌سال آينده ذخيره‌سازي داده‌هاي (ديتا) خود را در داخل كشور انجام دهند.»
و ماجراي مصوبه انتقال سرورهاي تلگرام به ايران از اين تاريخ يعني 8خرداد سال گذشته شروع شد.اين موضوع بعد‌ها تبديل به مصوبه دقيق تري شد و 8 اسفند95 امير خوراكيان معاون مركز ملي فضاي مجازي در توضيح مصوبات جديد شوراي‌عالي فضاي مجازي گفت: «۸ بند از ۱۱ بند مصوبه مربوط به ساماندهي پيام‌رسان‌هاي موبايلي شبكه‌هاي اجتماعي تصويب شد. وزارت ارتباطات طبق اين مصوبات هم به فعاليت پيام‌رسان‌هاي داخلي و هم خارجي مجوز خواهد داد؛ اين قاعده‌اي است كه در كل دنيا نيز رعايت مي‌شود و متأسفانه در كشور ما تاكنون رعايت نشده است. در تمام دنيا پيام‌رسان‌هاي مهمي كه مي‌خواهند فعاليت داشته باشند، بايد در چارچوب و پروتكل خاصي فعاليت كنند. نبايد فعاليت غيرقانوني در اين حوزه صورت گيرد و هيچ‌كس پاسخگو نباشد».
آنچه حالا معاون وزير ارتباطات گفته در تعارض با اين اخبار است. متن مصوبات آن جلسات در دسترس نيست. شوراي‌عالي فضاي مجازي هم آنقدر با فضاي مجازي بيگانه هست كه در سايت رسمي‌اش از سال93 تاكنون مصوبات تازه خود را منتشر نكرده، اما اگر چنين مصوبه‌اي وجود داشته باشد يعني حالا دستگاه قضايي مي‌تواند با استناد به آن فعاليت تلگرام در ايران را غيرقانوني اعلام كرده و درخواست مسدود شدن آن را بدهد.
10روز آينده، شايد روزهاي تازه‌اي براي تلگرام در ايران باشد. اگر تصميم نهايي در ايران لزوم مجوزگرفتن پيام‌رسان‌هاي خارجي و انتقال سرورهاي آنها به ايران باشد، آن وقت مديران روسي تلگرام بر سر دوراهي‌اي قرار دارند كه قبلا گفته‌اند از كدام راهش خواهند رفت: «سرورها را به ايران نمي‌فرستيم.» و اين شايد آغاز دچار شدن تلگرام به سرنوشت« وي‌چت» باشد.